Het schaap Veronica

Het Schaap Veronica door Frank Rosen. Beeld in Egmond aan den Hoef (Hanswijk) ter ere van Wim Bijmoer, illustrator van Schmidts gedichten over 'het schaap Veronica'. Bijmoer woonde vanaf 1954 in Egmond aan den Hoef.

Het schaap Veronica is een fictief, sprekend schaap, waarover Annie M.G. Schmidt in de jaren vijftig een reeks van 76 gedichten schreef. Ze vertellen de vrolijke avonturen van 'juffrouw schaap Veronica', de dames Groen en hun huisvriend, ‘de dominee’.^[1]
De gedichten verschenen in de loop van ruim zevenenhalf jaar (14 januari 1950 - 10 augustus 1957) maar hebben een vaste vorm: vijf kwatrijnen met gekruist rijm plus twee gepaard rijmende versregels, in een zevenjambige maat.^[2] In de vroege jaren vijftig schreven de gevierde, 'volwassen' dichters J.W.E Werumeus Buning en Adriaan Roland Holst ook elk een Veronica-versje.^[3] Vandaag de dag beschouwen sommigen 'een schaap Veronica' zelfs als een eigen versvorm.^[4]

Schmidt publiceerde haar versjes, met illustraties van Wim Bijmoer, op de kinderpagina van Het Parool, en bundelde ze in Het schaap Veronica (1951), Kom, zei het schaap Veronica (1953), Het schaap Veronica haar staart (1960) en Het hele schaap Veronica (1960).^[5] In 1972 verscheen een nieuwe editie, geïllustreerd door Fiep Westendorp, die vooral de dominee een heel ander, minder sympathiek voorkomen gaf.^[6] ‘Vanwege de toespelingen en de uitstraling’^[7] werden de Veronica-verzen (zonder illustraties) opgenomen in Tot hier toe (1986), de verzamelbundel van Schmidts light verse voor volwassenen.

De Veronica-verzen werden in de vroege jaren vijftig ook gespeeld door journalistencabaret De Inktvis (met illustrator Wim Bijmoer als de dominee en Schmidt als het schaap). In 2015 werd een bewerking op de planken gebracht door NTjong, de jeugdafdeling van Het Nationale Toneel.

Enkele jaren voor het eerste Veronica-versje het licht zag, publiceerde Han G. Hoekstra - die eveneens voor Het Parool werkte en deel uitmaakte van De Inktvis - een bundel kinderversjes getiteld Het verloren schaap (1947).^[8]

Bronnen, noten en/of referenties

1. Zie voor een inhoudsanalyse: David Bos, 'Het schaap Veronica en haar herder: Een ernstige lezing van light verse van Annie M.G. Schmidt', De Gids, jg. 167 (2004), pp. 73-87.
2. Joke Linders, Doe nooit wat je moeder zegt: Annie M.G. Schmidt: De geschiedenis van haar schrijverschap. Amsterdam: Querido, 1999, pp. 93-98. Twee gedichten tellen zes in plaats van vijf kwatrijnen.
3. Zie Kees Fens e.a., Kijk, Annie M.G. Schmidt: De schrijfster in beeld. Amsterdam: Querido / Nederlands Theater Instituut, 1984.p. 36; zie ook Schmidts bedankbriefje d.d. 11 juni 1951 in Tine van Buul e.a., Altijd acht gebleven: Over de kinderliteratuur van Annie M.G. Schmidt. Amsterdam: Querido [Schrijversprentenboek nr. 31], 1991, p. 24, en in Annejet van der Zijl, Anna. Het leven van Annie M.G. Schmidt. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2002, p. 202.
4. Op 23 mei 1995, twee dagen na Schmidts overlijden, verscheen in de Volkskrant een Veronica-vers van Ted van Lieshout, getiteld 'In memoriam'. Zie voor 21-eeuwse exemplaren de website Het vrije vers
5. DBNL, Annie M.G. Schmidt, Het hele schaap Veronica · dbnl. DBNL. Gearchiveerd op 15 juli 2018. Geraadpleegd op 6 december 2018.
6. David Bos, 'Het schaap Veronica en haar herder: Een ernstige lezing van light verse van Annie M.G. Schmidt', De Gids, jg. 167 (2004), p. 85.
7. Tine van Buul & Reinold Kuipers, 'Ter verantwoording'. In: Annie M.G. Schmidt, Tot hier toe: Gedichten en liedjes voor toneel, radio en televisie. Amsterdam: Querido 1986, p. 622.
8. Joke Linders & Janneke van der Veer, Han G. Hoekstra: Biografie. Amsterdam: Ambo 2011, p. 13. Zie ook Joke Linders en Janneke van der Veer, Stoute kinderen van Han en Annie: Het hoe, wat, wanneer en waarom van de kinderversjes van Han G. Hoekstra en Annie M.G. Schmidt. Schalkhaar: De Eierland Pers, 2006.