Uit De Kapel (een licht anarchistische intellectuele vereniging in het hart van Antwerpen), ontstaan dankzij de steun van mecenas François Franck, groeide in 1903 de Maatschappij der Nieuwe Concerten te Antwerpen onder leiding van Lodewijk Mortelmans. Dit was in de vooroorlogse periode een Europees toporkest. Beroemde gastdirigenten als Gustav Mahler, Siegfried Wagner, Hans Richter, Richard Strauss en Sergej Rachmaninov traden met dit ensemble op. Ook wereldbefaamde solisten als Pablo de Sarasate, Jacques Thibaud, Pablo Casals en Fritz Kreisler speelden er onder zijn leiding. Zelf ondernam hij als dirigent een succesrijke tournee in de Verenigde Staten, waar hem in 1917 de leiding van het Boston Symphonic Orchestra werd aangeboden. Hij sloeg dit af omdat hij kort daarvoor zijn vrouw en twee kinderen had verloren. Hij wilde in België blijven bij zijn overige vijf kinderen.
Behalve componist en muziekpedagoog, was Lodewijk Mortelmans ook organisator en zakenman. Hij stond mee aan de wieg van NAVEA, het huidige SABAM (stamnummer 1), de vereniging die in België de materiële belangen van artiesten verdedigt. Hij stichtte mee de Eugène Ysaÿe-wedstrijd voor viool, de huidige Koningin Elisabethwedstrijd.
Zowel in Nederland als in België werd Mortelmans' werk erkend door hoge onderscheidingen. Hij overleed in 1952.
Werk
Lodewijk Mortelmans componeerde pianomuziek, orkestwerken en de symfonische gedichten, maar vooral liederen. Zijn bijnaam was dan ook "De Prins van het Vlaamse Kunstlied". In de tijdgeest behoort hij tot de laatromantiek, maar in zijn composities erkent men de invloed van de toenmalige Europese stromingen die hij aandachtig volgde en kende. Mortelmans schreef ook een opera, maar die was niet succesvol.
Mortelmans en Gezelle
Mortelmans heeft heel wat gedichten van Guido Gezelle op muziek gezet. Onder hen:
Flavie Roquet: Lexicon: Vlaamse componisten geboren na 1800, Roeselare, Roularta Books, 2007, 946 p., ISBN 978-90-8679-090-6
Thierry Levaux: Dictionnaire des compositeurs de Belgique du Moyen Âge à nos jours, Conseil de la musique de la Communauté Française de Belgique, 2006. 736 p., ISBN 2-930338-37-7