De UIC (Union internationale des chemins de fer) gebruikt een rijtuigcode en voertuigcode[1] met een uniek 12-cijferig nummer voor elk voertuig (tractievoertuig, wagon of rijtuig). Dit nummer bevat informatie over het voertuig. Deze codering is voor alle bij de UIC aangesloten spoorwegmaatschappijen gelijk. Aan de hand van de rijtuigcode kan een rangeerder of andere belanghebbende direct zien met welk materieeltype hij te doen heeft. Deze nummers bevinden zich aan beide kanten van de voertuigen.
Overzicht van de twaalfcijferige code
Soort en nationaliteit
Cijfers 1 en 2: Type railvoertuig en aanduiding internationaal gebruik (regiem)
Cijfers 3 en 4: Land van inschrijving
Goederen
Cijfers 5 en 6: Type wagen
Cijfer 7: Subtypes bij goederenwagens
Cijfers 8 t/m 11: Serienummer
Rijtuigen
Cijfers 5 en 6: Type rijtuig
Cijfers 7 en 8: Snelheid en verwarming
Cijfers 9 t/m 11: Volgordenummer
Talgo
Cijfers 5 en 6: Generatie
Cijfers 7 en 8: Type rijtuig
Cijfers 9 t/m 11: Volgordenummer
Tractievoertuigen
cijfers 5 t/m 11: het typenummer (4 cijfers) en het volgnummer (3 cijfers). Bij Duitse locomotieven worden deze 7 cijfers afgeleid van het locnummer door daar een 0 voor te plaatsen (zie voorbeeld bij de foto's hieronder);
Tractievoertuigen, incl. alle bakken van treinstellen
90 Diversen t.w. stoomlocs, hybridelocs enz.
91 Elektrische locomotieven met maximumsnelheid van meer dan 100 km/u
92 Diesellocomotieven met maximumsnelheid van meer dan 100 km/u
93 Bakken van elektrische treinstellen voor hoge snelheid (HSL)
94 Bakken van overige elektrische treinstellen met een maximumsnelheid tot 249 km/u
95 Dieseltreinen incl. motorloze delen
96 Speciale rijtuigen
97 Elektrische (rangeer)locomotieven met een maximumsnelheid tot 100 km/u
98 Diesel(rangeer)locomotieven met een maximumsnelheid tot 100 km/u
99 Onderhoudsvoertuigen voor onderhoud aan de spoorbaan
Cijfers 3 en 4: landencode
De UIC landencode is een tweecijferige code bedoeld om het land van herkomst van rollend materieel te kunnen achterhalen. Ze vormen het 3de en 4de cijfer van de UIC-code en staan gedefinieerd in UIC leaflet 920-14. Tot 2005 werd de UIC-eigendomscode gebruikt, die de eigenaar van het materieel aangaf. De code die destijds voor de staatsspoorwegmaatschappij stond wordt nu in de regel gebruikt om het land aan te geven. Om er voor te zorgen dat toch de eigenaar achterhaald kan worden volgt achter (in sommige gevallen voor) de UIC-code een lettercode.
Deze lettercode bestaat uit de afkorting van het land, gevolgd door de afkorting van de eigenaar, gescheiden door een "-".
Oorspronkelijk was het de bedoeling om het tweede cijfer nooit hoger te laten zijn dan het eerste, om het omdraaien van nummers te voorkomen. Met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en Joegoslavië was dit door een tekort aan nummers niet meer mogelijk.
Cijfers 5 en 6: hoofdindeling type wagens volgens UIC norm
10 t/m 19 type G, Normale gesloten wagen
20 t/m 29 type H, Speciale gesloten wagen
30 t/m 34 type K, Normale 2-assige platte wagen
35 t/m 39 type R, Normale 4-assige platte wagen
40 t/m 44 type L, Speciale 2-assige platte wagen
45 t/m 49 type S, Speciale 4-assige platte wagen
50 t/m 55 & 59 type E, Normale open wagen
56 t/m 58 type T, Wagen met openlegbaar dak
60 t/m 69 type F, Speciale open wagen
70 t/m 79 type Z, Ketelwagen voor vloeibare en gasvormige stoffen
80 t/m 89 type I, Koelwagen
90 t/m 99 type U, Speciale wagen
Cijfers 7 vormt hier de subindeling binnen een type
Rijtuigen
Cijfers 5 en 6: type rijtuig
00 Privé-postrijtuig
01 Privé 1e klas-rijtuig
02 Privé 2e klas-rijtuig
03 Privé 1e/2e klas-rijtuig
04 Privé 1e of 1e/2e klas-ligrijtuig
05 Privé 2e klas-ligrijtuig
06 Privé 1e klas-slaaprijtuig
07 Privé 1e/2e of 2e klas-slaaprijtuig
08 Privé-eetrijtuig
09 Privé-Pullman/salon/party/speciaal rijtuig
10 1e klas-rijtuig met 10 compartimenten of 20-21 rijen
11 1e klas-rijtuig met 11 compartimenten of 22-23 rijen
12 1e klas-rijtuig met 12 compartimenten of 24-25 rijen
13 1e klas-rijtuig, 3 assen
14 1e klas-rijtuig, 2 assen
16 1e klas dubbeldeksrijtuig
17 1e klas-rijtuig met 7 compartimenten of 14-15 rijen
18 1e klas-rijtuig met 8 compartimenten of 16-17 rijen
19 1e klas-rijtuig met 9 compartimenten of 18-19 rijen
20 2e klas-rijtuig met 10 compartimenten of 20-21 rijen
21 2e klas-rijtuig met 11 compartimenten of 22-23 rijen
22 2e klas-rijtuig met 12 compartimenten of 24-25 rijen
23 2e klas-rijtuig, 3 assen
24 2e klas-rijtuig, 2 assen
26 2e klas-dubbeldekrijtuig
27 2e klas-rijtuig met 7 compartimenten of 14-15 rijen
28 2e klas-rijtuig met 8 compartimenten of 16-17 rijen
29 2e klas-rijtuig met 9 compartimenten of 18-19 rijen
30 1e/2e klas-rijtuig met 10 compartimenten of 20-21 rijen
31 1e/2e klas-rijtuig met 11 compartimenten of 22-23 rijen
32 1e/2e klas-rijtuig met 12 compartimenten of 24-25 rijen
33 1e/2e klas-rijtuig, 3 assen
34 1e/2e klas-rijtuig, 2 assen
36 1e/2e klas-dubbeldekrijtuig
37 1e/2e klas-rijtuig met 7 compartimenten of 14-15 rijen
38 1e/2e klas-rijtuig met 8 compartimenten of 16-17 rijen
39 1e/2e klas-rijtuig met 9 compartimenten of 18-19 rijen
40 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig met 10 compartimenten
41 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig met 11 compartimenten
42 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig met 12 compartimenten
43 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig, 3 1e en 5 2e klas-compartimenten
44 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig, 4 1e en 5 2e klas-compartimenten
45 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig, 5 1e en 3 2e klas-compartimenten
47 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig met 7 compartimenten
48 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig met 8 compartimenten
49 1e of 1e/2e klas-couchetterijtuig met 9 compartimenten
50 2e klas-couchetterijtuig met 10 compartimenten
51 2e klas-couchetterijtuig met 11 compartimenten
52 2e klas-couchetterijtuig met 12 compartimenten
53 2e klas-couchetterijtuig met 10 1/2 compartimenten
54 2e klas-couchetterijtuig met 11 1/2 compartimenten
57 2e klas-couchetterijtuig met 7 compartimenten
58 2e klas-couchetterijtuig met 8 compartimenten
59 2e klas-couchetterijtuig met 9 compartimenten
60 Slaaprijtuig met 10 compartimenten
61 Slaaprijtuig met 11 compartimenten
62 Slaaprijtuig met 12 compartimenten
63 Slaaprijtuig met 9 compartimenten
64 Slaaprijtuig met 10 compartimenten
67 Slaaprijtuig met 7 compartimenten
68 Slaaprijtuig met 8 compartimenten
69 Slaaprijtuig met 9 compartimenten
70 Slaaprijtuig ex-TEN met 10 compartimenten
71 Slaaprijtuig ex-TEN met 11 compartimenten
72 Slaaprijtuig ex-TEN met 12 compartimenten
73 Slaaprijtuig ex-TEN met 10 compartimenten
74 Slaaprijtuig ex-TEN met 11 compartimenten
77 Slaaprijtuig ex-TEN met 7 compartimenten
78 Slaaprijtuig ex-TEN met 8 compartimenten
79 Slaaprijtuig ex-TEN met 9 compartimenten
80 Ambulance/Instructierijtuig
81 1e of 1e/2e klas-rijtuig met bagageafdeling
82 2e klas-rijtuig met bagageafdeling
83 2e klas-rijtuig met bagageafdeling, 2 of 3 assen
84 1e klas-rijtuig met buffet
85 2e klas-rijtuig met buffet
87 Eetrijtuig met bagage-afdeling, 2e klas met buffet en bagage-afdeling
88 Eetrijtuig
89 Party/Saloonrijtuig
90 Postrijtuig
91 Bagage/postrijtuig
92 Bagagewagen met zijgang
93 Bagagewagen, 2 of 3 assen
94 Bagage/postrijtuig, 2 of 3 assen
95 Bagagewagen met zijgang en douanecompartiment
96 Autotransportwagen, 2 assen
97 Autotransportwagen, 3 assen
98 Autotransportwagen, 4 assen
99 Expositie-, meet-, speciale rijtuigen
Cijfers 5 en 6: talgo generatie, snelheid en spoorwijdte
01 Talgo III 140 km/h vaste spoorwijdte (1668 mm)
02 Talgo RD 140 km/h variabele spoorwijdte (1435 mm/1668 mm)
03 Talgo Camas 140 km/h variabele spoorwijdte (1435 mm/1668 mm)
04 Talgo Pendular Nacional (Talgo IV) 160 km/h vaste spoorwijdte (1668 mm)
05 Talgo Pendular Internacional (Talgo V) 160 km/h variabele spoorwijdte (1435 mm/1668 mm)
06 Talgo Pendular 200 (Talgo VI) 200 km/h variabele spoorwijdte (1435 mm/1668 mm)
07 Talgo VII 220 km/h variabele spoorwijdte (1435 mm/1668 mm)
08 Talgo 8 200 km/h vaste spoorwijdte (1435 mm)
09 Talgo 9 200 km/h variabele spoorwijdte (1435 mm/1520 mm)
Cijfers 7 en 8: type rijtuig
01 1e klas zitrijtuig
02 2e klas zitrijtuig
03 1e klas slaaprijtuig
04 2e klas slaaprijtuig
05 2e klas slaap-eindrijtuig
06 Bar/keuken rijtuig
07 Bagage/service eindrijtuig
08 2e klas zit-eindrijtuig met 2 paar wielen
09 1e klas zit-eindrijtuig
10 Restauratierijtuig
11 Generatorrijtuig met 2 paar wielen
12 Generatorrijtuig met 1 paar wielen
13 1e klas PMR
23 Gran Clase slaaprijtuig
31 Gran Confort zitrijtuig
33 Gran Clase PMR slaaprijtuig
61 Gran Confort zit-eindrijtuig
Tractievoertuigen, incl. alle bakken van treinstellen
Het vijfde cijfer is in Nederland gelijk aan het tweede.
Het zesde, zevende en achtste cijfer zijn in Nederland afhankelijk van de materieelserie, bv. 1600 wordt 116.
Cijfers 9 tot 11: exemplaarnummer
Genummerd van 000 of 001 tot 999. Als er meer dan 1000 exemplaren zijn van hetzelfde type zijn, wordt het achtste cijfer ook gebruikt. Bij rijtuigen van de NS werd in het verleden de 9 of de 0 niet als elfde cijfer gebruikt. Sinds de revisie en verbouwing van ICR tot ICRm is bij de hierdoor noodzakelijke vernummering dit principe verlaten (zie voorbeeld 2).
Kort samengevat: het controlecijfer is zodanig dat als de 12 cijfers vermenigvuldigd worden met de cijfers 121212121211, de som van de cijfers van de uitkomsten een 10-voud is.
Voorbeelden
SBB
In 2002 kreeg de SBB (Schweizerische BundesBahnen) locomotief Re 6/6 - 11642 het UIC nummer Re 620 042-2 en vervolgens het voertuignummer: 91 85 4620 042-2.
VIRM
Het lange baknummer stond bij aflevering bij VIRM alleen bij de nieuwste (4e) serie op de zijkant van elke bak, op het gele deel, in vrij grote cijfers (kleiner dan die van het treinstelnummer, maar groter dan die van het korte baknummer op de grijze strook). Tegenwoordig staat op iedere bak van iedere serie het lange baknummer.
Voorbeelden hiervan:
stel 9550:
94 84 4921 266-1 is het volledige nummer van mBvk1/2 bak 380 8766 van stel 9550.[2]
94 84 4925 150-3 is het volledige nummer van ABv3/4 bak 380 8150 van stel 9550.[2]
94 84 4915 131-5 is het volledige nummer van ABv6 bak 380 8431 van stel 9550.[3]
stel 9580:
94 84 4921 326-3 is het volledige nummer van mBvk1/2 bak 290 8826.
94 84 4925 180-0 is het volledige nummer van ABv3/4 bak 380 8180.
94 84 4915 161-2 is het volledige nummer van ABv6 bak 380 8461.
94 84 4921 325-5 is het volledige nummer van mBvk1/2 bak 290 8825.
Het 1e cijfer is bij bakken van een treinstel 9, het 2e cijfer is bij elektrische treinstellen 4, het 3e en 4e cijfer zijn voor Nederland 84, bij Nederlandse treinstellen is het 5e cijfer altijd gelijk aan het 2e cijfer, hier dus 4, en het 6e cijfer (het 1e cijfer van de drie voor de materieelserie) is bij VIRM (nieuwste serie) 9; het nummer van een bak begint daarbij dus met 94 84 49. Het systeem met het controlecijfer reduceert voor dat geval tot: als de resterende 6 cijfers vermenigvuldigd worden met de cijfers 212121, dan is de som van de cijfers van de uitkomsten een 10-voud plus 9.
Bij de mBvk1/2 zijn het 7e en 8e cijfer (het 2e en 3e cijfer van de drie voor de materieelserie) 21, bij de ABv3/4 25, en bij de ABv6 15.
Het 9e t/m 11e cijfer (exemplaarnummer) zijn gelijk aan de laatste drie cijfers van het korte baknummer, eventueel met een bepaald 100-voud verminderd, afhankelijk van het baktype: bij de mBvk1/2 -500, bij de ABv3/4 gelijk, en bij de ABv6 -300.
met de eerste twee cijfers 50 voor "Rijtuigen: enkel binnenland (niet RIC)", 84 weer voor Nederland, en voor het 5e en 6e cijfer:
10 1e klas-rijtuig met 10 compartimenten of 20-21 rijen
20 2e klas-rijtuig met 10 compartimenten of 20-21 rijen
82 2e klas-rijtuig met bagageafdeling
Duitsland
Alle locomotieven en treinstellen van de Deutsche Bundesbahn kregen in 1968 een zescijferig nummer. Het zevende cijfer, achter de streep, is het controlecijfer. Het systeem wordt hieronder uitgelegd; het werkt ook bij de nummering die vanaf 1970 in de DDR werd gehanteerd.
Bij de hernummering die bij de DB in 1968 plaatsvond, kregen alle stoomlocomotieven het cijfer 0 voor het serienummer. Elektrische locs kregen een 1, diesellocs een 2 voor het serienummer. Voortaan werd in de nummering ook onderscheid gemaakt tussen oliegestookte en kolengestookte locs van dezelfde serie. Loc 01 150 werd 001 150, loc 01 1075 (olie) werd 012 075, loc 01 1056 (kolen) werd 011 056. Locs die al een zescijferig nummer hadden, moesten een ander volgnummer krijgen. Zo werd loc 38 2383 vernummerd in 038 382. Het oude nummer bleef hierbij niet altijd herkenbaar, want er mochten natuurlijk niet twee locs hetzelfde nummer krijgen. De grote serie 50 werd verdeeld over de series van 050 tot en met 053. Ook bij andere locs vonden dit soort aanpassingen plaats; zo werden de varianten van de diesellocs V200 verdeeld over de series 220 en 221.
Behalve locomotieven werden ook de rijtuigen van treinstellen voorzien van zescijferige nummers met een zevende controlecijfer.
Oost-Duitsland
Loc 95 0028, met controlecijfer 1 (Bochum-Dahlhausen, 2002)
De Oost-Duitse spoorwegen (Deutsche Reichsbahn, DR) gingen in 1970 ook over op computernummers, maar men kopieerde niet het systeem van de westerse tegenhanger. Bij stoomlocomotieven werd een 0 gezet voor het loc-volgnummer (dus 95 028 werd 95 0028). Diesellocomotieven kregen een driecijferig serienummer dat met een 1 begon, elektrische locomotieven een driecijferig serienummer dat met een 2 begon. Om deze reden moesten stoomlocs waarvan het serienummer met een 1 of een 2 begon een ander serienummer krijgen; bijvoorbeeld serie 18 werd serie 02.
Toen na de Duitse hereniging in 1990 de twee spoorwegmaatschappijen werden samengevoegd, zijn de Oost-Duitse locs hernummerd volgens de principes van de DB. Bij stoomlocomotieven was dat niet nodig, want die waren toen niet meer in dienst.
