Choroba maedi-visna (łac. pneumonia interstitialis progressiva, ang. maedi-visna disease) – choroba zakaźna kóz i owiec o przebiegu przewlekłym, wywoływana przez wirus maedi-visna (MVV), nieoonkogenny wirus należący do podrodziny Lentivirinae, z rodziny Retroviridae[1][2]. Charakteryzuje się postępowym zapaleniem płuc, do czego odnosi się pierwszy człon nazwy choroby – Maedi oraz zapaleniem opon mózgowych, mózgu i rdzenia kręgowego co określa drugi człon nazwy choroby – Visna. Czasami MVV wywołuje zapalenie stawów lub gruczołu mlekowego[1]. Choroba powoduje wysokie straty ekonomiczne ze względu na bardzo wysoką śmiertelność chorych zwierząt (do 100%), zaburzenia rozrodu i spadek mleczności oraz niższą masę urodzeniową koźląt i jagniąt[1][2].
Występowanie
Pierwsze przypadki choroby maedi-visna stwierdzono u owiec rasy karakuł, które w 1933 roku z Niemiec trafiły do Islandii[2]. Obecnie wirus Maedi-Visna jest szeroko rozpowszechniony na świecie i u owiec występuje prawie we wszystkich krajach poza Australią, Nową Zelandią, Finlandią[1].
W Polsce pierwszy raz chorobę zanotowano w roku 1975[1][2].
Drogi zakażenia
Wirus będący źródłem zakażenia przenoszony jest przez bezobjawowych nosicieli oraz chore kozy i owce (tylko te zwierzęta są wrażliwe na działanie wirusa i tylko one mogą go przenosić).
Zakażenie następuje przez kontakt bezpośredni z wydzielinami układu oddechowego chorego zwierzęcia. Noworodki mogą zarazić się drogą śródmaciczną lub w trakcie porodu bądź poprzez mleko.
Okres inkubacji choroby jest długi – może trwać nawet od 2 do 5 lat – objawy chorobowe pojawiają się dopiero kilka lat po zakażeniu[2]. Zazwyczaj chorują zwierzęta dorosłe powyżej 2-4, często nawet 6 roku życia[1][2].
Zakażeniom może sprzyjać stres – pogorszenie warunków środowiskowych, transport zwierząt lub przepędzanie[1].
Objawy choroby
Postać Maedi
Początkowo objawia się apatią i stopniowym chudnięciem oraz dusznością. Chore owce zaczynają odstawać od stada – zalegają, przewracają się oraz mają przyspieszony i charczący oddech[1].
Postać Visna
Dominują objawy nerwowe takie jak niezborność ruchów, odstawanie od stada – potykanie się i upadanie. Charakterystycznym objawem jest trudność z prostowaniem kończyn, co prowadzi do opierania kończyn przez chore zwierzęta na stawach skokowych. Ponadto można zaobserwować drżenia mięśni twarzy oraz skręcanie głowy[1].
Zmiany pośmiertne
Postać Maedi
Stwierdza się powiększenie płuc (2-4 razy) o konsystencji gumowatej i barwie od szaroczerwonej do niebieskawej ze zmianami zapalnymi[1].
Postać Visna
Stwierdza się zmiany histopatologiczne w rdzeniu kręgowym oraz w istocie białej mózgu, a także demielinizację włókien nerwowych[1].
Diagnostyka
Poszukiwania wirusa MVV oparte są na badaniach wirusologicznych poprzez izolację z leukocytów krwi, mleka lub narządów wewnętrznych (pośmiertnie). Po izolacji na hodowlach komórkowych identyfikację wirusa opiera się na podstawie efektu cytopatycznego lub badań immunoenzymatycznych. Można również stosować badania molekularne – PCR i immunoblotting.
W diagnostyce zwierząt oraz w celu znalezienia nosicieli w stadzie stosuje się metody serologiczne – test immunodyfuzji w żelu agarowym (AGID) i test ELISA[1]. Ze względu na długi okres inkubacji choroby badania te dają często wynik fałszywie ujemny.
Postępowanie z wykrytym wirusem
Choroba maedi-visna jest jedną z 5 chorób zakaźnych owiec i kóz podlegających obowiązkowi rejestracji na podstawie Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (pozostałe jednostki rejestrowane to: zakaźna bezmleczność u owiec i kóz (agalactia contagiosa ovum et caprinum), gruczolakowatość płuc u owiec i kóz (adenomatosis pulmonum ovis), wirusowe zapalenie stawów i mózgu kóz (arthritis et encephalitis caprae, CAE), serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych (caseous lymphadenitis, CLA.[3].
Ponieważ choroba ma charakter postępowy oraz powoduje rozległe nieodwracalne zmiany chorobowe stada zarażone likwiduje się[1].
Na terenach na których wirus występuje enzootycznie wykonuje się serologiczny monitoring stada – zwierzęta dodatnie likwiduje się wraz z potomstwem do 1 roku życia[1].
W stadach wolnych od wirusa należy stosować profilaktykę – wprowadzanie do stada zwierząt z ferm wolnych od choroby, stosowane okresu kwarantanny oraz wykonanie badań serologicznych przed wprowadzeniem zwierząt[1][2].
Ze względu na dużą mutagenność wirusa brak jest skutecznej szczepionki przeciwko MVV[2].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o ZdzisławZ. Gliński ZdzisławZ., KrzysztofK. Kostro KrzysztofK., Choroby zakaźne zwierząt z elementami epidemiologii i zoonoz, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, ISBN 978-83-09-01082-1 . Brak numerów stron w książce
- ↑ a b c d e f g h AndrzejA. Junkuszew AndrzejA. i inni, Wirus maedi-visna (MVV) w stadach owiec - zagrożenia i skala problemu, „Przegląd hodowlany” (9/2010), 2010 . Brak numerów stron w czasopiśmie
- ↑ ZdzisławZ. Gliński ZdzisławZ., KrzysztofK. Kostro KrzysztofK., Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych owiec i kóz, „Życie Weterynaryjne” (85(6)), 2010, s. 508-511 .
