Arabizmy w języku niemieckim

Arabizmy w słowniku objaśniająco-zniemczającym Friedricha Erdmanna Petriego z roku 1929

Arabizmy w języku niemieckim – wyrazy w języku niemieckim zapożyczone z języka arabskiego, często za pośrednictwem innych języków^[1].

Tło historyczno-kulturowe

Kontakty pomiędzy światem arabsko-islamskim a cywilizacją europejską sięgają wczesnego średniowiecza. Od początku VIII w. niemalże cała Hiszpania była częścią kalifatu z siedzibą w Damaszku. Cordoba, Grenada w Hiszpanii, ale też Sycylia, były ważnymi ośrodkami arabskiej kultury i nauki. Osiągnięcia uczonych arabskich wyprzedzały o stulecia osiągnięcia badaczy kontynentalnej Europy. Dotyczyło to m.in. botaniki, chemii (alchemii), matematyki. Arabscy uczeni stworzyli fundamenty badań w dziedzinie astronomii, bez których osiągnięcia Mikołaja Kopernika czy Johannesa Keplera byłyby niemożliwe – pisze Nabil Osman^[2][1]. Z drugiej strony Arabowie przetłumaczyli na swój język dzieła antycznych (głównie greckich) autorów, co pozwoliło zachować dla ludzkości ich dorobek^[3].

Zetknięcie z kulturą i nauką arabską miało wpływ na słownictwo w krajach europejskich pozostających w zasięgu kultury arabsko-islamskiej. Stąd też w języku francuskim, włoskim czy hiszpańskim znajduje się wiele zapożyczeń z języka arabskiego. Niektóre z nich przyszły za pośrednictwem łaciny, gdyż prace arabskich autorów, m.in. z dziedziny medycyny, były tłumaczone na język łaciński. Arabizmy funkcjonujące w języku francuskim czy hiszpańskim z czasem dotarły też do Niemiec^[4].

Stąd też większość arabizmów w języku niemieckim to zapożyczenia pośrednie. O ile w dawniejszych słownikach wyrazów obcych, w tym w słownikach zniemczających, były one oznaczone jako arabizmy, bez podania języków pośredniczących, obecnie traktowane są jako bezpośrednie zapożyczenia z innych języków i pośrednie zapożyczenia z arabskiego^[1]. Mówi się o liczbie 290 do 350 arabizmów w języku niemieckim, włączając w to zapożyczenia pośrednie^[1]

Przykłady

Niektóre przykłady arabizmów niemieckich – z datą pojawienia się danego wyrazu w języku niemieckim (głównie na podstawie słownika etymologicznego Kluge 1999):

Pośrednictwo francuskie:

• Admiral, XII w., Moschee, XIV w., Alkove, Chiffre, Mufti, Tarif, XVII w., Minarett, XVIII w., Razzia, XIX w.

Pośrednictwo włoskie:

• Baldachin, XIV w., Arsenal, XV w., Moslem, Sultan, Zenith, XVI w., Talisman, XVII w.

Pośrednictwo hiszpańskie:

• Alkohol, Jasmin, XVI w., Soda, XVIII w.

Pośrednictwo łaciny:

• Balsam, XI w., Sirup, XII w., Ziffer, XIV w., Algebra, XV w., Chemie, XVII w.

Bezpośrednie zapożyczenie z języka niderlandzkiego to Almanach (XV w..), a z tureckiego: Harem (XVIII w.).

Zobacz też

• italianizmy w języku niemieckim
• arabizm

Przypisy

1. Ryszard Lipczuk, Katarzyna Sztandarska: Arabismen in deutschen Wörterbüchern, [w:] Colloquia Germanica Stetinensia 24, s. 103 nn.[1]
2. Nabil Osman: Kleines Lexikon deutscher Wörter arabischer Herkunft. 7. Aufl. München 2003, 7 n.
3. Arabismen im Deutschen: lexikalische Transferenzen vom Arabischen ins Deutsche - Raja Tazi - Google Książki s. 58 n.
4. Arabismen im Deutschen: lexikalische Transferenzen vom Arabischen ins Deutsche - Raja Tazi - Google Książki s. 3 n.

Bibliografia

• Friedrich Kluge (bearb. von Elmar Seebold): Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 23. erweit. Aufl. Berlin etc. 1999.
• Ryszard Lipczuk, Katarzyna Sztandarska: Arabismen in deutschen Wörterbüchern, [w:] Colloquia Germanica Stetinensia 24, 2015, s. 103-121. 06_lipczuk.r-sztandarska.k.pdf ARABISMEN IN DEUTSCHEN WÖRTERBÜCHERN - nr 24 - Colloquia Germanica Stetinensia - Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Nabil Osman: Kleines Lexikon deutscher Wörter arabischer Herkunft. 7. Aufl. München 2003.
• Raja Tazi: Arabismen im Deutschen. Lexikalische Transferenzen vom Arabischen ins Deutsche. Berlin – New York 1998. Arabismen im Deutschen: lexikalische Transferenzen vom Arabischen ins Deutsche - Raja Tazi - Google Książki