Mariakerk ('t Zandt)

Mariakerk
Mariakerk van 't Zandt
Plaats	't Zandt
Coördinaten	53° 22′ NB, 6° 46′ OL
Gebouwd in	13e eeuw
Monumentale status	Rijksmonument
Monument­nummer	40295
Architectuur
Bouwmateriaal	baksteen
Toren	Losstaande kerktoren, 13e eeuw
Afbeeldingen
Portaal    Christendom

De Mariakerk is een middeleeuwse kerk in het Groninger dorp 't Zandt.

Beschrijving

Het oudste deel van de kerk is het romanogotische schip uit de dertiende eeuw. Het gotischekoor dateert uit de vijftiende eeuw, door deze aanbouw ging de oorspronkelijke sluitgevel uit de romanogotische periode verloren.

Aan de oostzijde van het koor staat een losstaande toren uit de dertiende eeuw. Gebruikelijk is dat de toren zich aan de westzijde van een kerk bevindt. De toren in 't Zandt vormt hierop een uitzondering. De toren werd tweemaal gerestaureerd in 1714 en in 1762, zoals blijkt uit twee gedenkstenen in de toren. De klokken in de toren dateren uit 1501 en uit 1693. De oudste klok is afkomstig van de Der Aa-kerk uit Groningen en kwam via Leermens in 't Zandt terecht.

In de kerk is een deel van de oorspronkelijke schilderingen bewaard gebleven. Zo zijn er afbeeldingen te zien van het Laatste Oordeel, van de evangelisten, van diverse heiligen en van de Jezus als Man van Smarten. De preekstoel dateert uit 1823.

De kerk werd in de periode 1962 tot 1967 gerestaureerd. Het plan daarvoor werd gemaakt door de architect Rienk Offringa. In 2023 vonden herstel- en restauratiewerkzaamheden plaats na schade veroorzaakt door bodemdaling en aardschokken als gevolg van de aardgaswinning in dit deel van Groningen.^[1]

Orgel

Het pijpwerk van het kerkorgel dateert uit 1662. Verondersteld wordt dat het gebouwd is door Hendricus Huisz. Orgelbouwers als Albertus Antoni Hinsz, Heinrich Hermann Freytag en Frans Casper Snitger hebben het orgel in de 18e eeuw verder vormgegeven. Rond 1900 heeft Jan Doornbos (de orgelmaker met de bijnaam "Jan Avontuur") een aantal wijzigingen aangebracht die het orgel zijn karakteristieke kenmerken ontnamen. Tijdens de restauratie van de kerk vanaf 1962 was het orgel tijdelijk verwijderd en in 1966 werd alleen het rugpositief teruggeplaatst. Wegens geldgebrek duurde het tot 1990 voordat een restauratie van het volledige instrument door de firma Bakker & Timmenga gereed was. Daarbij werd het zoveel mogelijk hersteld in de staat waarin H.H. Freytag het in 1792 had gebracht. Het orgel heeft twee manualen, zestien registers (waarvan acht uit 1662 en drie uit 1792) en een aangehangen pedaal.^[2]

• 
  Romanogotiek in de buitenmuur
• 
  De beide gedenkstenen van de restauraties van 1714 en in 1762 in de kerktoren
• 
  Interieur
• 
  Koor
• 
  Preekstoel
• 
  Het orgel, waarvan de oudste delen dateren uit 1662
• 
  Sluitring in een van de gewelven
• 
  Gewelfschilderingen
• 
  Wandschildering van een heilige
• 
  Binnenzijde toren

Mediabestanden

Zie de categorie Mariakerk, 't Zandt van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen

• Karstkarel, Peter Alle middeleeuwse kerken: Van Harlingen tot Wilhelmshaven (2007) Leeuwarden/Groningen, Uitgeverij Noordboek, ISBN 978-90-3300558-9
• Stenvert, Ronald (et al.) Monumenten in Nederland - Groningen (1998) uitg. Waanders, Zwolle 't Zandt (gemeente Loppersum)
• Plas, Harm en Wim Religieus erfgoed in Groningen: Oude kerken in de Ommelanden (2008) uitgeverij Profiel, Bedum. ISBN 978-90-5294-411-1

1. Jurre van den Berg, In de Mariakerk in Noord-Groningen komt restaurator voor vreemde verrassingen te staan, de Volkskrant, 10 oktober 2023. Gearchiveerd op 16 oktober 2023.
2. ’t Zandt, Mariakerk op orgelsite.nl. Gearchiveerd op 6 december 2023.