De Arkprijs van het Vrije Woord is een symbolische prijs die mensen bekroont die zich actief inzetten voor de vrijheid van denken.[1] De Arkprijs wordt elk jaar uitgereikt op de vooravond van Hemelvaartsdag in de Antwerpse galerie De Zwarte Panter.[2] Sinds 2021 wordt de prijs uitgereikt in het Huis van Herman Teirlinck. Er is geen geldbedrag aan verbonden, maar de namen van de laureaten worden gegrift in de Ark, een kunstwerk dat wordt bewaard in het Letterenhuis in Antwerpen.[3]
Geschiedenis
In 1951 werd de Arkprijs in het leven geroepen door Herman Teirlinck en de redactie van het Nieuw Vlaams Tijdschrift (NVT) om te verhinderen dat ideologische bekrompenheid de vrijheid van meningsuiting en denken zou inperken.[4] Concrete aanleiding was het toekennen van de Prijs voor Letterkunde van de Provincie Antwerpen aan Marnix Gijsen voor zijn roman Het boek van Joachim van Babylon. Dit boek stond op de index en priester Joris Baers tekende protest aan omdat het "de grondslagen van de morele gaafheid aantast". Het provinciebestuur volgde zijn oordeel en Gijsen kreeg de prijs niet.[5] De prijs was van meet af aan een morele erkenning voor een zoeker naar waarheid, vrijheid en eerlijkheid.
In 1982 werd in de aanloop naar het opdoeken van het NVT de stichting Arkcomité van het Vrije Woord opgericht om de prijs veilig te stellen. De stichtende leden waren Willy Calewaert, Walter Debrock, Lukas De Vos (in 1978 aangetrokken als NVT-redactiesecretaris), Marc Galle, Henri-Floris Jespers, Herman Liebaers, Maurits Naessens, Hugo Raes, Karel Van Miert, Eddy van Vliet, Willy Vaerewijck en Julien Weverbergh.[6] Het Arkcomité werd achtereenvolgens voorgezeten door Walter Debrock, Michel Oukhow, Raymond Detrez, Lukas De Vos en Josef Asselbergh.
In 2000 bood het Arkcomité in de publicatie Een onberaamd verbond een overzicht geboden van de afgelopen 50 jaar en neemt zich in de inleiding voor om De Taak van August Vermeylen voort te zetten: 'Een geboeide waarheid erkennen wij niet. Een vrij man is onze vriend.' De prijs werd lang als antiklerikaal gezien, maar in 2015 verklaarde Lukas De Vos dat de prijs vooral "een dwarsligger bekroont, een eigenzinnig mens, een consequent voorvechter van een open en kritiseerbaar debat."[7]
Laureaten
Bronnen, noten en/of referenties
- Lukas De Vos (red.): Een Onberaamd Verbond. 50 Jaar Arkprijs van het Vrije Woord. Antwerpen, De Vrienden van de Zwarte Panter, 2000, 288 blz., ill.
- Lukas De Vos (red.): Buiten het Bereik van Farisese Handen. 60 Jaar Arkprijs van het Vrije Woord. Antwerpen, De Vrienden van de Zwarte Panter, 2010, 112 blz., ill.
- Lukas De Vos (red.): "Een Geboeide Waarheid Erkennen Wij niet. 70 Jaar Arkprijs van het Vrije Woord". Antwerpen/Brussel, De Vrienden van de Zwarte Panter/Huis van Herman Teirlinck, 2022, 240 blz., ill.
- ↑ ARKPRIJS VAN HET VRIJE WOORD, Deredactie.be.
- ↑ 66ste Arkprijs van het Vrije Woord toegekend aan Reinhilde Decleir, Ruddy Berghmans, Cartoon-Productions, 16 maart 2016.
- ↑ Arkprijs van het Vrije Woord voor prof. Marleen Temmerman, Belga/Gva.be, 31 maart 2006. Gearchiveerd op 16 mei 2017.
- ↑ Arkprijs van het Vrije Woord voor Jeroen Olyslaegers, Belga/Standaard.be, 8 april 2014. Gearchiveerd op 18 april 2021.
- ↑ Een onberaamd verbond, Dirk van Assche, Ons Erfdeel, jaargang 45 (2002). Gearchiveerd op 22 januari 2021.
- ↑ 60ste Arkprijs van het Vrije Woord: Geert Buelens, Henri-Floris Jespers, Mededelingen van het Centrum voor Documentatie & Reëvaluatie, 10 mei 2010. Gearchiveerd op 8 mei 2021.
- ↑ Fikry El Azzouzi ontvangt 65ste Arkprijs van het Vrije Woord Belga/Standaard.be, 13 mei 2015. Gearchiveerd op 1 januari 2016.
- ↑ VUB-rector Caroline Pauwels wint Arkprijs van het Vrije Woord. De Standaard. Gearchiveerd op 26 maart 2021. Geraadpleegd op 26 maart 2021.
- ↑ Arkprijs van het Vrije Woord voor dichter Ruth Lasters
. De Standaard (7 maart 2023). Geraadpleegd op 7 maart 2023.
.svg){kind=small}
