Arechauna (rejon uszacki)

Arechauna

Арэхаўна

Cerkiew w Orzechownie
Państwo	Białoruś
Obwód	witebski
Rejon	uszacki
Sielsowiet	Saroczyna
Populacja (2009) • liczba ludności	623
Nr kierunkowy	+375 2158
Kod pocztowy	211525
Tablice rejestracyjne	2
Położenie na mapie obwodu witebskiego Arechauna
Położenie na mapie Białorusi Arechauna
55°12′12,5″N 28°40′57,5″E

Dwór Hrebnickich w Orzechownie

Arechauna (biał. Арэхаўна; ros. Ореховно, hist. Orzechowno, Łutowo, Zapalewicze^[1]) – wieś na Białorusi, w rejonie uszackim obwodu witebskiego, nad jeziorem Arechauna, około 5 km na północny wschód od Uszacza.

Historia

Najstarsza współcześnie znana wzmianka o Orzechownie pochodzi z 1583 roku, gdy król Stefan Batory potwierdził przywileje nadane tym dobrom w 1554 roku przez króla Zygmunta Augusta, kiedy otrzymał je Olechno Ściepanowicz Rahoza i jednocześnie został uwolniony od danin na rzecz okolicznych zamków^[1]. W 1614 roku właścicielką Orzechowna była Marianna z Rahozów Korsakowa, ale już w 1642 Tadeusz Kmitynicz Sielawa nabył te ziemie od Suszyńskich. Od Sielawów kupili je Rypińscy. Krajczy połocki Jan Rypiński sprzedał je w 1745 roku Antoniemu i Jadwidze Hrebnickim herbu Ostoja, używających wtedy nazwiska Doktorowicz. Antoni był skarbnikiem witebskim. Po jego śmierci Orzechowno i kilka innych majątków odziedziczył jego młodszy syn Mikołaj, poseł na sejm zwyczajny w 1766 roku, strażnik połocki. Kolejnym dziedzicem tych dóbr był jego jedyny syn Dionizy (zm. w 1800 roku), horodniczy połocki, a po nim – jego starszy syn Mikołaj Józef (urodzony w 1789 roku w Orzechownie i tamże zmarły w 1867 roku), marszałek szlachty powiatu lepelskiego, a później guberni witebskiej, który ożenił się z ks. Pauliną Drucką-Lubecką. Mikołaj Józef Hrebnicki ufundował we wsi cerkiew w 1819 roku. Jego syn, Otton Ignacy (1829–1863) zmarł nie ożeniwszy się, w związku z czym Orzechowno przypadło w spadku jego bratu stryjecznemu (synowi Justyna, urodzonemu w 1835 roku), Adamowi Hrebnickiemu, żonatemu z Katarzyną z Niemirowiczów-Szczyttów (ur. w 1838 roku) I voto za hr. Władysławem Mostowskim, córką marszałka drysieńskiego i dziedzica Justynianowa Justyniana Niemirowicza-Szczytta i Józefy Bohomolec^[2]. Synowie Adama i Katarzyny, Justyn (Justynian, ur. w 1875 roku) i Jan Tadeusz (ur. w 1877 roku), byli do 1920 roku ostatnimi właścicielami Orzechowna^[3].

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Orzechowno, wcześniej należące do województwa połockiego Rzeczypospolitej, znalazło się na terenie powiatu lepelskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego.

W 1863 roku gmina (w skład której wchodziły również wsie Paule, Nacza i Sachonów, należące również do Hrebnickich) liczyła 842 osoby.

Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Orzechowno znalazło się na terenie ZSRR. Od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi.

Wybudowana w 1819 roku cerkiew św. Paraskewy, wyremontowana w 1884 roku i w latach 90. XX wieku, istnieje do dziś.

W 1978 roku wzniesiono tu pomnik Nadziei Kaściuszenki, 11-letniej dziewczynki rozstrzelanej przez Niemców w czasie II wojny światowej.

We wsi działa centrala telefoniczna, poczta, sklep, restauracja i średnia szkoła.

Dawny dwór

Majątek w Orzechownie jest opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[3].

Przypisy

1. Orzechowno, znaczenie 4., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 611 .
2. T.Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 370-371
3. RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 261–263, ISBN 83-04-03713-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

Zobacz też

• Zdjęcia ruin zabudowań w Orzechownie