Gàllia

Las diferentas partidas de Gàllia (58 abC)

Gàllia (o las Gàllias;^[1] del latin Gallia) es lo nom donat per los Romans als territòris, non latin e non german, d'Euròpa Occidentala al nòrd dels Pirenèus.

Los territòris de la Gàllia futura èran englobats dins un grand ensemble continental anant de l'Atlantic fins a Danubi e nomenat « Celtica » per los primièrs testimònis escrits : aqueles dels grècs.

Lo gentilici gal galla (var. gau galla) o gallés -esa (latin Galli) es atestat pel primièr còp per Caton l'Ancian vèrs -168, per designar los abitants de Celtica qu'avián envasit la planura de Pò (la Gàllia Cisalpina). Lo mot gall, en breton e en irlandés modèrne significa "estrangièr pròche".

Al mièg del sègle I abC, Juli Cesar devesís la Gàllia Transalpina en tres partidas : Celtica, Aquitània e Belgica. Tanben, dins sas memòrias de la Guèrra de las Gàllias, Juli Cesar ditz que los pòbles nomenats galleses son diferents entre eles per lo lengatge, las costumas, las leis e que los galleses son separats dels Aquitans per Garona, dels Bèlgas per Marna e Sèina.

La conquista romana de Gàllia se realizèt en tres fasas :

• la conquista de la Gàllia Cisalpina.
• la conquista de Narbonesa.
• la conquista de la «Gàllia Comata».

Cisalpina, integrada a Itàlia sos la Republica, devenguèt una extension de Roma. Narbonesa constituiguèt una « província » romana situada fòra Itàlia (lo nom latin de provincia a donat en occitan « Provença »).

Los noms « Gàllia » e « gal/gallés » restèron en usatge per designar las províncias romanas de la rèsta d'aqueles territòris e lors abitants de cultura galloromana.

Tres definicions de Gàllia pòdon existir :

• Gàllia es lo territòri d'aqueles que se considerèron d'espereles coma Galleses; es lo territòri de Celtica.

• Gàllia dins son ensemble : Celtica, Aquitània e Belgica (definicion de Juli Cesar).

• Gàllia amb las províncias sos autoritats romanas : Celtica, Aquitània, Belgica, Narbonesa e Cisalpina.

Al sègle XIX, Gàllia e los galleses van essèr un mite nacional francés e devenir los avis oficials de França e dels franceses.

Nòtas

1. Dins la nòrma classica se conselha de dire Gàllia e se desconselha lo francisme Gaula*.