Utbreiinga av sesotho. Mørkeblå område har større del talarar.
Sotho, eller sesotho som det blir kalla av sine eigne talarar, er eit bantuspråk som blir tala av basothoar i Sør-Afrika og Lesotho. Det er offisielt språk i begge landa. I Lesotho er sotho majoritetsspråk og blir tala av rundt åttifem prosent, medan i Sør-Afrika er rundt åtte prosent av innbyggjarane sothotalande. Til saman har språket mellom seks og sju millionar talarar.
Klassifisering
Sotho høyrer til sotho-tswana-språkgruppa av bantuspråk. Språket er også kjend som sørleg eller sør-sotho, og utgjer ei grein av språkgruppa. Nord-sothospråka eller sepedi er ei anna grein snakka i Sør-Afrika, medan den siste er setswana som blir tala i Sør-Afrika og Botswana.
Substantiv blir delte inn i 18 ulike ordklassar som blir markerte med ulike prefiks. Som andre bantuspråk har sotho samsvarsbøyiing mellom dei ulike ordklassane og verb, pronomen og adjektiv.
Skriftspråk
Kvinne i Lesotho på kvinnedagen. Plakaten seier på sotho: «Viss de ikkje høyrer på kvinner, vil me mista tolmodet med dykk.»
Sotho blir skrive med det latinske alfabetet. Skriftspråket blei først utvikla på 1800-talet av misjonærar frå Société des missions évangéliques de Paris til bibelomsetjingar. Skriftspråket blei dermed påverka av fransk ortografi.
Rettskrivinga i Lesotho og Sør-Afrika skil seg noko frå kvarandre i mellom anna val av bokstavar, uttrykking av nasalar i stavingsbyrjingar og i mindre grad i orddeling. I oversynet under er det brukt sørafrikansk ortografi.
heilt aspirert, finst for det meste i gamle lånord frå ngunispråk og i ideofonar
lekhokho skorpe i gryte
kg
x
sekgo spider
kx
alternativ til den velare frikativeen
kgale for lenge sidan
l
l
opptrer ikkje framfor (/i/ eller /u/), der han blir /d/
selepe øks
m
m
ho mamaretsa å lima
n
n
lenaneo
ng
ŋ
kan opptre først i ord
lengolo brev
ny
ɲ
som i spansk el niño
ho nyala å gifta seg
o
ʊ
potso spørsmål
o
pontsho prov
ɔ
mongolo skrift
p
pʼ
uaspirert
pitsa gryte
ph
p
aspirert
phuputso undersøking
pj
/pʃʼ/
alternativ tj
ho pjatla å koka godt
pjh
/pʃʰ/
aspirert versjon av lyden ove; alternativ tjh
mpjhe struts
q
ǃ
radikal
ho qoqa å prata
qh
ǃ
aspirert
leqheku eldre person
nq
ǃ
nasal, ofte uttalt som radikal klikkelyd
ho nqosa å skulda
r
ʀ
moriri hår
s
s
Sesotho
sh
ʃ
Moshweshwe Moshoeshoe I
t
tʼ
uaspirert
botala grønheit
th
t
tharollo løysing
tj
t͡ʃʼ
ntja hund
tjh
tʃ
ho ntjhafatsa å fornya
tl
t͡ɬʼ
ho tlatsa å fylla
tlh
tɬ
finst berre som ei nasal form av, eller alternativ til, hl
tlhaho natur
ts
t͡sʼ
ho tsokotsa å skylla
tsh
ts
aspirert
ho tshoha å reddast
u
u
tumo berømtheit
w
w
sewa epidemi
y
j
ho tsamaya å gå
Litteratur
Sotho har ein rik munnleg litteratur som omfattar myter, epos, soger, historiske hendingar, dikt, songar og ordtak.
Desse tekstane blei først skrivne ned av europeiske misjonærar frå 1830-talet. Eit døme på ei viktig samling sothosoger er Litsomo tsa Basotho ('Sogene til basothoane') som blei gjevne ut i to delar av presten E. Jacollett i 1909 og 1911.
Av nyare litteratur kan nemnast romanen Chaka av Thomas Mofolo frå 1925, som er omsett til fleire språk.
