Żupawa

Żupawa
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

tarnobrzeski

Gmina

Grębów

Liczba ludności (2021)

871[2]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

39-400[3]

Tablice rejestracyjne

RTA

SIMC

0793006[4]

Położenie na mapie gminy Grębów
Mapa konturowa gminy Grębów, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Żupawa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Żupawa”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Żupawa”
Położenie na mapie powiatu tarnobrzeskiego
Mapa konturowa powiatu tarnobrzeskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Żupawa”
Ziemia50°34′54″N 21°47′07″E/50,581667 21,785278[1]

Żupawa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie tarnobrzeskim, w gminie Grębów[4].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. W latach 1973–1976 w gminie Tarnobrzeg[5][6].

Części wsi

Integralne części wsi Żupawa[7][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0793012 Grąd część wsi
0793064 Orliska przysiółek
0793029 Piasek część wsi
0793035 Podstawie część wsi
0793041 Poręba część wsi
0793058 Zagórze część wsi

Historia

Wieś położona na terenie gminy Grębów, jest jedną z najstarszych osad w okolicach Tarnobrzega.

Już w wieku XV król Władysław Jagiełło przydzielił Tarnowskim las należący do wsi Sobów, położony nad rzeką Żupawą, gdzie wydobywano rudę darniową.

Wśród lasów powstała początkowo osada, a później w XVII wieku wieś, którą od nazwy rzeki nazwano Żupawą. Głównym zajęciem mieszkańców w tamtym czasie było rolnictwo, ale też wielu zajmowało się furmaństwem (dowozili różne produkty do Miechocina). W wieku XVIII wieś liczyła 44 rodziny (160 mieszkańców), a pod koniec XVIII wieku – 301 mieszkańców. Nie wszyscy utrzymywali się z ziemi, wielu z nich było komornikami i chałupnikami, pracującymi w folwarku.

Z nich wywodzili się samorodni rzemieślnicy, np. kołodzieje, bednarze, cieśle, szewcy itp. Przez wieś przepływa rzeka Żupawka, która wypływa ze źródeł leśnych na Wielkim Ługu. Po rekultywacji terenu i wydobywaniu na obszarze byłej wsi Jeziórko szeregu jeziorek, Żupawka jest oczyszczona i jej bieg ma być przywrócony. Obecnie wieś Żupawa liczy 211 gospodarstw i rozciąga się wzdłuż drogi przebiegającej jej środkiem, z wyjątkiem Orlisk, które są oddalone od reszty wsi.

Przysiółek ten dawniej należał do szlacheckiej części Sobowa i został utworzony z woli Tarnowskich, stąd dawniejsza nazwa Wólka Orliska.

Pozostałe części wsi łączą się ze sobą i noszą nazwy: Poręba, Podstawie, Koniec Stalowski, Grąd, Piasek i Zagórze. Ludność wsi wywodzi się z wolnych osadników.

Nazwiska są w większości kmiece: Myszka, Wolak, Wilk, Kozieł, Żmuda, Maciąg, Kołodziej, Duma, Szewc, Gortych, Baran, Galek. Są też rodziny o nazwiskach szlacheckich, np. Stefański, Bajkowski, Perłowski. Dużą rolę na przestrzeni lat w życiu Żupawy odegrali członkowie rodzin: Myszków, Galków, Wolaków, Szewców, Marszałków, Zelików, Furmanów, Stefańskich, Maciągów i Dzierżyńskich. Należy wymienić tu również długoletnią kierowniczkę szkoły w okresie międzywojennym i w czasie okupacji – panią Jadwigę Szczekotową oraz późniejszego dyrektora pana Stanisława Nieradkę. Do grona zasłużonych należą także sołtysi: Michał Dereń, Janina Galek współpracujący z nią Józef Kołodziejczyk oraz działacz społeczny Bronisław Bajkowski. Pochodzenie nazwy wsi nie zostało do końca wyjaśnione.

Istnieją dwie hipotezy:

  1. nazwę swą wieś zawdzięcza prawdopodobnie nadaniu tych włości żupnikowi, a ponieważ godność ta była dziedziczna, nosił ją również Jan Feliks Tarnowski – właściciel Żupawy. On to jako żupanik krakowski czerpał zyski z żup solnych.
  2. nazwę wsi wywodzi od noszonych w tych stronach do II wojny światowej zimowego, fałdzistego płaszcza – okrycia kobiet wiejskich, zwanego żupanem.

Wieś szlachecka

Po rozbiorach i utworzeniu w Galicji Żupawa została jednostkową gminą wiejską. W 1786 r. do gminy Żupawa przyłączono wsie Jeziórko i Furmany. Stan taki trwał do 1867 r., kiedy to nowa ustawa gminna spowodowała ponowne utworzenie gminy w Jeziórku i odłączenie go od Żupawy.

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 164180
  2. ↑ Wieś Żupawa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-05-17], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2015, s. 1621 [zarchiwizowane 2015-11-19].
  4. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
  6. ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 32, poz. 194
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 

Linki zewnętrzne

Gmina Grębów
Wsie
Osada leśna
Przysiółek
Części wsi
Osada wsi
  • Klewiec
Przysiółki wsi

Herb gminy Grębów

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!