Rijpickerwaard

Rijpickerwaard
Het huis Rijpickerwaard, door Jan de Beijer in 1744
Locatie	IJsselstein
Gebouwd in	1593-1598
Gesloopt in	tussen 1763 en 1789
Herbouwd in	tweemaal herbouwd als boerderij, voor het laatst in 1889
Monumentale status	gemeentelijk monument
De boerderij in 1981

Rijpickerwaard is een boerderij en voormalig kasteel in de Nederlandse gemeente IJsselstein, provincie Utrecht. Van het kasteel zijn geen zichtbare restanten bewaard gebleven. De boerderij dateert uit 1889 en is een gemeentelijk monument.

Geschiedenis

Rond 1590 verkreeg jonker Johan van Bacx, drost van IJsselstein, een stuk land in de polder Rijpickerwaard. Tussen 1593 en 1598 liet hij hier een kasteel bouwen, mogelijk op de plek van een oudere voorganger. In de 17e eeuw is het kasteel uitgebreid.

In 1763 werd Johan Willem Swellengrebel eigenaar van het kasteel. Vermoedelijk was het deze eigenaar die het kasteel tussen 1763 en 1789 heeft afgebroken en vervolgens vervangen door een boerderij met bijgebouwen. Net als het kasteel werd ook deze boerderij Rijpickerwaard genoemd.

De familie Van Romondt Vis liet in 1889 de oude boerderij slopen en bouwde er een nieuwe boerderij voor in de plaats. De voormalige slotgracht werd in 1957 grotendeels gedempt. In de jaren 80 werd de boerderij het onderkomen voor een dierenasiel.

Beschrijving

Het omgrachte kasteel Rijpickerwaard was begin 17e eeuw een langwerpig gebouw met trapgevels en een aangebouwde toren met uivormig dak. Later die eeuw werd het kasteel uitgebreid tot een hoefijzervormig bouwwerk met een vierkante toren, voorzien van kantelen. In die toren was een duiventil aanwezig.

Boerderij

De boerderij Rijpickerwaard uit 1889^[1] is een gemeentelijk monument. Het betreft een langhuisboerderij met zadeldak en een bepleisterde achtergevel. Aan de voorzijde is topgevelversiering aangebracht met een makelaar, loftwerk en windveer.

Bij de boerderij hoort een zomerhuis uit 1908, ontworpen door A. Poot.

Apenhuis en apenluiders

Rijpickerwaard kreeg de bijnaam Apenhuis. Dit komt voort uit het volksverhaal over de knecht Kees die samen met zijn aapje - eveneens Kees genoemd - op het middeleeuwse slot Rijpickerwaard woonde. Op een dag overleed het aapje en de kasteelheer liet het stadsbestuur van IJsselstein weten dat Kees was overleden. Omdat het stadsbestuur in de veronderstelling was dat het om de knecht Kees ging, werden de kerkklokken geluid. Uiteindelijk werd duidelijk dat ze de klokken hadden geluid voor de aap en niet voor de knecht, hetgeen de IJsselsteiners de bijnaam apenluiders opleverde.

Bronnen, noten en/of referenties

• Olde Meierink, B. (1995). Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht. Uitgeverij Matrijs, "Gemeente Nieuwegein", p.548.
• Rijpickerwaard. RHC. Geraadpleegd op 10 december 2024.
• Ooyevaar, R.J. (1977). De boerderij Rijpickerwaard. Historische Kring IJsselstein  : pp. 14-18
• Monumentenlijst IJsselstein - Oude Utrechtseweg 1 (pdf).
• Waarom men IJsselsteiners ook wel Apenluiders noemt.... Volksverhalenbank.

1. De gemeente IJsselstein vermeldt 1910 als bouwjaar.

Mediabestanden

Zie de categorie Huis Rijpickerwaard van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.