Галеријата на Музејот на Вук и Доситеј го претставува фондот на меморијалниот музеј посветен на просветителот и прв српски министер за образование Доситеј Обрадовиќ и реформаторот на српскиот јазик, творецот на српскиот литературен јазик, Вук Караџиќ. Збирката на Вук беше одвоена од колекцијата на Народниот музеј и се приклучи на малото наследство на Доситеј Обрадовиќ во 1949 година кога е формиран посебен музеј - Музејот на Вук и Доситеј, отворен на 28 февруари 1949 година. Доделена му е зградата во која некогаш беше Големата школа, со оглед на тоа што Доситеј Обрадовиќ беше еден од нејзините творци, а Вук Караџиќ беше еден од првите дваесет ученици.[1]
Во 1979 година, Музејот на Вук и Доситеј беше додаден на Националниот музеј. Покрај богатата изложбена дејност, музејот врши и дејности од научно-истражувачки карактер, кои се однесуваат на Доситеј и Вук како и на периодот во кој живееле и твореле. Од 1958 г Музејот издава и свој годишник „ Ковчежиќ “, во кој се објавени материјали и научни прилози кои се резултат на научноистражувачката работа во музејот.
Во текот на 2011 година започнаа работите на санација, реставрација и адаптација на објектот на Музејот на Вук и Доситеј, со што се овозможи не само структурна санација на објектот, туку и примена на стандардите на современата музеолошка пракса на чување и изложување, како и создавање на нова, современа изложба. Работите беа завршени во декември 2012 година, а новата изложба, во реновираниот Музеј, беше официјално отворена на 24 декември 2012 година.[2]
Помошен објект во двор. Денес таму се наоѓа новата Изложбена галерија на Музејот.
Збирката на Вук и збирката на Доситеј
Колекцијата на Вук е постара и побогата. Формирана е на крајот на 19 век, кога ќерката на Вук, Мина Караџиќ Вукомановиќ, го подарила неговото наследство на Кралството Србија. Оваа збирка била прва од збирките на Народниот музеј, чиј стручен каталог е отпечатен и објавен во целост во 1900 година . година, откако Михајло Валтровиќ стручно го обработил материјалот што бил предаден на Народниот музеј. Наследството на Вук било изложено во Народниот музеј во Спомен-собата на Вук, а подоцна и во Историскиот оддел на музејот. Дел од наследството на Вук, особено мебелот, исчезнал или бил уништен во 1915 година, кога била погодена и зградата на Народниот музеј за време на австриското бомбардирање на Белград, како и за време на окупацијата. Денес во колекцијата се сместени личните и семејните предмети, портретите и уметничкото наследство на Вук Караџиќ, првите изданија на неговите книги и бројни архивски материјали. За разлика од наследството на Вук, нема лични работи на Доситеј Обрадовиќ бидејќи биле уништени во пожар во 1813 година. Поради оваа причина, делот од музејската збирка што се однесува на него главно се заснова на уметнички прилози, архивски материјал, кореспонденција и книги на Доситеј, меѓу кои се и првите изданија на неговите дела.
Историја на зградата
Зграда на музејот Внатрешноста на зградата, модел изложен во Педагошкиот музеј во Белград
Музејот се наоѓа во еден од најстарите делови на Белград, во зградата во која се наоѓаше лицејот на Доситеј, на улица „Господар Јевремова“ бр. 21, а заедно со џамијата Бајракли и турбетот на Шеик Мустафа, претставува архитектонско сведоштво за долговековното присуство на Турското владеење во Белград.
Куќата била изградена во првата половина на 18 век во 1739 година, веројатно за белградскиот дефтердар (турски управител на ризницата). Архитектонски претставува класичен пример на куќа во балкански стил - правоаголна основа, со заливни прозорци во надворешноста и ориентална поделба на куќата и дивани во внатрешноста. Во тоа време куќата била многу луксузна и е една од ретките еднокатни куќи на Зерек, како што се нарекувал овој дел од градот во турско време. Дворот на куќата некогаш бил опкружен со висок ѕид, а денес е зачуван само неговиот дел, во близина на влезната порта.[1] Куќата ја менувала својата намена и сопствениците неколку пати, а помеѓу 1809 г а во 1813 година, таму работела Големата школа основана од Доситеј Обрадовиќ. Ова училиште била првата високообразовна институција во Србија, која подоцна ќе прерасне во универзитет. Важни конзерваторско-реставраторски работи на овој објект се извршени во 1948 година, а зградата е вратена во првобитниот изглед.
Поради својата архитектонска и историска вредност, музејската зграда е заштитена како културно богатство од исклучително значење за Република Србија.[3]
Делфа Иваниќ ја спаси оваа зграда од уривање
Во своите Мемоари, Делфа Иваниќ оставила запис дека во јули-август 1930-1931 г. во Липик упорно, со денови влијаела на Аца Станојевиќ да не го урне објектот што денес е музеј на Доситеј и Вук. Тој тоа го испланирал и како општински советник на град Белград во својот извештај доставил предлог за уривање на зградата на Музејот на Доситеј и Вук заради уредување на улицата, а таа се спротивставила на неговата одлука од културни причини. На крајот ја послушал и и ветил дека ќе ја повлече таа одлука кога ќе се врати во Белград, што и се случило. Нејзините аргументи биле дека секаде во културниот свет љубоморно се чуваат вакви споменици на културата, дури и по цена на уредување на улицата. Таа му даде класичен пример во Франкфурт на Мајна - виршлерница на Хајне, кој Германците љубоморно го чувале и го чувале како свој споменик на културата, иако била на сред улица. За овој предлог на Аца, Делфи се расправала со него речиси секој ден. Таа докажала дека би било голема грешка и нивен голем срам, доколку тој негов предлог биде прифатен и спроведен. Мислела дека тоа ќе биде грев според нивната народна култура.[4]
_3.jpg)
