PROFILBARU.COM

Środki przeczyszczające, leki przeczyszczające – produkty roślinne, związki chemiczne lub leki wzmagające ruchy jelit albo rozluźniające stolec i przyśpieszające w ten sposób wypróżnienie, przyjmowane najczęściej przy zaparciach, zwykle doustnie lub w postaci czopków.

Niektóre solne leki przeczyszczające, a także działające pobudzająco lub poślizgowo, są stosowane do oczyszczenia jelita grubego w celu wykonania badań odbytnicy i jelit. W takich przypadkach można je podawać we wlewach doodbytniczych. Wystarczająco wysokie dawki leków przeczyszczających powodują wystąpienie biegunki.

Zaparcia bez znanej przyczyny organicznej, czyli idiopatyczne, występują częściej u kobiet niż u mężczyzn^[1].

Środki zwiększające objętość mas kałowych (pęczniejące)

Miejsce działania: jelito cienkie i grube
Początek działania: 12–72 godzin
Przykłady: inulina, babka płesznik, metyloceluloza, polikarbofil, błonnik pokarmowy, jabłka, otręby, płatki owsiane, pektyny, gumy roślinne (agar, sterkulina)

Środki zmiękczające masy kałowe i surfaktanty (ułatwiające pasaż)

Miejsce działania: jelito cienkie i grube
Początek działania: 12–72 godzin
Przykłady: dokuzan sodowy, senes

Środki powlekające i zmiękczające

Miejsce działania: jelito grube
Początek działania: 6–8 godzin
Przykłady: parafina ciekła

Osmotyczne środki przeczyszczające

Powodują zatrzymanie wody w jelicie, co zmiękcza masy kałowe. Wyróżnia się dwa główne typy: sole przeczyszczające i środki hiperosmotyczne.

Sole przeczyszczające

Miejsce działania: jelito cienkie i grube
Początek działania: 0,5–6 godzin
Przykłady: fosforan sodu, cytrynian magnezu, wodorotlenek magnezu, siarczan magnezu, jednozasadowy fosforan sodu, difosforan sodu, siarczan sodu

Przeczyszczające środki hiperosmotyczne

Miejsce działania: jelito grube
Początek działania: 0,5–3 godzin
Przykłady: czopki glicerynowe, alkohole cukrowe: ksylitol, sorbitol, laktytol, mannitol, laktoza, laktuloza i polietylenoglikol (PEG).

Skuteczność

Badanie kontrolowane z randomizacją wykazało, że 17 g polietylenoglikolu (PEG) przyjmowanego raz dziennie daje u dorosłych lepsze efekty niż 6 mg tegaserodu dwa razy dziennie^[2]. W badaniach kontrolowanych z randomizacją wykazano również, że 2 saszetki PEG (26 g) dają lepsze rezultaty niż 2 saszetki laktulozy (20 g)^[3]. 17 g PEG/dzień okazało się w kontrolowanych badaniach z randomizacją bezpieczne przy stosowaniu przez 6 miesięcy^[4]. Inne badanie kontrolowane z randomizacją wykazało brak różnicy pomiędzy działaniem sorbitolu a laktulozy^[5].

Wykazano, że PEG jest bardziej skuteczny niż laktuloza^[6].

Drażniące (pobudzające, kontaktowe) środki przeczyszczające

Miejsce działania: jelito grube
Przykłady:

Początek działania	Nazwa środka przeczyszczającego
6–8 godzin	szakłak pospolity
6–10 godzin	bisakodyl (tabletka) kasantranol senna aloes zwyczajny
2–6 godzin	olej rycynowy
15–60 minut	bisakodyl (czopek)

Olej rycynowy

Miejsce działania: jelito cienkie

Olej rycynowy działa bezpośrednio na błonę śluzową jelita lub na zwoje nerwowe, zmieniając wydzielanie wody i elektrolitów. W jelicie jest on przekształcany do kwasu rycynolowego (aktywny metabolit).

Agonisty serotoninowe

Tegaserod (nazwa handlowa Zelnorm) jest lekiem pobudzającym perystaltykę jelitową poprzez aktywację receptorów serotoninowych 5-HT₄ jelitowego układu nerwowego. Jego stosowanie wiąże się jednak ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych, w tym zawału mięśnia sercowego^[7], i dlatego został wycofany z rynku w 2007 roku.

Przypisy

↑ Chang L, Toner B, Fukudo S, Guthrie E, Locke G, Norton N, Sperber A. Gender, age, society, culture, and the patient's perspective in the functional gastrointestinal disorders. „Gastroenterology”. 130 (5), s. 1435–46, 2006. PMID: 16678557.
↑ Di Palma JA, Cleveland MV, McGowan J, Herrera JL. A randomized, multicenter comparison of polyethylene glycol laxative and tegaserod in treatment of patients with chronic constipation. „Am. J. Gastroenterol.”. 102 (9), s. 1964–71, 2007. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2007.01365.x. PMID: 17573794.
↑ Attar A, Lémann M, Ferguson A, Halphen M, Boutron M, Flourié B, Alix E, Salmeron M, Guillemot F, Chaussade S, Ménard A, Moreau J, Naudin G, Barthet M. Comparison of a low dose polyethylene glycol electrolyte solution with lactulose for treatment of chronic constipation. „Gut”. 44 (2), s. 226–30, 1999. PMID: 9895382.
↑ Dipalma JA, Cleveland MV, McGowan J, Herrera JL. A randomized, multicenter, placebo-controlled trial of polyethylene glycol laxative for chronic treatment of chronic constipation. „Am. J. Gastroenterol.”. 102 (7), s. 1436–41, 2007. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2007.01199.x. PMID: 17403074.
↑ Lederle F, Busch D, Mattox K, West M, Aske D. Cost-effective treatment of constipation in the elderly: a randomized double-blind comparison of sorbitol and lactulose. „Am J Med”. 89 (5), s. 597–601, 1990. PMID: 2122724.
↑ Is polyethylene glycol safe and effective for chronic constipation in children?. www.bestbets.org. [dostęp 2015-03-23].
↑ Medicinenet.com

Bibliografia

6.6 Leczenie czynnościowych zespołów jelitowych. W: Ernst Mutschler: Farmakologia i toksykologia. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2004. ISBN 83-89581-80-9.
12.4 Leki przeczyszczające. W: Ryszard Korbut: Farmakologia po prostu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007, s. 222–224. ISBN 978-83-233-2334-1.
Leki przeczyszczające. W: H. P. Rang, M. M. Dale, J. M. Ritter: Farmakologia kliniczna. Lublin: Czelej, 2001, s. 371–372. ISBN 978-83-233-2334-1.