Jan Rieuwertsz.

Jan Rieuwertsz.
Algemene informatie
Geboren	1616/17 Amsterdam
Overleden	1686 Amsterdam
Nationaliteit(en)	Nederland
Beroep(en)	boekbinder, boekdrukker, uitgever en boekverkoper
Portaal    Kunst & Cultuur

Jan Rieuwertsz. (geboren in Amsterdam in 1616/17 en overleden te Amsterdam in 1687) was een boekbinder, boekdrukker, uitgever en boekverkoper werkzaam te Amsterdam in de periode 1640-1686.

Leven en werk

Jan Rieuwertsz. werd in 1616/17 geboren als zoon van Rieuwert Jansz. en Hilletie Pieters. Op 25 oktober 1640 trad hij toe tot het gilde van boekverkopers en vestigde hij zich in de Dirk van Hasseltsteeg in Amsterdam in het huis genaamd 'het Martelaarsboek'.^[1] Hij woonde naast de bekende boekbinder Albert Magnus.^[2] Jan Rieuwertsz. was zelf ook boekbinder, maar werd vooral bekend als uitgever. In zijn carrière bracht hij meer dan 230 titels op de markt. Hij drukte deze werken vaak niet zelf. Rieuwerstz. was waarschijnlijk wel actief als drukker van klein gelegenheidsdrukwerk of keuren en octrooien.^[3][4] De boekwinkel die in zijn huis gevestigd was werd druk bezocht door doopsgezinden en collegianten. Veel van het drukwerk dat Rieuwertsz. op de markt bracht werd ook geschreven door deze doopsgezinden en collegianten. Rieuwertsz. maakte deel uit van de hechte vriendenkring van Baruch Spinoza. Tot deze vriendenkring behoorden ook de koopman/filosoof Pieter Balling, die werk van Spinoza naar het Nederlands vertaalde; Jarig Jelles, een koopman op de Herengracht, die Spinoza al sinds 1654 kende; Adriaen Koerbagh; Johannes Koerbagh; de koopman Simon Joosten de Vries, die Spinoza toegenegen was en een jaargeld verstrekte; de arts en latinist Johannes Bouwmeester; de arts en schrijver Lodewijk Meyer; de hoogleraar Burchard de Volder en de diplomaat Coenraad van Beuningen. Samen becommentarieerden ze het werk van Spinoza. Jan Rieuwertsz. werkte nauw samen met Jan Hendrik Glazemaker, een vertaler van filosofische werken. Op 1 januari 1675 werd hij benoemd tot stadsdrukker van Amsterdam in plaats van Johannes van Ravestyn.

Titelpagina van de Iliaden van Homerus, uitgegeven door Jan Rieuwertsz. te Amsterdam in 1658.

Uitgegeven werken

De werken die Rieuwertsz uitgaf waren met name in het Nederlands geschreven, met enkele uitzonderingen in het Frans en Latijn.^[5]

Rieuwertsz gaf onder andere de volgende werken uit:^[6]

• Anthony Jansen (1656), Zederymen.
• René Descartes (1657), Principia philosophiæ: of beginselen der wysbegeerte.
• J.A. Glazemaker (1658), Iliaden van Homerus, Amsterdam.
• Galenus Abrahamsz (1659), Nader verklaringe van den XIX artikelen.
• Camphuysen (1661), Theologische werken.^[7]
• Pieter Balling (1684), Het licht op den Kandelaar.
• Gerard Brandt (1665), Stichtelijke gedichten, vervaetende verscheide gebeden, plichten en opwekkingen ter godtsaeligheit.
• Tileman van bracht (1669), Schoole der deugde.^[8]
• Ongetekend [Spinoza] (1669/70), Tractatus theologico-politicus.^[9]
• Verduyn (1673), Oprecht historisch verhael, van 't geen voorgevallen is in Bodegraven en Swammerdam, door 't invallen en doorbreken der Fransen.
• Cl. Schaep (1671), Bloem-tuyntje.^[10]
• Abrhaham de Graaf (1672), De beginselen van de algebra of stelkonst.^[11]
• Spinoza (1677), De nagelaten schriften.^[12]
• Ant. Bourignon (1683), Het Leven van Juffr. Antoinette Bourignon. Ten deelen by haar self, en ten deele by ymant anders van haar kennis, beschreven in de Tractaten.

Literatuur

• I.H. van Eeghen (1967), De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen, Amsterdam: Scheltema & Holkema, 63.
• M. M. Kleerkooper. (1914). De boekhandel te Amsterdam voornamelijk in de 17de eeuw. Geographische en Geschiedkundige Aanteekeningen. pp. 65 Den Haag: Martinus Nijhoff.
• P.C. Molhuysen en P.J. Blok (red.) (1912), Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2, Leiden: A.W. Sijthoff.
• Piet Visser (1996), Godtslasterlijck ende Pernicieus. De rol van boekdrukkers en boekverkopers in de verspreiding van dissidente religieuze en filosofische denkbeelden in Nederland in de tweede helft van de zeventiende eeuw. Amsterdam: vakgroep Boek- en Informatiewetenschap en de uitgeverij AD&L.
• Wijnman, H. F. (1937). De Amsterdamsche boekbinder Albert Magnus. Oud Holland, 230-240.

Bronnen, noten en/of referenties

1. P.C. Molhuysen en P.J. Blok (red.) (1912), Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2, Leiden: A.W. Sijthoff
2. Wijnman, H. F. (1937). De Amsterdamsche boekbinder Albert Magnus. Oud Holland, 230-240.
3. Piet Visser (1996), Godtslasterlijck ende Pernicieus. De rol van boekdrukkers en boekverkopers in de verspreiding van dissidente religieuze en filosofische denkbeelden in Nederland in de tweede helft van de zeventiende eeuw. Amsterdam: vakgroep Boek- en Informatiewetenschap en de uitgeverij AD&L.
4. Isaac Meulman (1867). Catalogus van de tractaten, pamfletten. Gedrukt bij de erven H. Van Munster & zoon.
5. DBNL, Isabella Henriëtte van Eeghen, De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen · dbnl. DBNL. Gearchiveerd op 1 februari 2020. Geraadpleegd op 1 februari 2020.
6. DBNL, Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2 · dbnl. DBNL. Gearchiveerd op 31 januari 2020. Geraadpleegd op 1 februari 2020.
7. Akkerman, F. D., & Steenbakkers, P. (Eds.). (2005). Spinoza to the letter: studies in words, texts and books. Brill.
8. Marten Schagen (1745), Naamlyst der Doopsgezinde schryveren en schriften, beginnende met den jaare 1539, en eindigende met den jaare 1745, https://books.google.nl/books?id=J-I-AAAAcAAJ&pg=PA16&dq=Tileman+van+bracht+rieuwertsz&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwihiKKvmbHnAhXRPFAKHXLZAJ8Q6AEIKzAA#v=onepage&q=Tileman%20van%20bracht%20rieuwertsz&f=false,16. Gearchiveerd op 14 augustus 2023.
9. Tractatus Theologico-Politicus (Bamberger T.1) - The Spinoza Web. spinozaweb.org. Geraadpleegd op 1 augustus 2020.
10. Jan Claeszoon Schaep (1671.). Bloem-tuyntje :bestaende in twee deelen : het eerste in innerlyke bedenkingen, en gelykenissen : het tweede in eenige sang-en lees-rymen /. T' Amsterdam :.
11. Abraham de Graaf (1672.). De beginselen van de algebra of stelkonst,volgens da manier van Renatus Des Cartes, verklaart met uytgelezene voolbeelden; zoo wel in de meetkonst, als in de rekenkonst,. t'Amsterdam,.
12. (en) Jagersma, Rindert, Trude Dijsktra (27-06-2013). Uncovering Spinoza's Printers by Means of Bibliographical Research. Quaerendo 43: 278-310. DOI:10.1163/15700690-12341282.