Przez wieś przełomem płynie rzeka Kamienna, a brzegi doliny obramowane są wapiennymi skałkami. Największą atrakcją turystyczną miejscowości jest Park Jurajski, założony w 2004 r., po odkryciu w Bałtowie skamieniałych tropów dinozaurów.
Bałtów znajduje się około 12 km na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego. Leży w dolinie rzeki Kamiennej, na Pogórzu Bałtowskim, które rozciąga się od doliny Kamiennej do rzeki Wolanki.
Charakterystyczne dla krajobrazu Bałtowa są strome zbocza Doliny Kamiennej, z wapiennymi skałkami. W okolicy znajduje się również wiele lessowych wąwozów, których głębokość dochodzi niekiedy do 20 m.
Wieś mogła istnieć już w XI wieku. Prawdopodobnie z tego okresu pochodził pierwszy z bałtowskich kościołów pod wezwaniem Świętego Andrzeja.
O Bałtowie wspominał Jan Długosz (u Długosza Baluthow) w swoich kronikach[9].
Pisze też Długosz o co najmniej 10 garncarzach osiadłych w Bałtowie (Dług., II, 509)[9].
Prywatna wieś szlachecka Bałutów, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego[10].
Po Warszu kolejnymi właścicielami wsi byli m.in.: Jan z Kaliszan, Ossolińscy, Krzysztof Krzyżanowski, Paweł Chocimowski, Marcin i Stanisław Chomentowscy oraz hrabiaJacek Małachowski.
Pod koniec XIX wieku książę Aleksander Drucki-Lubecki postanowił wybudować tutaj swoją siedzibę. W latach 1894–1899 powstał pałac. Po II wojnie światowej rodzina Druckich-Lubeckich zmuszona była opuścić Bałtów, a sam majątek został znacjonalizowany. W latach powojennych opuszczony pałac, w którym przez pewien czas mieściła się szkoła rolnicza, uległ dewastacji, szczególnie po 1990 roku z uwagi na ogromne zaniedbania lokalnych władz[11]. W 2014 roku spadkobiercy księcia Aleksandra Druckiego-Lubeckiego odzyskali ostatecznie ruiny pałacu po długoletniej batalii z lokalnym samorządem.
Zabytki
Klasycystycznypałac książąt Druckich-Lubeckich z końca XIX w., obecnie zdewastowany i zamknięty dla zwiedzania, otoczony parkiem pochodzącym jeszcze z XVIII wieku, z wieloma drzewami uznanymi za pomniki przyrody. Przed wojną mieszkał w nim książę Aleksander Drucki-Lubecki herbu Druck, potomek księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Po wkroczeniu Armii Czerwonej książę, wraz z całą rodziną, zmuszony był do opuszczenia swego majątku, który następnie został znacjonalizowany. W czasach PRL mieściła się w pałacu szkoła oraz posterunek milicji.
W lipcu 2014 potomkowie z rodziny Druckich – Lubeckich odzyskali pałac wraz z parkiem. Przez lata gmina utrudniała proces odzyskiwania pałacu, nie zabezpieczając jednocześnie jego stanu technicznego, który obecnie jest bardzo zły[12]. Klucze od pałacu odebrała córka ostatniego właściciela, księżna Elżbieta. Obecnie rodzina właścicieli mieszka w Belgii. W planach jest remont pałacu i parku oraz udostępnienie go lokalnej społeczności[13].
Zespół pałacowo-parkowy został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.591/1-3 z 4.10.1956, z 20.12.1957 i z 9.04.1972)[14].
Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej z 1697, gruntowanie przebudowany na początku XX wieku. Świątynię wzniesiono po pożarze drewnianego kościoła, który według niektórych źródeł mógł pochodzić nawet z XI wieku. W latach 1904–1908 świątynia została przebudowana. Zbiórkę środków na przebudowę rozpoczął już w 1894 r. proboszcz Teofil Banaszkiewicz. Pracami kierował architekt Konstanty Wojciechowski. W czasie przebudowy całkowicie zmieniono układ kościoła. W miejsce dawnego głównego ołtarza, który znajdował się po stronie wschodniej wybito wielkie drzwi. Natomiast w miejscu dawnego wejścia do kościoła wzniesiono prezbiterium z nowym ołtarzem, a także dwie zakrystie i dwie kaplice. Do świątyni po stronie wschodniej dobudowano dwie wieże o wysokości 36,5 m. W wyposażeniu kościoła zachowały się elementy wyposażenia pierwotnej świątyni. M.in. ołtarze boczne, chrzcielnica oraz barokowaambona.
Zrujnowana kaplica z 1786 roku, położona w parku nieopodal pałacu, znajduje się na miejscu dawnego, spalonego kościoła.
Młyn wodny z 1910 roku (nr rej.: A-4/1-3 z 29.12.2003)[14] na rzece Kamiennej. Młyn pełni dzisiaj funkcję Galerii „Stary Młyn” z pamiątkami oraz rękodziełem miejscowych artystów[15].
Cmentarz z XIX w. z kaplicą grobową rodu książąt Druckich-Lubeckich
Bałtowskie dinozaury
Tropy dinozaurów
Tropy dinozaurów w Bałtowie zostały odkryte przez polskiego paleontologa, Gerarda Gierlińskiego.
Pochodzą z okresu jury. Jeden z nich – trop drapieżnego allozaura znajduje się na szczycie skały zwanej Czarcią Stopką.
Nazwa skały związana jest z miejscowymi legendami, które miały tłumaczyć powstanie tego nietypowego śladu. Według jednej z nich diabeł niósł wielki głaz, by zburzyć miejscowy kościół. Nie zdołał jednak dotrzeć na miejsce przed wschodem słońca i upuścił tu kamień, na którym pozostały ślady diabelskich pazurów. Według innej legendy, diabeł założył się z aniołem, że pokona dolinę Kamiennej jednym skokiem. Odbił się od skały tak mocno, że pozostał na nim odcisk jego stopy.
Kolejne tropy dinozaurów, w tym między innymi roślinożernego stegozaura, można zobaczyć w lessowym wąwozie zwanym Żydowskim Jarem, położonym nieopodal bałtowskiego młyna wodnego.
Park, w którym można obejrzeć m.in. makiety dinozaurów w naturalnych wymiarach. Ścieżki spacerowe podzielone są na odcinki, które reprezentują kolejne epoki geologiczne Ziemi, od kambru, do momentu pojawienia się człowieka w neolicie. W chwili obecnej na terenie parku znajduje się około czterdziestu modeli dinozaurów (największy z nich to mierzący około 26 metrów długości diplodok), z okresu triasu, jury i kredy.
Na terenie parku znajduje się również muzeum, w którym wystawione są skamieniałości z okresu jurajskiego, w tym między innymi tropy dinozaurów, znalezione w innych miejscowościach regionu świętokrzyskiego.
Atrakcją Bałtowa jest także spływ rzeką Kamienną. Trasa ma długość około czterech kilometrów, a tratwami kierują flisacy ubrani w regionalne stroje.
W Bałtowie funkcjonują dwie stadniny koni oraz wypożyczalnia kajaków. Na terenie miejscowości wytyczone są trasy spacerowe. Znajduje się tu również punkt widokowy na dolinę rzeki Kamiennej.
↑Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
↑Tadeusz Cieszkowski, Świętokrzyskie. Przewodnik po regionie. Kompendium dla turysty i inwestora, Starachowice-Sandomierz 2007, s.V-2.