လျှပ်စစ်ဓာတ်

Electric charge
အနီလုံးက လျှပ်ဖိုဓာတ်ရှိပြီး အပြာလုံးက လျှပ်မဓာတ် ရှိသည်။ ၎င်းလျှပ်ဓာတ်တို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်နေသော လျှပ်စစ်စက်ကွင်းကို မျဉ်းတို့ဖြင့် ဆွဲပြထားသည်။
ယေဘုယျ သင်္ကေတ	q
SI ယူနစ်	ကူးလောင်း (C)
အခြားယူနစ်များ	elementary charge faraday ampere-hour
SI အခြေပြု ယူနစ်များ	C = A⋅s
SI ဒိုင်မင်းရှင်း	wikidata
Extensive?	သက်ရောက်မှုက အဆုံးအစွန် ဖြန့်ကျက်၏။
Conserved?	အသစ်ဖန်တီး၍၊ အဟောင်းဖျက်ဆီး၍ မရ။

ဆောင်းပါးအကြောင်းမှာ
လျှပ်စစ်သံလိုက်ပညာ
လျှပ်စစ်ဓာတ်အား သံလိုက်ဓာတ်
လျှပ်ငြိမ်ပညာ ကူးလောင်း၏ နိယာမ ဂေါက်၏ နိယာမ တည်ငြိမ်လျှပ်စစ် ပွတ်ထုတ်လျှပ်စစ် လျှပ်ကာ လျှပ်ကူးပစ္စည်း လျှပ်ငြိမ် လွှတ်ထုတ်ခြင်း လျှပ်ငြိမ်ညှို့ခြင်း လျှပ်စစ် ဒွိပိုစွန်း လည်ကိန်း လျှပ်စစ်စက်ကွင်း လျှပ်စစ်ဓာတ် လျှပ်စစ်ဖြတ်သန်းထု / ပိုတင်ရှယ် စွမ်းအင် လှိုင်းသန့်မှု သိပ်သည်းခြင်း
တည်ငြိမ်သံလိုက်ပညာ ဂေါက်၏ သံလိုက်ဆိုင်ရာ နိယာမ ဗီအို့-ဆားဗတ် နိယာမ သံလိုက်စက်ကွင်း သံလိုက်တွန်းအား သံလိုက်ဓာတ်သွင်းခြင်း သံလိုက်ဖြတ်သန်းထု လျှပ်စစ် ဒွိပိုစွန်း လည်ကိန်း အမ်ပီယာ၏ နိယာမ
လျှပ်စစ်ဒိုင်နမစ်ပညာ လော့ရင့်၏ အား ဥပဒေသ လျှပ်စစ်သံလိုက် ညှို့ခြင်း ဖာရာဒေး၏ နိယာမ လင်း၏ နိယာမ လျှပ်စီးအရွေ့ သံလိုက်ပိုတင်ရှယ် မက်စ်ဝဲလ်၏ ညီမျှခြင်း လျှပ်စစ်သံလိုက် စက်ကွင်း လျှပ်စစ်သံလိုက် လှိုင်းပြတ် လျှပ်စစ်သံလိုက် ဖြာထွက်ခြင်း မက်စ်ဝဲလ် တင်ဆာ ပွိုင်းတင်း ဗက်တာ လီးနာ့ဒ်-ဝီးခတ် ပိုတင်ရှယ် ဂျက်ဖီမန်ကို၏ ညီမျှခြင်း ဝဲလျှပ်စီး လန်ဒန် ညီမျှခြင်းများ လျှပ်စစ်သံလိုက် စက်ကွင်းအတွက် သင်္ချာဆိုင်ရာ ဖော်ပြချက်များ
လျှပ်စစ်ကွန်ယက် ပြန်လှန်လျှပ်စီး Capacitance တိုက်ရိုက်လျှပ်စီး လျှပ်စီး Electric potential လျှပ်စစ်တွန်းအား Impedance Inductance အုမ်း၏ နိယာမ Parallel circuit Resistance Resonant cavities Series circuit ဗို့အား Waveguides
တွဲဖက်ကွဲလွဲချက် တွက်ချက်ခြင်း Electromagnetic tensor (stress–energy tensor) Four-current Electromagnetic four-potential
သိပ္ပံပညာရှင်များ အမ်ပီယာ ဗီအို့ ကူလုံး ဖာရာဒေး ဂေါက် Heaviside Henry ဟတ်ဇ် ဂျိုး Lenz Lorentz မက်စ်ဝဲလ် Ørsted အုမ်း Savart တက်စလာ ဗို့လတာ Weber
ရှု ပြော ပြင်

ရူပဗေဒ၌ ဒြပ်(mass) ကဲသို့၊ စမွှား (အမှုန်) တခုခု၏ အရင်းခံကျလှသော လျှပ်ဓာတ် အင်္ဂလိပ်: electric charge or charge) ဆိုသည်မှာ - ၎င်းစမွှား(ကွမ်တမ်)နှင့် အခြားသောလျှပ်ဓာတ်ဆောင် စမွှား(ကွမ်တမ်)တခုခုကြား လျှပ်စစ်သံလိုက်ဓာတ်ဖြင့် အပြန်အလှန် သက်ရောက်မှု ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်မှု တိုင်းဖွယ် (သဘောသတ္တိ) တစ်ခု ဖြစ်သည်။ လျှပ်ဓာတ် သုည ရှိနေသော အမှုန်ကို ဓာတ်ပြယ်(သို့)ဓာတ်မဲ့ အမှုန် (neutral particle) ဟု ခေါ်ပြီး သုညမဟုတ်သော တန်ဖိုး ရှိနေလျှင် ၎င်းကို လျှပ်ဓာတ်ဆောင် အမှုန် (charged particle) ဟု ခေါ်နိုင်သည်။
လျှပ်ဓာတ် (electric charge) ၏ စံယူနစ်မှာ ကူလုမ်(ဘ်) ဖြစ်ပြီး C ဟု အတိုကောက် ရေးကြ၏။

အမှုန်တစ်ခု၏ လျှပ်ဓာတ်သည် သုညမဟုတ်လျှင် လျှပ်စစ်စက်ကွင်းတစ်ခုကို အမြဲ ဖော်ဆောင်နေပြီး^[၁][၂] ထိုစက်ကွင်းအတွင်းရှိ အခြားသော လျှပ်ဓာတ်ဆောင် တစ်ခုကို အား(force) သက်ရောက်နေမည်။^[၃] လျှပ်ဓာတ် နှစ်မျိုးရှိပြီး မျိုးတူလျှင် တွန်းကန်အား၊ မျိုးမတူလျှင် ဆွဲငင်အား ဖြစ်ပေါ်သည်။ ထိုအခြင်းအရာကို လိုက်၍ အဆိုပါ လျှပ်ဓာတ် ၂မျိုးကို အမည်ပညတ် သမုတ်ထားကြသည်။ အီလက်ထရွန်တွင် ရှိသော လျှပ်ဓာတ်ကို၊ ၎င်းနှင့် အပြန်အလှန် တွန်းကန်သည့် အခြားအမှုန်များ၌ ရှိသော လျှပ်ဓာတ်ကို လျှပ်မဓာတ် သို့မဟုတ် အမဓာတ် (negative charge) ဟု သမုတ်သည်။ ပရိုတွန်တွင် ရှိသော လျှပ်ဓာတ်ကို၊ ၎င်းနှင့် အပြန်အလှန် တွန်းကန်သည့် အခြားအမှုန်များ၌ ရှိသော လျှပ်ဓာတ်ကို လျှပ်ဖိုဓာတ် သို့မဟုတ် အဖိုဓာတ် (positive charge) ဟု သမုတ်သည်။

လျှပ်ဓာတ်ရှိသော အမှုန်တို့က ရွေ့လျားနေလျှင် ၎င်းသည် လျှပ်စီး ဖြစ်ပေါ်နေခြင်း ဖြစ်သည်။ လျှပ်စီးဖြစ်ပေါ်လျှင် သံလိုက်စက်ကွင်း တွဲလျက် ဖြစ်ပေါ်သည်။^[၄] ၎င်းသံလိုက်စက်ကွင်းထဲသော အခြားသော လျှပ်ဓာတ်များ အလျင်ရှိစွာ ဝင်ရောက်နေခြင်းက အား(force) ဖြစ်ပေါ်စေသည်။

လျှပ်စစ်ဓာတ်သည် အရာဝတ္ထုတို့၏ ရူပဗေဒဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိဖြစ်ပြီး ၎င်းအား လျှပ်စစ်သံလိုက်စက်ကွင်း အတွင်းတွင် ထားရှိပါက အား တစ်ခုကို ခံစားရရှိစေသည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ် နှစ်မျိုး ရှိပြီး အပေါင်းနှင့် အနှုတ် တို့ ဖြစ်သည်။ (အများအားဖြင့် ပရိုတွန်များ နှင့် နျူထရွန်များက အသီးသီး သယ်ဆောင်လေ့ ရှိကြသည်။) တူညီသော ဓာတ်တို့သည် တွန်းကန်ကြပြီး မတူညီသော ဓာတ်တို့သည် ဆွဲငင်ကြသည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်မရှိသော အရာဝတ္ထုကို ဓာတ်ပျယ် အရာဝတ္တုဟုခေါ်သည်။ အရာဝတ္တုများ အပေါ်သို့ လျှပ်စစ်ဓာတ် ဘယ်လို အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိမလဲ ဆိုတဲ့ အစောပိုင်း အသိပညာကို ယခုအခါ ဂန္ထဝင် အီလက်ထရိုဒိုင်းနမစ် ဟုခေါ်ပြီး ပြဿနာများကို ပြေလည်စွာဖြေရှင်းနိုင်သော်လည်း ကွမ်တမ်၏အကျိုးသက်ရောက်မှုတွင် ထည့်သွင်း စဉ်းစားခြင်းမရှိသေးပါ။

မှတ်စုများ- အသုံးများသော အမှတ်အသားများ၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ယူနစ်များ

• အသုံးများသော သင်္ကေတ q

• အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ယူနစ် coulomb

• အခြားယူနစ်များ elementary၊ charge၊ faraday၊ ampere-hour၊

• အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အခြေခံယူနစ်များ C=As

ကျယ်ပြန့်မှု အခြေအနေ ရှိ ထိန်းသိမ်းနိုင်မှု အခြေအနေ ရှိ အတိုင်းအတာ TI

လျှပ်စစ်ဓာတ်သည် ထိန်းသိမ်းထားနိုင်စွမ်းရှိသည့်ပိုင်ဆိုင်မှုတစ်ခု၊ သီးခြားဖြစ်တည်မှုစနစ်၏ အသားတင်စွမ်းအားဖြစ်သည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို လျှပ်စစ်အမှုန်လေးများက သယ်ဆောင်သည်။ အခြေခံအားဖြင့် အက်တမ်ထဲရှိ အဖိုဓာတ်တွေကို ပရိုတွန်တွေက သယ်ဆောင်ပြီး အမဓာတ်တွေကို အီလက်ထရွန်တွေက သယ်ဆောင်ပါသည်။ အရာဝတ္တုအစိပ်အပိုင်း တစ်ခုထဲတွင် အီလက်ထရွန်သည် ပရိုတွန်ထက်များနေလျှင် ၎င်းတွင် အမလျှပ်စစ်ဓာတ်တွေ များနေနိုင်သည်။ အကယ်၍ အပေါင်းဓာတ်နှင့် အနှုတ်ဓာတ် တူညီနေပါက လျှပ်စစ်ဓာတ်ပျယ် နိုင်သည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို ရေတွက်နိုင်သည်။ သေးငယ်သော ယူနစ် တစ်ခုချင်းစီကို မြှောက်ခြင်းဖြင့်ရလာသော ကိန်းကို အခြေခံကျသော စွမ်းအားဟုခေါ်သည်။ e=1.602×10^-19 coulombs ခန့်ရှိသည်။ ၎င်းသည် လွပ်လပ်စွာတည်ရှိနေသော အခြေခံအကျဆုံး စွမ်းအားဖြစ်သည်။ ပရိုတွန်တွင် +e လျှပ်စစ်ဓာတ်အားများရှိပြီး အီလက်ထရွန်တွင် -e လျှပ်စစ်ဓာတ်အားများရှိသည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်တွင် လျှပ်စစ်စက်ကွင်းရှိပြီး ၎င်းရွေ့လျားသောအခါ သံလိုက်စက်ကွင်းများကို ထုတ်လွှတ်ပေးပါသည်။ ၎င်းတို့ကို ပေါင်းပြီး လျှပ်စစ်သံလိုက်စက်ကွင်းဟုလည်း ခေါ်သည်။ ၎င်းစွမ်းအားများ အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ခြင်းဖြင့် လျှပ်စစ်သံလိုက်စွမ်းအားများ ရရှိသည်။ ၎င်းသည် ရူပဗေဒ၏ အခြေခံအကျဆုံး စွမ်းအား ၄ မျိုးထဲမှ တစ်မျိုး အပါအဝင် ဖြစ်သည်။ စွမ်းအင်အမှုန်များအကြား ဖိုတွန်အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ခြင်းများ လေ့လာခြင်းကို ကွမ်တမ်အီလက်ထရိုဒိုင်းနမစ်ဟဟုခေါ်သည်။ လျှပ်စစ်စွမ်းအား၏ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ယူနစ်မှာ coulomb ဖြစ်သည်။ ပြင်သစ်လူမျိုး ရူပဗေဒ ပညာရှင် Charles-Augustine de Coulomb ကို အစွဲပြု၍ အမည်မှည့်ခေါ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ လျှပ်စစ်အင်ဂျင်နီယာ ပညာရပ်တွင် ယေဘုယျအားဖြင့် Ampere-hour (Ah)ကိုလည်းကောင်း ၊ ရူပဗေဒ နှင့် ဓာတုဗေဒပညာရပ်တွင် မူလအခြေခံစွမ်းအင်ယူနစ် e ကိုလည်းကောင်း အသုံးပြုသည်။ ဓာတုဗေဒ၌ အီလက်ထရွန်၏ မိုး(mole) စွမ်းအင်ယူနစ်ကို Faraday constant အဖြစ်လည်းအသုံးပြုကြသည်။ အသေးစားကိစ္စများတွင် ကူးပြောင်းသွားသော စွမ်းအင်ယူနစ်ကို q သင်္ကေတဖြင့် ဖော်ပြကြသည်။

အကိုးအကား

1. A Student's Guide to Maxwell's Equations by Daniel Fleisch
2. Chabay၊ Ruth; Sherwood၊ Bruce (2015)။ Matter and interactions (4th ed.)။ Wiley။ p. 867။
3. Physics for Scientists and Engineers Solutions Manual by Serway
4. Chabay၊ Ruth; Sherwood၊ Bruce (2015)။ Matter and interactions (4th ed.)။ Wiley။ p. 673။