Arłamów

Arłamów

osada
Lądowisko dla śmigłowców
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	bieszczadzki
Gmina	Ustrzyki Dolne
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-712[2]
SIMC	0996301[3]
Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne Arłamów
Położenie na mapie Polski Arłamów
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Arłamów
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Arłamów
49°35′30″N 22°37′41″E[1]
Strona internetowa

Widok na Połoninki Arłamowskie

Arłamów – osada w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Ustrzyki Dolne^[3][4].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Położenie geograficzne

Osada Arłamów położona jest w Górach Sanocko-Turczańskich w Karpatach Wschodnich w południowo-wschodniej Polsce. Przez miejscowość z północy na południe przepływa potok Arłamówka dopływ rzeki Wyrwy. Od wschodu graniczy z Ukrainą z miejscowością Michowa w rejonie starosamborskim obwodu lwowskiego. Od południa graniczy z Kwaszeniną, z zachodu z Makową i od północy z Paprotnem w gminie Fredropol. Najwyższe wzniesienie Ralce 596 m n.p.m. leży na wschodzie osady.

Zachodnim skrajem osady przebiega droga powiatowa nr 2089R Jureczkowa – Kwaszenina – Arłamów, a od niej droga gminna do centrum miejscowości. Najbliższe miasto to Ustrzyki Dolne odległe o 28 km. Do Przemyśla jest 35 km, a do Sanoka 53 km. Powierzchnia osady wynosi 768 ha.

Rozbieżność położenia osady Arłamów względem historycznej wsi Arłamów

Współczesna osada Arłamów, utożsamiana z kompleksem Hotelu Arłamów, nie znajduje się w miejscu dawnej wsi Arłamów (vide Historia poniżej). Osada nie leży nawet na obszarze gminy katastralnej/obrębu ewidencyjnego Arłamów, lecz we wschodniej części obrębu Jamna Górna. Ponadto obręb Jamna Górna nie graniczy z obrębem Arłamów, bo oddziela je pasmo obrębów Kwaszenina i Makowa (Rustykalna).

Historyczna wieś Arłamów położona była znacznie dalej na wschód, przy współczesnej granicy z Ukrainą (49°34'01"N 22°40'12"E). Wieś Arłamów rozpościerała się wzdłuż drogi w kierunku północ-południe, nad Potokiem Arłamowskim. Na północ od tego miejsca znajduje się Wodospad Arłamowski, a jeszcze dalej na północ są Połoninki Arłamowskie. Część gminy katastralnej Arłamów została przecięta granicą państwową i przylega do Michowej^[5].

Historia

Szlachecka wieś prywatna Artamow, własność Herburtów^[6] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[7]. Według tradycji nazwa miejscowości pochodzi od osiedlonych tu, w czasach książąt ruskich, jeńców tatarskich, tzw. arłamanów (włóczęgów).

Ponowna lokacja na prawie wołoskim miała miejsce pod koniec XV w. i dokonał jej Jan Herburt (Arłamowski) (1470–1508) – poseł województwa ruskiego – pierwszy właściciel – wójt samborski. Potem właścicielami byli jego spadkobiercy, którzy przyjęli nazwisko Arłamowscy. W 1623 wieś przejmuje za długi Iwan Kopystyński, a w połowie stulecia wchodzi w jej posiadanie kasztelan lwowski Andrzej Maksymilian Fredro. Wieś została spustoszona w czasie najazdu tatarskiego w 1672 roku^[8]. W 1693 dobra dobromilskie nabył Jan Bonawentura Krasiński, wojewoda płocki i starosta warszawski. W 1776 Arłamów wraz z posiadłościami dobromilskimi kupił od Zofii z Krasińskich księżnej Lubomirskiej rząd austriacki, włączając je w skład dóbr państwowych, tzw. kameralnych.

W 1644 powstała we wsi parafia prawosławna, później greckokatolicka, a następnie przeniesiona do sąsiedniej Kwaszeniny.

W połowie XIX wieku dobra Arłamów stanowiły własność rządową^[9].

Ostatnia istniejąca cerkiew z 1914 uległa zniszczeniu wraz z całą wsią po roku 1945.

W 1921 Arłamów liczył 144 domy i 897 mieszkańców (873 wyznania greckokatolickiego, 9 rzymskokatolickiego, 15 mojżeszowego)^[10].

Większość mieszkańców wysiedlono do USRR w 1946, a domy opuszczone przez Ukraińców spaliła UPA. Ostatnie 200 osób wywieziono w ramach Akcji „Wisła”.

W latach 1962–1989 wyludniona wieś wraz z sąsiednimi byłymi miejscowościami: Borysławką, Grąziową, Jamną Górną, Jamną Dolną, Krajną, Kwaszeniną, Łomną i Trójcą wchodziła w skład Ośrodka Wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów^[11][12].

W Arłamowie przy drodze powiatowej na szczycie wzniesienia Wierch 596 m n.p.m. zlokalizowano lądowisko dla śmigłowców – helioport do obsługi położonego w Jamnej Górnej kompleksu hotelowego „Hotel Arłamów”.

Turystyka

Miejscowość leży na terenie założonego w 1992 Parku Krajobrazowego Gór Słonnych.

Szlaki piesze

• niebieski szlak Rzeszów – Grybów na odcinku Ustrzyki Dolne – Jureczkowa – Arłamów – Suchy Obycz 618 m n.p.m. – Kalwaria Pacławska

Szlaki rowerowe

• Śladami Dobrego Wojaka Szwejka R-63: na odcinku Jureczkowa – Arłamów – Medyka^[13]

Zobacz też

• Hotel Arłamów
• Państwo arłamowskie
• Lotnisko i heliport Arłamów

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1025
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 8 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
3. GUS. Wyszukiwarka TERYT
4. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. Synchronized view | Arcanum Maps [online], maps.arcanum.com [dostęp 2024-09-26]  (ang.).
6. Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.
7. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2, tam jako Arłamow.
8. Andrzej Gliwa, Wykaz zniszczeń we wsiach i miastach ziemi przemyskiej po najeździe tatarskim z 1672 roku : (cz. I), w: Prace Historyczno-Archiwalne, Tom 13 (2003), Rzeszów 2003, s. 140.
9. Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 6.
10. Stanisław Kryciński, Piotr Antoniak Pogórze Przemyskie: Przewodnik.
11. Ośrodek URM W-1 Arłamów [online], www.visitustrzyki.pl [dostęp 2023-04-06] .
12. Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2012, s. 64. ISBN 978-83-7576-154-2.
13. Opis szlaku

Bibliografia

• Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie, Warszawa 1992
• Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie – informator krajoznawczy, Demart, Warszawa 2006
• GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2013, ISBN 978-83-62460-31-1, OCLC 840316814 . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Arłamów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 49 .

Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):

• VIAF: 150280252
• LCCN: n99020233
• J9U: 987007491885405171