Aleksiej Nikołajewicz Arbuzow (ros. Алексей Николаевич Арбузов; ur. 13 maja?/26 maja 1908 w Moskwie, zm. 20 kwietnia 1986 tamże) – rosyjski dramaturg; autor popularnych sztuk lirycznych o tematyce społeczno-obyczajowej[1].
Życiorys
Urodził się w rodzinie inteligentów. Ojciec był handlowcem, pochodził ze szlachty. Dzieciństwo spędził w dostatku (uczył się prywatnie, spędzał wczasy nad morzem), ale przy ciągłych kłótniach rodziców.
Na początku I wojny światowej rodzina znajdowała się na wybrzeżu rygskim, z którego szybko wyjechali. Rodzina przeniosła się z Moskwy do Piotrogrodu, gdzie Arbuzow od 1916 uczył się w prywatnym gimnazjum (nie ukończył państwowego szkolnictwa). W tym samym czasie rodzinę opuścił ojciec, Arbuzow miał wtedy 8 lat.
Podczas rewolucji październikowej, z powodu ciężkiej choroby matki i jej śmierci, został sierotą w wieku 11 lat – wałęsał się i trafił do kolonii dla trudnej młodzieży.
Przełom nastąpił, gdy zetknął się z teatrem. W Wielkim Teatrze Dramatu w Leningradzie udało mu się obejrzeć przedstawienie Zbójcy na podstawie dramatu Schillera, które było wystawiane dla czerwonoarmistów przed wyruszeniem na front. Wrażenia ze spektaklu były tak wielkie dla Arbuzowa, że w tym samym teatrze był obecny na wszystkich przedstawieniach i znał cały repertuar.
Jego sytuacja nieco poprawiła się – zamieszkał ze swoją ciotką W. Sawicz, ale do szkoły średniej już nie poszedł.
W wieku 14 lat zaczął pracować jako statysta w Teatrze Maryjskim w Leningradzie. W wieku 16 lat rozpoczął naukę w studiu dramatu pod kierownictwem Pawła Gajdieburowa, wybitnego aktora i reżysera, i po ukończeniu nauki został przyjęty do jego trupy Objazdowego Teatru, gdzie mógł się spełnić jako aktor, reżyser i dramaturg[2]. Wiosną 1928 roku opuścił teatr, by wraz z grupą młodych aktorów stworzyć „Cech Dramatu Eksperymentalnego”. Po rozpadzie zespołu wziął udział w tworzeniu kolejowego teatru objazdowego, który jeździł ze spektaklami po małych miastach rosyjskich. Ze względu na brak dramaturga w zespole, Arbuzow zajął się pisaniem sztuk. Pierwszym debiutanckim utworem był Kłass (1930), który został wystawiony w Leningradzkim Krasnym Teatrze, ale nie odniósł sukcesu.
Po niepowodzeniach na początku lat 30. XX w. wyjechał do Moskwy i wstąpił do Teatru im. W. Meyerholda – teatru małych form, skupiającym wokół siebie młodych twórców, na czele którego stał Erast Garin.
Pierwszym większym sukcesem Arbuzowa stała się komedia Szestiero lubimych (1935, 1958).
W maju 1938 roku wraz z Walientinem Płuczekiem i Aleksandrem Gładkowem stworzył Państwowe Moskiewskie Studio Teatru, bardziej znane jako „Arbuzowskie Studio”. Tam powstał dramat Gorod na zarie (1941). Wraz z atakiem Niemiec na ZSRR studio zostało przekształcone w teatr frontowy i zakończyło działalność po zakończeniu wojny[3].
Największym sukcesem literackim Arbuzowa był dramat Tania. Był wystawiony w wielu miastach, m.in. w Nowosybirsku, Smoleńsku, Jarosławiu, ale najbardziej znanym został spektakl wystawiony w Teatrze Rewolucji przez Andrieja Łobanowa z Mariją Babanową w tytułowej roli (którą pisarz wielbił i z myślą o niej napisał dramat).
Stał się jednym z najbardziej znanych dramaturgów w ZSRR. Jego dramaty z powodzeniem były wystawiane na deskach teatrów na całym świecie, a w ZSRR nie schodziły z afiszy (Irkucka historia była wystawiana ponad 9000 razy w latach 1960-1961)[4].
Oprócz twórczości literackiej wspierał początkujących pisarzy, m.in. Wołodina, Wampiłowa i Pietruszewską. Na początku lat 70. organizował warsztaty dla młodych dramaturgów. W 1980 został laureatem Nagrody Państwowej ZSRR (1980)[5].
Zmarł 20 kwietnia 1986 roku. Został pochowany na Cmentarzu Kuncewskim w Moskwie[6].
Twórczość
- Dramaty[7]
- Scenariusze
- 1974 – Tania (ros. Таня)
- 1978 – Staromodna komedia (ros. Старомодная комедия)
- 1982 – Skazki, skazki, skazki Starogo Arbata (ros. Сказки, сказки, сказки Старого Арбата)
Przypisy
Bibliografia
Źródła w języku rosyjskim
