W roku 1896 zaprojektował w Monachium siedzibę pracowni fotograficznej Elvira dla dwóch fotografek Sophie i Mathilde Goudstikker[3], wywołując skandal artystyczny[4] – jednolita, prawie pozbawiona okien fasada dwupiętrowego budynku stała się tłem dla secesyjnej ornamentyki[5]: ogromnego zwiniętego chińskiego smoka (lub Venus o skrzydłach nietoperza[3]) i wygiętych krat niewielkiej liczby okien[6]. Budowla nie zachowała się do naszych czasów – w lipcu 1937 naziści zdjęli dekoracje fasady, a w roku 1944 budynek został zniszczony podczas bombardowania[7].
W roku 1898 Endell przystąpił do inicjatywy artystycznej Münchner Vereinigten Werkstätten für Kunst im Handwerk[8], założonej w roku 1897 przez Hermanna Obrista, Bruno Paula, Bernharda Pankoka i Richarda Riemerschmida[9]. Pokazał projekty biżuterii na wystawie sztuki secesyjnej w Monachium[8]. Współpracował z pismami „Pan(inne języki)” i „Jugend(inne języki)”, przygotowując ilustracje i pisząc artykuły[8], m.in. Möglichkeiten und Ziele einer neuen Architektur (1887).
W roku 1901 powrócił do Berlina[1], gdzie otrzymał zlecenie zaprojektowania wnętrz teatru kabaretowego Ernsta von Wolzogena tzw. Buntes Theater[5]. W Berlinie Endell nabrał dystansu do form secesyjnych[8]. Projektował domy mieszkalne i wille na terenie Berlina i Poczdamu. Do wybuchu I wojny światowej prowadził w Berlinie szkołę wzornictwa przemysłowego[8]. W roku 1914 bez powodzenia kandydował na następcę Henry’ego van de Veldego na stanowisku dyrektora Szkoły Rzemiosła Artystycznego (niem. Kunstgewerbeschule) w Weimarze – wybrano Waltera Gropiusa[8].
Hackesche Höfe w Berlinie (1905)Atelier „Elvira” w Monachium (1896)
Endell był jednym z pierwszych artystów przeciwstawiających się naturalizmowi i realizmowi w sztuce, opowiadając się za nienazwanym jeszcze wówczas abstrakcjonizmem[2].
Największym błędem, jaki można popełnić, to wiara w to, że sztuka jest dokładną reprodukcją natury[4][10]
.
Endell zajmował się psychologią odbioru sztuki. W 1897 w eseju Formenschönheit und dekorative Kunst (pol. Piękno formy i sztuka dekoracyjna) nawiązywał do analogii pomiędzy sztuką plastyczną a muzyką, pisząc, że:
...stoimy na progu nie tylko nowego stylu, ale także rozwoju zupełnie nowej sztuki – sztuki stosującej formy nic nieznaczące, niczego niereprezentujące i niczego nieprzypominające, formy wzburzające nasze dusze tak głęboko i tak silnie jak tylko muzyka potrafi za pomocą nut[2][11].
Sztuka miała wykorzystywać siłę bezpośredniego oddziaływania formy na uczucia jej odbiorcy[2]. Endell uważał, że w wyniku reakcji fizjologicznych na widziane linie następuje stymulacja neuronalna – linie proste dają wrażenie szybkości, linie poziome spokoju a pionowe lekkości[12]. Owe wrażenia psychiczne są stymulowane przez ruchy gałek ocznych i cechują się różnym tempem i napięciem, które można zaprogramować przy pomocy różnych form wizualnych – wszystkie formy to modyfikacje lub kombinacje linii prostych[12].
↑Art Directory: Bruno Paul. [dostęp 2010-07-17]. (niem.).
↑Wolne tłum. z jęz. ang.: The biggest mistake one can make is to believe that Art is the precise reproduction of Nature.
↑Wolne tłum. z jęz. ang.: we stand at the beginning of not only a new style period, but also of the development of an entirely new art – the art of using forms that mean nothing and represent nothing and recall nothing, forms that stir our souls as deeply and as powerfully as only music is capable of doing with notes.
_1.jpg)
_Elvira.jpg)
