Tembok pertahanan adalah benteng yang digunakan untuk melindungi bandar, pekan atau penempatan lain daripada penceroboh yang berpotensi. Dalam zaman purba hingga zaman moden, ia telah digunakan untuk memagari penempatan. Secara amnya, ia dirujuk sebagai tembok bandar atau tembok pekan, walaupun terdapat juga tembok, seperti Tembok Besar China, Tembok Benin, Tembok Hadrian, dan Tembok Atlantik yang bersifat metafora, yang melanjur jauh di luar sempadan bandar raya dan telah digunakan untuk memagari kawasan atau tanda sempadan wilayah. Disebalik utiliti pertahanan mereka, banyak juga tembok mempunyai fungsi simbolik penting - mewakili status dan kebebasan masyarakat yang mereka dakap.
Tembok purba yang sedia ada selalunya dibuat dari batu-batuan, walaupun binaan bata dan varian kayu juga dikenal pasti. Bergantung kepada topografi kawasan sekitar bandar atau penempatan tembok itu adalah bertujuan untuk melindungi, unsur-unsur rupa bumi (seperti sungai atau pantai) boleh digabungkan untuk membuat tembok yang lebih berkesan.
Tembok hanya boleh di lintasi dengan memasuki pintu gerbang yang sesuai dan sering ditambah dengan menara. Amalan membina tembok besar-besaran, walaupun mempunyai asal-usul dalam prasejarah, telah ditapis semasa kebangkitan negara kota, dan pembinaan tembok yang energetik berterusan ke dalam zaman pertengahan dan di luar bahagian-bahagian tertentu di Eropah.
Tembok pertahanan tanah atau batu yang ringkas, dihasilkan disekeliling kubu bukit, tembokan tanah, istana kota awal dan sebagainya, cenderung untuk dirujuk sebagai benteng tebing.
Monika Porsche: Stadtmauer und Stadtentstehung — Untersuchungen zur frühen Stadtbefestigung im mittelalterlichen Deutschen Reich. - Hertingen, 2000. ISBN 3-930327-07-4
