PROFILBARU.COM

Bohuslav Martinů
	1943 in de VS; Afbeelding:Bohuslav Martinu Centre in Policka
Geboren	Polička, 8 december 1890
Overleden	Liestal (Zwitserland), 28 augustus 1959
Land	Tsjechië
Nevenberoep	muziekpedagoog
Instrument	viool
	Officiële website
	(en) IMDb-profiel
	(en) Allmusic-profiel
	(en) Discogs-profiel;
	(en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Bohuslav Jan Martinů (Polička, 8 december 1890 – Liestal (Zwitserland), 28 augustus 1959) was een Tsjechisch componist, muziekpedagoog en violist. Hij geldt naast Leoš Janáček als de belangrijkste Tsjechische componist van de 20ste eeuw.

Levensloop

Hij werd geboren in het plaatsje Polička als zoon van Ferdinand en Karolina Martinů. Op zevenjarige leeftijd kreeg hij zijn eerste vioollessen van de lokale kleermaker, Josef Černovský. In 1906 werd Martinů toegelaten op het Praagse Conservatorium, maar in 1908 werd hij daar eerst tijdelijk en in 1910 definitief vanaf gestuurd vanwege “onverbeterlijke achteloosheid”, waarna hij besloot om het vak zichzelf aan te leren. Enkele jaren later, in 1914 slaagde hij voor het staatsexamen (nadat hij in 1911 een keer gezakt was) en ging aan het werk.

In 1923 vertrok hij naar Parijs, om verder te studeren bij Albert Roussel, met als doel zijn componeertechniek te verbeteren en zich een eigen expressietechniek aan te leren. Dankzij zijn uitzonderlijke talent en doorzettingsvermogen slaagde hij in zijn opzet. In 1935 werd hij onderscheiden met de staatsprijs voor Mariaspelen (Hry o Marii), een oratorium waarin onder meer Mariken van Nieumeghen is verwerkt. In Parijs werd Martinů een van de centrale figuren van de Parijse School, die bestond uit componisten uit uiteenlopende landen die zich in de Franse hoofdstad gevestigd hadden.

In 1931 trouwde hij met Charlotte Quennehen. Eind jaren dertig bloeide er een vriendschap op met de componiste Vítězslava Kaprálová. Met het begin van de Tweede Wereldoorlog besloten Martinů en zijn vrouw naar de Verenigde Staten te emigreren alwaar zij zich vestigden in New York. De Koude Oorlog weerhield hen ervan om terug te keren naar Tsjechië, dat in die periode tot het Oostblok behoorde. In 1952 werd Martinů Amerikaans staatsburger. Niettemin verliet het paar in 1957 de Verenigde Staten om zich in het plaatsje Schönenberg vlak bij Bazel te vestigen. Hier componeerde hij zijn laatste grote werk, de opera Griekse Passie (Řecké Pašije), op een zelfgeschreven libretto dat gebaseerd is op een roman van de Griekse schrijver Nikos Kazantzakis. Omdat de compositie niet wilde vlotten en hij de instemming met het resultaat van Nikos Kazantzakis erg belangrijk vond, besloot hij het werk eraan tijdelijk te stoppen. In de tussentijd (1958) componeerde hij nog een opera: de eenakter Ariane (Ariadna). In dit werk is de karakterrol van Ariane een eerbetoon aan de sopraan Maria Callas, van wie zijn vrouw een groot bewonderaar was. Uiteindelijk slaagde hij erin, kort voor zijn sterfbed in 1959, de Griekse Passie te voltooien. De première van de Griekse Passie vond plaats op 9 juni 1961 in Zürich, die van Ariane vond plaats in hetzelfde jaar in Brno.

Martinů's oeuvre telt liefst 400 werken. Zijn muziek kent dan ook een grote verscheidenheid, van de meer vocale stukken als het Epos van Gilgamesj (Epos o Gilgamešovi) tot het meer jazzachtige La Revue de Cuisine. Martinů's werk werd gecatalogiseerd door de Belgische musicoloog Harry Halbreich en draagt daardoor een H-nummer.

Martinů publiceerde tevens de eerste encyclopedie over de vernieuwingen in de muzieknotatie gedurende de 20ste eeuw. Het boek bevat zeer weinig tekst, en bestaat overwegend uit afbeeldingen.

Composities

Werken voor orkest

Symfonieën

1942 Symfonie Nr. 1, H 289
1943 Symfonie Nr. 2, H 295
1944 Symfonie Nr. 3, H 299
1945 Symfonie Nr. 4, H 305
1946 Symfonie Nr. 5, H 310
1953 Symfonie Nr. 6, H 343 (Symfonische fantasieën)

Concerten voor instrumenten

1924 Concertino in c-klein, voor cello, blazers, piano en slagwerk, H 143
1925 Concert Nr. 1, D-groot, voor piano en orkest, H 149
1926 Divertimento (Concertino), voor piano (linke hand) en orkest, H 173
1932-1933 Concert Nr. 1, voor viool en orkest, H 232bis
1930 rev.1955 Concert Nr. 1, voor cello en orkest, H 196
1932 Sinfonia concertante Nr. 1, voor twee orkesten, H 219
1934 Concert Nr. 2, voor piano en orkest, H 237
1937 Concerto grosso, voor kamerorkest, H 263
1938 Concertino, voor piano en orkest, H 269
1938 Dubbelconcert voor 2 strijkorkesten, piano en pauken
1939 rev.1944 Suite concertante, D-groot , voor viool en orkest, H 276
1940 Sinfonietta giocosa, voor piano en orkest, H 282
1940 Sonata da camera, voor cello en kamerorkest, H 283
1941 Concerto da camera, voor viool en strijkorkest met piano en slagwerk, H 285
1943 Concert, voor 2 piano's en orkest, H 292
1943 Concert Nr. 2, voor viool en orkest, H 293
1945 Concert Nr. 2, voor cello en orkest, H 304
1948 Concert Nr. 3, voor piano en orkest, H 316
1949 Sinfonia concertante Nr. 2, voor viool, hobo, fagot, cello en kamerorkest, H 322
1952 Rhapsody-Concerto, voor altviool en orkest, H 337
1955 Concert, voor hobo en orkest, H 353
1956 Concert Nr. 4 "Incantation", voor piano en orkest, H 358
1958 Concert Nr. 5 "Fantasia concertante", voor piano en orkest, H 366

Andere orkestwerken

1924 Half-Time, Rondo, H 142
1927 La bagarre, H 155
1938 Tre ricercari, H 267
1943 Mahnmal für Lidice, H 296
1946 Toccata e due canzoni, H 311
1950 Sinfonietta "La Jolla", voor kamerorkest en piano, H 328
1954-1955 Les Fresques de Piero della Francesca, H 352
1957 The rock, symfonische prelude
1957-1958 The parables, voor orkest
1958 Parabeln, H 367

Werken voor harmonieorkest

1939 Polní mše (La Messe aux Champs d'Honneur), voor bariton (solo), mannenkoor en blaasorkest
Militaire mars voor het Tsjechische leger in Frankrijk, voor harmonieorkest

Vocaal

1918 Česká Rapsodie ('Tsjechische rapsodie'), cantate H 118
1939 Polní mše ('Veldmis'), cantate H 279
1955 Otvírání studánek ('De opening van de bronnen'), cantate H 354
1957 Gilgameš ('Het Gilgamesj-Epos'), cantate H 351

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1926-1927	Voják a tanečnice (The soldier and the dancer), H 162	3 aktes	1928, Brno	J.L. Budín, pseudoniem van Jan Löwenbach (1880-1972)
1928	Les Larmes du couteau, H 169	1 akte	1969, Brno	Georges Ribemont-Dessaignes
1928-1929	Les Trois Souhaits (of: Les vicissitudes de la vie) (film-opera), H 175	3 aktes	1971, Brno	Georges Ribemont-Dessaignes
1929	Le Jour de bonté, H 194	3 aktes; (3e akte onvoltooid)	2003, České Budějovice	Georges Ribemont-Dessaignes
1933-1934	Hry o Marii (Marienspiele), H 236	4 aktes	1935, Brno	Vítězslav Nezval, Henri Ghéon, Vilém Závada, Julius Zeyer, volksteksten samengesteld van Bohuslav Martinů
1935	Hlas lesa (Dee Stem van het woud) (Radio-opera), H 243	1 akte	1935, Praag	Vítězslav Nezval
1935	Veselohra na mostě (Komedie op de brug) (Radio-opera), H 247	1 akte	1937, Praag	Václav Kliment Klicpera
1936	Divadlo za bránou (Das Vorstadttheater), H 251	3 aktes	1936, Brno	de componist, Leo Štraus naar Jean-Gaspard Debureau, Molière en volkstexten
1937	Julietta, H 253	3 aktes	16 maart 1938, Praag, Nationale opera	Snář, pseudoniem van Traumbuch; de componist, naar Georges Neveux
1937	Alexandre bis, H 255	1 akte	1964, Mannheim	André Wurmser
1951-1952	What Men Live by, H 336	1 akte	1953, New York	de componist, naar Lev (Leo) Nikolajevitsj Tolstoj (Russisch: Лев Николаевич Толстой)
1952	The Marriage, H 341	1 akte	7 februari 1953, New York, NBC Television Opera; 13 maart 1954, Hamburg, Staatsopera (toneel-première)	de componist, naar Nikolaj Vasiljevitsj Gogol (Russisch: Никола́й Васи́льевич Го́голь)
1953	Plainte contre inconnu, H 344	3 aktes	fragment, niet uitgevoerd	de componist, naar Georges Neveux
1953-1954	Mirandolina, H 346	3 aktes	17 mei 1959, Praag, Smetana Theater	de componist, naar Carlo Goldoni
1954-1957	The Greek Passion (1e versie), H 372	4 aktes	1999, Bregenz	de componist, naar Nikos Kazantzakis
1957-1959	Die Griechische Passion ( 2e versie)	4 aktes	1961, Zürich	de componist, naar Nikos Kazantzakis
1958	Ariane, H 370	1 akte	2 maart 1961, Gelsenkirchen	de componist, naar Georges Neveux «Le Voyage de Thésée»

Kamermuziek

7 strijkkwartetten
2 nonetten (1924–1925; 1959)
5 vioolsonates
3 cellosonates (1939; 1941; 1952)
fluitsonate (1945)
hobokwartet (1947)

Bibliografie

Annalen van de operagezelschappen in Nederland 1886-1995, Amsterdam: Den Uitgave van Theater Instituut Nederland, 1996, 1276 p.
Miroslav K. Cerny: De Griekse Passie: Martinů's levenswerk, Adem 28:82-4+ N2 1992
Jarmila Gabrielová: Von der ”Tschechischen Rhapsodie“ zu ”Der Soldat und die Tanzerin“ – Wandlungen der Idee der Nationalmusik im frühen Schaffen von Bohuslav Martinů,^[1]
Jaroslav Mihule: Martinů. Osud skladatele (”Martinu. Ein Komponistenschicksal“), Praha 2002, S. 67.
Jaroslav Mihule: Martinu: Na tema z Prodane nevesty, Hudebni Rozhledy 46:231-2 N5 1993
Arístides Incháustegui, Blanca Delgado Malagón: Indice Onomastico, in: Vida musical en Santo Domingo (1940-1965), Banco de Reservas, Publicación Especial, Editora Corripio, C. por A. Santo Domingo, D. N., 1998. 529 p., ISBN 9945-036-01-7
Wanda Dobrovska: Bohuslav Martinu Festival '95, Czech Music N1:10-11 1996
Stewart Gordon: Other European Composers of the Twentieth Century, in: A History of Keyboard Literature. - Music for the Piano and its Forerunners, New York: Schirmer Books, 1996, 566 p., ISBN 978-0-534-25197-0
Milan Kuna: Bohuslav Martinu Vaclavu Talichovi po roce 1945, Hudební věda 32:187+ N2 1995
K. B. Jiraka, Milan Kuna: Bohuslav Martinu: trauma K, Hudební věda 31:99-105 N1 1994
Joachim Braun, Vladimír Karbusický, Heidi Tamar Hoffmann: Die Komponisten, in: Verfemte Musik: Komponisten in den Dikaturen unseres Jahrhunderts - Dokumentation des Kolloquiums vom 9-12 Januar 1993 in Dresden, Frankfurt am Main: Peter Lang, 1995, 460 p., ISBN 3-631-47618-3
Jaromír Havlík: Martinu Symfonie Da Requiem (nekolik poznamek ke III. symfonii), Hudební věda 32:249-56 N3 1995
Milena Dosoudilová: Martinu by the Berlin Philharmonic, Music News From Prague N5-6:8 1994
Milena Dosoudilová: Martinu in his native town, Music News From Prague N1:5-8 1991
T. Berny, Tomislav Volek: Z dopisu Josefu Huttrovi (I): dopisy Bohuslava Martinů, Hudební věda 31:452-63 N4 1994
Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
Katerina Mayrova: Z cinnosti Nadace Bohuslava Martinů v Praze v roce 1992, Hudebni Rozhledy 46:187 N4 1993
Václav Nosek: The Greek Passion, Music News From Prague N1-2:1-3, 1993
Václav Nosek: Introducing works by Bohuslav Martinu, Music News From Prague N5-6:1-2 1993
Václav Nosek: Introducing opera works by Bohuslav Martinu: The Theatre behind the Gate, Music News From Prague N9-10:1-2 1993
Helena Havlikova: Introducing opera works by Bohuslav Martinu: Jeux de Marie (The Miracle of Our Lady), Music News From Prague N11-12:1-2 1993
Helena Havlikova: Introducing opera works by Bohuslav Martinu: Ariadne, Music News From Prague N3-4:1-3 1993
Helena Havlikova: Introducing opera works by Bohuslav Martinu: Mirandolina, Music News From Prague N7-8:1-2 1993
Helena Havlikova: An introduction to the opera works by B. Martinu, Music News From Prague N9-10:1-2 1992
Jacques-Emmanuel Fousnaquer, Claude Glayman, Christian Leble: Musiciens de notre temps depuis 1945, Paris: Editions Plume, 1992, 542 p., ISBN 2-908034-32-8
Franco Rossi, Michele Girardi: Il teatro la Fenici: chronologia degli spettacoli 1938-1991, Venezia: Albrizzi Editore, 1992, 650 p., ISBN 88 317 5509 9
Hanns-Werner Heister, Walter-Wolfgang Sparrer: Komponisten der Gegenwart, Edition Text & Kritik, München, 1992, ISBN 978-3-88377-930-0
Jaroslav Jiránek: Narodni rysy hudebni reci Bohuslava Martinů (Die nationalen Züge der Musiksprache von B.Martinů), Hudební věda 28:115-24 N2 1991
J. Mackova: Bohuslav Martinu in Bulgaria, Music News From Prague N7-8:12 1991
Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The heritage encyclopedia of band music: composers and their music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
Marija Bergamo: Brno Bohuslav Martinů, njegovi ucenici, pritjatelji i suvremenici, 1-3. 10. 1990, Arti Musices 22:101-4 N1 1991
V. Vyslouzilova: Martinu-Kolloquium und Workshop der zeitgenössischen Musik in Brünn 1990, Österreichische Musikzeitschrift 46:163-4 Mar-Apr 1991
Z. Petraskova: An exhibition on Bohuslav Martinu's world, Music News From Prague N2-3:4-5 1991
Harry Halbreich: Bohuslav Martinů, Fayard, 1968. ISBN 3-795705657
Harry Halbreich: Bohuslav Martinů Werksverzeichnis, Dokumentation und Biographie. Zürich: Atlantis Verlag, 1968 (384 p.), tweede herziene en uitgebreide uitgave, Edition Schott, Mainz 2007. ISBN 978-3-7957-0565-7
Karel Van Eycken: Bohuslav Martinu, eigen uitgave, 1984, 422 p.