Anna Sophia Polak

Anna Polak, 1919

Anna Sophia Polak (Rotterdam, 27 april 1874 – concentratiekamp Auschwitz, 26 februari 1943) was directeur van het Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid van 1908 tot 1936.

Levensloop

Polak was een dochter van Herman Joseph Polak, hoogleraar Griekse taal- en letterkunde in Groningen, en Louisa Helena Stibbe. Ze volgde een opleiding aan de Hogere Burgerschool voor meisjes in Rotterdam en deed in 1893 als extranea het eindexamen gymnasium. Het gezin verhuisde naar Groningen waar haar vader in 1894 een aanstelling kreeg als hoogleraar.

Rond 1900 begon zij zich te interesseren voor vrouwenvraagstukken, onder meer door haar Toynbee-werk.^[1] In 1898 hielp zij Catherina Geertruida Doijer met het organiseren van de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid, die in 1898 in Den Haag werd gehouden. Met de opbrengst van de tentoonstelling, twintigduizend gulden, werd het Nationale Vereeniging voor Vrouwenarbeid opgericht. In haar ideeën over vrouwenemancipatie werd Polak sterk beïnvloed door Catharine van Tussenbroek. Na de tentoonstelling schreef ze een boek, Vrouwenwerk in Nederland, Beschouwingen over eenige zijden der Vrouwenbeweging, dat in 1902 werd uitgegeven.

In 1904 werd Polak bestuurslid van de Nationale Vereeniging voor Vrouwenarbeid en in 1908 werd zij directeur van het Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid (NBV). Met adjunct-directeur Marie Heinen verzette ze baanbrekend werk voor de positie van de vrouw in Nederland. Het Bureau verzamelde documentatie over vrouwenberoepen, organiseerde voorlichting, spreekuren en deed vele publicaties het licht zien waaronder 55 brochures van de hand van Polak. Van 1920 tot 1925 was ze actief als voorzitter van het Permanente Comité voor Vrouwenarbeid van de Internationale Vrouwenraad. Van 1927 tot 1932 was ze voorzitter van de Nationale Vrouwenraad. Bovendien vervulde ze nog een aantal andere functies in belangrijke organisaties zoals de Hoge Raad van Arbeid.

In 1936 werd Polak ziek, ze vertoonde verschijnselen van dementie en werd eervol ontslagen. In 1941 werd zij in de psychiatrische inrichting Oud Rozenburg in Den Haag opgenomen. In 1943 brachten de Duitsers haar naar Westerbork. Op 23 februari 1943 werd zij op transport naar concentratiekamp Auschwitz gesteld. De treinreis vanuit Westerbork duurde drie dagen. Op 26 februari kwam de trein bij het vernietigingskamp aan; Polak werd diezelfde dag vermoord.

Bibliografie

• 1900 - Naaisterstoestanden te Groningen. Haarlem, Tjeenk Willink
• 1902 - Vrouwenwerk in Nederland. Beschouwingen over eenige zijden der vrouwenbeweging. Groningen, Römelingh
• 1904 - Leekegedachten over volksbelangen. Haarlem, Bohn
• 1906 - De menigte als misdadigster. Een studie over collectieve psychologie van Scipio Sighele. Vert. uit het Italiaans
• 1910 - Het aandeel der vrouw in het maatschappelijk werk ten onzent verricht. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1910 - Prae-adviezen over de maatschappelijke beteekenis van den arbeid der gehuwde vrouw, en de houding, door de overheid aan te nemen tegenover dat vraagstuk. 's-Gravenhage, Nijhoff. Tezamen met I.P. Vooys en E.C. van Dorp
• 1910 - Nogmaals: vrouwenarbeid in de Steenfabricage. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1910 Der Anteil der holländischen Frauen an der Armen- und Wohlfahrtspflege. København. Congrès intern. d'assistance publique et privée. Copenhague, 1910. Rapport van 't Nat. Bureau voor vrouwenarbeid, den Haag
• 1911 - Het vakonderwijs in de industriescholen voor meisjes en daaraan verwante inrichtingen. Wat het is en wat het worden moet. Amsterdam, Van Looy
• 1912 - Leidraad voor de Haagsche meisjes bij de keuze van een beroep. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1913 - Beroepsklapper. Excerpt van den vrouwenarbeid uit de uitkomsten der beroepstelling in het Koninkrijk der Nederlanden gehouden op den een en dertigsten december 1909. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1913 - Leidraad voor de Amsterdamsche meisjes bij de keuze van een beroep. 3e herz. en verb. druk, 1916. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1914 - Leidraad voor de Rotterdamsche meisjes bij de keuze van een beroep. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1915 - De verkoopster in manufacturenzaken en zaken van mode-artikelen. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1915 - Het standpunt der Staatscommissie over de werkloosheid ten opzichte van den arbeid der vrouw
• 1916 - Het arbeidsleven der ziekenhuis-verpleegster in Nederland. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1916 - De Nederlandsche gemeente-telefonisten. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1916 - Veranderende groepeering van mannelijke en vrouwelijke arbeidskrachten. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1917 - De vrouwelijke arbeidskrachten in de wasch-industrie. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1917 - Gelijk loon voor gelijken arbeid. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1918 - Buffetjuffrouwen en bediensters in het hôtel-, café- en restaurantbedrijf. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1918 - Het Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1919 Leidraad voor Nederlandsche meisjes bij de keuze van een beroep. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid. Inclusief supplement (najaar 1920) en tweede supplement (najaar 1921) op de tweede druk
• 1919 - Nieuwe verschuiving van mannelijke en vrouwelijke arbeidskrachten
• 1919 - In de goede richting. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1920 - Voorbijgegaan leven en werk. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1920 - Het gezinsloon : met toevoeging van een aanhaling uit de handelingen van de Savornin Lohman. Amsterdam, Comité van actie tegen gezinsloon
• 1921 - Geen afzonderlijke vrouwenarbeidsbescherming!. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1921 - Psychologische voorlichting bij de beroepskeuze?. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1921 - De rechte persoon op de rechte plaats. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1923 - De vrouwenbeweging in Nederland . 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid. Overdr. uit: Gedenkboek 1898-1923, uitg. t.g.v. het Zilveren Regeerings-jubileum van H. M. Koningin Wilhelmina
• 1925 - Vijf en twintig jaar vrouwenbeweging. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1925 - Het onterfde gezin. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1925 - Ons meisjesvakonderwijs. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1926 - Mevrouw W. Drucker. 30 september 1847 - 5 december 1925. Amsterdam : Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur
• 1927 - Arbeidsduur van Verkoopsters te 's Gravenhage. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1929 - Een voortdurend veranderend beeld van den Nederlandschen vrouwenarbeid. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1930 - Financieele verplichtingen van ongehuwden, waarmede het arbeidsinkomen geen rekening houdt. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1931 - De verhouding tusschen mannen- en vrouwenloon. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1932 - Het voor en tegen van arbeidsvrijheid voor de gehuwde vrouw : praeadviezen uitgebracht voor den Nationalen Vrouwenraad van Nederland op 8 April 1932 te Rotterdam. Leiden, "Leidsch Dagblad". Met L.G. Kortenhorst en E.C. van Dorp
• 1932 - De vrouwenbeweging. Den Haag, N.P. Leopold
• 1933 - Vrouwenarbeid in crisistijd. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid
• 1935 - Voortdurende wijzigingen op het vrouwenarbeidsveld in Nederland. 's-Gravenhage, Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid

Bronnen, noten en/of referenties

• Anna Polak Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
• Polak, Anna Sophie (1874-1943) Instituut voor Nederlandse Geschiedenis

---

1. http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/toynbeewerk. Gearchiveerd op 20 april 2016.