Vaalserberg

Vaalserberg
De Vaalserberg gezien vanuit Aken
Hoogte	(NAP) 322,4 m
Coördinaten	50° 45′ NB, 6° 1′ OL
Ligging	Nederland
Gebergte	Heuvelland
Website	Officiële website
Hoogtekaart van de Vaalserberg boven 321 m
Portaal    Aardwetenschappen

De Vaalserberg is een heuvel bij het Nederlandse dorp Vaals, met een hoogte van 322,4 meter boven NAP.^[1][2][3] Vlak bij de top van de heuvel ligt het Drielandenpunt, waar Nederland, België en Duitsland aan elkaar grenzen. De top van de Vaalserberg is het hoogste punt van Europees Nederland. Vlakbij staan twee uitkijktorens; aan de Nederlandse kant de Wilhelminatoren en aan de Belgische kant de Koning Boudewijntoren.

Geschiedenis

Er ligt een grafheuvel op de Vaalserberg uit de prehistorie, waarschijnlijk uit de Bronstijd. Vlakbij liggen de grafheuvels van het Vijlenerbos en een uit de Romeinse tijd daterende ijzersmelterij.

De grenzen tussen België, Duitsland en Nederland zijn op de Vaalserberg nog steeds visueel herkenbaar door de parallel aan de weg gelegen overblijfselen van een landweer. Deze landweer is in de 14e eeuw aangelegd als grensmarkering van de Vrije Rijksstad Aken en diende onder andere als verdedigingslinie tegen plunderaars en veedieven. In het Aachener Wald, grenzend aan de Vaalserberg zijn nog verschillende grensstenen uit deze periode te vinden.

Duitse ansichtkaart uit 1905 met afbeelding vierlandenpunt

Van 1830 tot 1919 lag op de Vaalserberg een vierlandenpunt. Naast Nederland, België en Duitsland, grensde hier Neutraal Moresnet. Vanaf het einde van de 19e eeuw trok dit Vierlandenpunt, later het Drielandenpunt Vaals, steeds meer bezoekers. In 1896 werd er een steen geplaatst met het opschrift "Hoogste punt van Nederland met 322,50 A.P.". De eerste houten uitzichttoren werd in 1905 door de vereniging Neerlands Hoogste berg opgericht. De toren werd vernoemd naar de toenmalige Nederlandse vorstin Koningin Wilhelmina. In 1928 werd het symbolische Drielandenpunt geopend, een verzameling van oude grenspalen, die nabij de gedenksteen bij het hoogste punt van Nederland herplaatst waren. In de jaren 1930 legde de gemeente Vaals in het kader van de werkverschaffing een nieuwe toegangsweg aan op de Vaalserberg, zodat het Drielandenpunt ook per auto bereikbaar werd.

In 1872 werd onder de Vaalserberg de Gemmenichertunnel (of Botzelaertunnel) gegraven. De 870 meter lange spoortunnel in de Montzenroute verbindt de Antwerpse haven met de industriegebieden rondom Aken en Keulen. De spoortunnel ligt in het verlengde van het viaduct van Moresnet dat het dal van de Geul overbrugt.

In het begin van de 20e eeuw was op de Vaalserberg korte tijd een vliegveld ingericht. In 1932 verongelukte hier echter een vliegtuig van de Marine Luchtvaartdienst, waarna het vliegveld vrij snel sloot.^[bron?] Naar aanleiding van dit ongeluk werd in 1933 een monument opgericht in de buurt van de Wilhelminatoren: het Vliegermonument.

In september 1944 werd de Wilhelminatoren zwaar beschadigd tijdens de gevechten rond de Slag om Aken, waardoor de toren een jaar later moest worden afgebroken. In 1951 kwam de tweede Wilhelminatoren gereed. In de 19e en 20e eeuw, maar met name kort na de Tweede Wereldoorlog, tierde de smokkelhandel welig rondom de Vaalserberg. Vaalsenaren stonden bekend als Grensülle ("grensuilen"), omdat men veelal 's nachts op pad ging om te smokkelen.

De eerste Koning Boudewijntoren werd in 1970 gebouwd. In 1992 werd begonnen met de aanleg van het Labyrint Drielandenpunt. In 1994 werd de nieuwe, 50 meter hoge Boudewijntoren opgeleverd; in 2011 de nieuwe Wilhelminatoren.

Op 10 oktober 2010 verloor de Vaalserberg de status van hoogste 'berg' op Nederlands grondgebied door de nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden die werden ingevoerd. Saba werd een bijzondere Nederlandse gemeente en Mount Scenery met 870 meter de hoogste berg op Nederlands grondgebied.^[4]

• 
  Grafheuvel Vaalserberg
• 
  14e-eeuwse grenssteen
• 
  Gemmenichertunnel
• 
  Monument neergestort vliegtuig

Natuur en landschap

De Vaalserberg maakt deel uit van een heuvelrug die zich vanaf de Vaalserberg uitstrekt door het aangrenzende Aachener Wald. De Vaalserberg wordt ook vaak gerekend tot de Vijlenerbossen, hoewel de twee bosgebieden van elkaar worden gescheiden door de Gemmenicherweg (Rue de Vaals) tussen Vaals en Gemmenich. Aan de noordwestzijde van de Vaalserberg ligt het Bokkebosje. Ten noorden en noordwesten wordt de Vaalserberg begrensd door het Selzerbeekdal.

• 
  Vaalserberg en Drielandenpunt
• 
  Bosweg aan de Duitse kant
• 
  Uitzicht richting België
• 
  Uitzicht richting Duitsland

Toeristische attracties

Monument voor het hoogste punt van Europees Nederland

Ten behoeve van het toerisme verrezen in de loop der jaren nabij het Drielandenpunt twee uitzichttorens (de Wilhelminatoren en de Koning Boudewijntoren), het Labyrint Drielandenpunt, diverse horecavoorzieningen en een aantal andere toeristische voorzieningen. In de omgeving van de Vaalserberg liggen diverse hotels, campings en een Landal vakantiepark.

• 
  Het 'echte' drielandenpunt met grenspaal uit 1926
• 
  Wilhelminatoren
• 
  Koning Boudewijntoren
• 
  Labyrint Drielandenpunt
• 
  Restaurant

Wielrennen

Vaalserberg (oostzijde)
Top	321 m
Locatie	Heuvelland
Startplaats	Vaals
Hoogteverschil	110 m
Lengte	2.600 m
Stijgings-%	4,2%
Steilste km	9%
Portaal    Wielersport

De Vaalserberg is meermaals opgenomen in de wielerklassieker Amstel Gold Race. De klim wordt dan eenmaal bedwongen via de Nederlandse zijde (oostzijde), als elfde klim na de Camerig en voor de Gemmenicherweg. In de Amstel Gold Race wordt de helling aangeduid als Drielandenpunt.

Zie ook

• Lijst van hoogste punten in het Koninkrijk der Nederlanden
• Laagste punt van Nederland
• Schneeberg, de berg aan de andere kant van Vaals

Bronnen, noten en/of referenties

1. Volgens de Belgische Tweede Algemene Waterpassing (TAW), die een ander nulpunt gebruikt, is de hoogte 2,3 m meer (325 meter).
2. J.A. te Pas, Nederland van laag tot hoog, NGT Geodesia 1987 nr. 7/8 pag. 273 t/m 275 online
3. Marc van den Broek, Het nulniveau van Nederland, de Volkskrant, 11 maart 1995. Citaat van het toenmalige hoofd van de afdeling NAP, ing. W. van Beusekom: De kop van de dakvormige steen bij het Drielandenpunt is NAP +321,9 meter. Dat is onlangs nagemeten, na twijfels over de vraag wat het hoogste punt van Nederland is. Dat is niet het Drielandenpunt, want in de buurt is een wal opgeworpen van NAP +323,0 m. Ook als deze kunstmatige verhoging buiten beschouwing wordt gelaten, heeft het Drielandenpunt niet het record. Dan komt de eer toe aan een speelweide in de buurt (NAP +322,4 m)
4. Hoogste punt Nederland lager dan gedacht: berg op Saba 'slechts' 870 meter op nos.nl, 21 november 2024.

Mediabestanden

Zie de categorie Vaalserberg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.