Azotan srebra

Azotan srebra

Próbka krystalicznego AgNO 3
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. azotan srebra(I) addyt. trioksydoazotan(1−) srebra(1+) Inne nazwy i oznaczenia półsyst. azotan srebra(I) Stocka azotan(V) srebra(I) farm. łac. argenti nitras[1] inne lapis
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	AgNO3
Masa molowa	169,88 g/mol
Wygląd	bezbarwne, przezroczyste kryształy lub biały, krystaliczny proszek lub białe laski o krystalicznym przełomie; ciemnieje pod wpływem światła[1]
Identyfikacja
Numer CAS	7761-88-8
PubChem	24470
DrugBank	DB11080
InChI InChI=1S/Ag.NO3/c;2-1(3)4/q+1;-1 InChIKey SQGYOTSLMSWVJD-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 4,352 g/cm³ (19 °C)[2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 2160 g/l (20 °C)[2] w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalny w etanolu[1], nierozpuszczalny w eterze dietylowym[1] Temperatura topnienia 212 °C[2] Temperatura rozkładu 250–440 °C[2]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[3] Niebezpieczeństwo Zwroty H H272, H314, H410 Zwroty P P220, P273, P280, P305+P351+P338, P310, P501[4] NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[5] 0 3 2 OX Numer RTECS VW4725000
Podobne związki
Inne aniony	AgCl
Inne kationy	Cu(NO 3) 2
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Farmakokinetyka Działanie przyżegające, odkażające

Azotan srebra (łac. argenti nitras; lapis od łac. lapis infernalis – kamień piekielny) – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotowego i srebra. Związek ten został odkryty przez Alberta Wielkiego.

Otrzymywanie

Powstaje łatwo w reakcji kwasu azotowego o dowolnym stężeniu^[6][7] z metalicznym srebrem, z wydzieleniem tlenków azotu^{[8][9][10][11][12]}:

(1)   3Ag + 4HNO
3 → 3AgNO
3 + NO↑ + 2H
2O

lub^[6][12]:

(2)   4Ag + 6HNO
3 → 4AgNO
3 + NO↑ + NO
2↑ + 3H
2O

W praktyce reakcja przebiega równolegle wg obu równań^[12].

Wydajne roztwarzanie srebra w kwasie azotowym wymaga jego stężenia > 3 M w temperaturze 20 °C lub > 1 M przy 100 °C. Reakcja przebiega najszybciej przy stężeniu kwasu 8–10 M^[12].

W warunkach przemysłowych reakcję prowadzi się na gorąco, stosując kwas średnio stężony (32%). NO
2 powstający w reakcji (2) można wykorzystywać do odtwarzania kwasu azotowego (dawniej tlenki azotu rozkładano termicznie do azotu i tlenu, co jest jednak nieopłacalne)^[12]:

3NO
2 + H
2O → 2HNO
3 + NO

Przy całkowitym odzysku proces opisuje równanie (1). Tlenek azotu NO utlenia się na powietrzu do dwutlenku NO
2. Utlenianie przeprowadza się także przepuszczając tlen przez reaktor^[12]:

4Ag + 4HNO
3 + O
2 → 4AgNO
3 + 2H
2O

Właściwości

Azotan srebra jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym o gęstości 4,35 g/cm³. Jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, co jest wyjątkiem wśród soli srebra(I), których rozpuszczalność rzadko przekracza 1 g na 100 g H
2O. Rozpuszczalność AgNO
3 bardzo szybko wzrasta z temperaturą: dla 0 °C wynosi 120 g na 100 g H
2O, dla 20 °C – 215 g, dla 80 °C – 669 g, a dla 100 °C – 1024 g. Odczyn roztworu jest lekko kwasowy. Azotan srebra topi się w temperaturze 212 °C. Po podgrzaniu powyżej 440 °C rozkłada się^[6] z wydzieleniem srebra, dwutlenku azotu i tlenu^[8]:

2AgNO
3 → 2Ag + 2NO
2↑ + O
2↑

Ręka po kontakcie z azotanem srebra

Azotan srebra ma właściwości utleniające. Działa żrąco na skórę, pozostawiając trudne do usunięcia czarne plamy z rozdrobnionego metalicznego srebra (co było przyczyną nadania mu nazwy „kamień piekielny”).

Zastosowania

Służy do otrzymywania innych związków srebra. Jest używany w chemii analitycznej np. do wykrywania aldehydów (próba Tollensa). Używa się go także do srebrzenia luster, do otrzymywania halogenków srebra (przede wszystkim bromku srebra) używanych jako substancje światłoczułe w technice fotograficznej, do produkcji materiałów wybuchowych (np. acetylenek srebra).

Ze względu na właściwości bakteriobójcze i przyżegające, od początku XX w. azotan srebra jest stosowany w medycynie jako środek antyseptyczny np. podczas zabiegu Credégo, lapisowania zębów, a także do kauteryzacji. Jest składnikiem maści stosowanej w trudno gojących się ranach (Unguentum Argentii nitratis compositum tzw. maść Mikulicza)^[13]. Preparaty farmaceutyczne azotanu srebra mogą zawierać znaczne ilości azotanu potasu jako substancji pomocniczej^[14], np. pałeczki „Lapis” (Argentum nitricum cum Kalio nitrico in bacillis) zawierające 33,33% azotanu srebra i 66,67% azotanu potasu^[15][16], z kolei sprzedawany w Polsce (przez m.in. DOZ, CEFARM) sztyft Lapis Diabelski Kamyk zawiera 97 cz. azotanu srebra i 3 cz. azotanu potasu^[17][18].

Przypisy

1. Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3 .
2. Silver nitrate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3720 [dostęp 2012-09-03]  (niem. • ang.).
3. Silver nitrate, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-10]  (ang.).
4. Azotan srebra (nr 204390) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-12-26]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
5. Silver nitrate (nr 204390) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-12-26]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
6. P. Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. McGraw-Hill, 2002, s. 836, 842. ISBN 0-07-049439-8.
7. Dale L. Perry: Handbook of Inorganic Compounds. Wyd. 2. Boca Raton: CRC, 2011, s. 364. ISBN 978-1-4398-1461-1.
8. C. Chambers, A. K. Holliday: Modern Inorganic Chemistry. Butterworths, 1975, s. 836.
9. Adam Bielański: Chemia ogólna i nieorganiczna. Warszawa: PWN, 1981, s. 642. ISBN 83-01-02626-X.
10. Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 973. ISBN 83-01-13654-5.
11. Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 465–466.
12. H.H. Renner H.H., Silver, Silver Compounds, and Silver Alloys, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 7–8, 29–31, DOI: 10.1002/14356007.a24_107  (ang.).
13. Srebra azotan. Lapis infernalis, Pharma Cosmetic [zarchiwizowane 2013-05-03] .
14. Potasu azotan [online], Pharma Cosmetic [zarchiwizowane z adresu 2007-10-28] .
15. O.O. Anselmino O.O., ErnstE. Gilg ErnstE., Argentum nitricum cum Kalio nitrico, [w:] Kommentar zum Deutschen Arzneibuch 6. Ausgabe 1926, Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 1928, s. 277–278, DOI: 10.1007/978-3-642-90745-6_82, ISBN 978-3-642-88890-8  (niem.).
16. Argentum nitr.c.Kalio im bacillis pałeczka - ulotka (dawkowanie, zastosowanie, interakcje) [online], ktomalek.pl [dostęp 2023-05-11] .
17. Lapis Diabelski Kamyk, sztyft, 1 szt. [online], doz.pl [dostęp 2023-06-14]  (pol.).
18. Lapis - Diabelski Kamyk do usuwania brodawek kurzajek sztyft - gojenie uszkodzeń skóry [online], www.cefarm24.pl [dostęp 2023-06-14] .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (rodzaj indywiduum chemicznego):

• LCCN: sh85122640
• GND: 4181337-6
• J9U: 987007543747605171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/silver-nitrate
• SNL: sølvnitrat
• Catalana: 0160395