Büyük Han

Büyük Han

Dziedziniec budowli z meczetem
Państwo	Cypr
Miejscowość	Nikozja Północna
Adres	Asmaaltı Sokak 85, Selimiye Mahallesi
Typ budynku	karawanseraj
Styl architektoniczny	turecko-osmański
Architekt	Bostan (domniemany)
Kondygnacje	2
Rozpoczęcie budowy	1572
Położenie na mapie Cypru Büyük Han
35°10′35″N 33°21′45″E

Büyük Han (dosł. tur. „Wielka Karczma”, gr. Μεγάλο Χάνι) – największy karawanseraj Cypru znajdujący się w Nikozji, uważany za jedną z najwspanialszych i najważniejszych na wyspie budowli okresu osmańskiego^[1].

Historia

Wybudowany w dzielnicy bazarowej^[2] w 1572, rok po zdobyciu Cypru przez Turków osmańskich^[3][4], jest uważany za ich najstarszą budowlę na wyspie^[4]. Budowę zlecił pierwszy gubernator Cypru Mustafa Lala Pasza^[5]. Istnieje dokument archiwalny, z którego wiadomo, że Mustafa Pasza 18 safar 979 (tj. 12 lipca 1571) poprosił architekta ze Stambułu o „odbudowę zamków na Cyprze”. W tym celu wysłano architekta imieniem Bostan. Możliwe, że ten sam architekt zbudował również Büyük Han^[6]. Inne źródła podają, że budowniczym był Sinan Pasza^[7], jak twierdzi m.in. turecki archeolog Tuncer Bağışkan^[8].

Karawanseraj początkowo znany był jako Yeni Han, czyli „Nowa Karczma” lub jako Alanyalılar Hanı („Karczma tych z Alanyi”), ponieważ odwiedzali ją tamtejsi kupcy. W XVII w. naprzeciwko placu Asmaaltı wybudowano mniejszy Kumarcilar Han i wtedy Yeni Han zaczęto nazywać „Wielką Karczmą”^[9]. Kiedy Cypr znalazł się pod panowaniem brytyjskim w 1878, zajazd przekształcono w więzienie i służył w tej funkcji do 1903. W latach 1903–1947 funkcjonował ponownie jako zajazd i był wynajmowany ubogim rodzinom. W 1962 z powodu problemów strukturalnych i niehigienicznych warunków eksmitowano mieszkańców, a rok później zaczęto prace konserwatorskie, które nie zostały dokończone. Rozpoczęto je ponownie w 1982 i ukończono w 2002^[10].

Architektura

Büyük Han jest dwukondygnacyjną kamienną budowlą na planie prostokąta (50,67 na 45,25 m)^[2][8]. Na parterze znajdowały się magazyny, a piętro było przeznaczone na pokoje gościnne dla kupców i pielgrzymów. Otwarte portyki (riwaq) wsparte na kamiennych kolumnach otaczają czworokątny dziedziniec, pośrodku którego zbudowano wsparty na 6 filarach ośmioboczny meczet przykryty kopułą (miejsce pozostałych dwóch filarów zajmują schody prowadzące na piętro)^[2]. W XIX w. pod meczetem zbudowano zbiornik wody^[10]. Na dziedziniec prowadzi główne wejście w formie ejwanu usytuowane we wschodniej ścianie^[6]. Do jego budowy wykorzystano prawdopodobnie materiał pochodzący ze starszych budowli^[10]. Drugie, skromniejsze wejście znajduje się w zachodniej ścianie. W czterech rogach dziedzińca znajdują się schody prowadzące na piętro. Izby na piętrze są przykryte sklepieniem żaglastym, a portyki sklepieniem krzyżowym^[6]. Każdy z pokoi jest wyposażony w sześcio- lub ośmiokątny komin. Ich kształt i pochodzenie nie są dostatecznie wyjaśnione^[11].

Wykorzystanie

Po odnowieniu zabytek stał się ważnym miejscem na kulturalnej mapie miasta. Na parterze, w miejscu niegdysiejszych stajni i magazynów, otwarto kawiarnie i szereg sklepów z wyrobami rękodzielniczymi. Pokoje na pierwszym piętrze zajmowane są przez rzemieślników^[4][11].

Przypisy

1. Yakın DoğuY.D. Üniversitesi Yakın DoğuY.D., HasanH. Altan HasanH., Şefika Karaderi̇Ş.K.̇ Özsoy Şefika Karaderi̇Ş.K.̇, GREAT KHAN FROM HISTORICAL PERIOD TO TODAYS AND SPACE FACILITY IN THE CONTEXT OF SOCIO-CULTURAL SUSTAINABILITY IN ADAPTIVE RE-USE, „THE TURKISH ONLINE JOURNAL OF DESIGN, ART AND COMMUNICATION”, 7 (4), 2017, s. 634–654, DOI: 10.7456/10704100/010 [dostęp 2022-05-03] .
2. Dr. Badr Abd El AzizD.B.A.E.A. Badr Dr. Badr Abd El AzizD.B.A.E.A., Nicosia City Plans in the Ottomans Era (An Archaeological Civilized Study), „Journal of Anthropology and Archaeology”, 4 (2), 2016, DOI: 10.15640/jaa.v4n2a4 [dostęp 2022-05-03] .
3. IlTurista info | Viaggi del Turista-I.| V.T. Guide IlTurista info | Viaggi del Turista-I.| V.T., Notizie Ed Offerte DiN.E.O.D. Viaggio Notizie Ed Offerte DiN.E.O.D., Bayuk Han, o Buyuk Han, è il più ... | Foto Nicosia [online], ilTurista.info [dostęp 2022-05-03]  (wł.).
4. Karawanserei Büyük Han [online], Zypern.de, 27 listopada 2014 [dostęp 2022-05-03]  (niem.).
5. Büyük Han | North Nicosia (Lefkoşa), Cyprus Attractions [online], Lonely Planet [dostęp 2022-05-03]  (ang.).
6. BÜYÜK HAN – TDV İslâm Ansiklopedisi [online], TDV İslam Ansiklopedisi [dostęp 2022-05-03]  (tur.).
7. Büyük Han – Lefkoşa Türk Belediyesi (LTB) [online] [dostęp 2022-05-03]  (tur.).
8. TuncerT. Bağışkan TuncerT., Kıbrıs’ta Osmanlı Türk Eserleri, Turkish Cypriot Association of Museum Lovers, 2005, s. 321 .
9. Büyük Han [online], Atlas Obscura [dostęp 2022-05-03]  (ang.).
10. Τμήμα Αρχαιοτήτων – Η Σύληση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Κατεχόμενη Κύπρο [online], www.mcw.gov.cy [dostęp 2022-05-03] .
11. Büyük Han [online], Atlas Obscura [dostęp 2022-05-03]  (ang.).

Bibliografia

• Bağışkan T., Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri, Turkish Cypriot Association of Museum Lovers, 2005, s. 321–324