Смак

Споменик на рок група Смак во Крагуевац (2023)

Смак е југословенска и српска рок група основана од гитаристот Радомир Михајловиќ Точак со тапанарот Слободан Стојановиќ Кепа и басистот Зоран Милановиќ во Крагуевац во 1971 година.^[1]

Историја

Смак од почеток

Групата Смак го добила името по драмскиот колаж што се подготвувал во Крагуевац во времето на формирањето на групата, но претставата не ја доживеала својата премиерна изведба.

Слободан Коминац Кома бил пејач во првата постава на Смак и еден од неговите основачи. Пред Смак свирел на гитара и пеел во крагуевачките групи Гентри и Сенке. Со одредено музичко образование, Коминац имал искуство во компонирање. Најпрво бил шеф на групата Смак, одредувајќи го репертоарот за танцувачките девојки. Во два наврати ја напуштил групата, за дефинитивно да го напушти Смак во летото 1973 година.

Третиот оригинален член на групата е Миша Николиќ. Бил оргулар во првиот состав на Смак. Во Крагуевац доаѓал секој викенд од Белград, каде студирал на Музичката академија. Тој ја напуштил групата во летото 1972 година. Во групата кратко пеел Слободан Јовановиќ Јохан од Чачан, но немал настап поради епидемијата на сипаници.

Тешкиот авион на Смак

Првата стабилна постава од 1974 година ја сочинувале: Радомир Михаиловиќ Точак (гитара), Слободан Стојановиќ Кепа (тапани), Зоран Милановиќ (бас гитара), Борис Аранѓеловиќ (вокал).

Април 1973 година Смак го дели првото место со водителот на Гитаријадата во Пожаревац - групата Дијаманти, а во летото истата година победиле на фестивалот на ПОП музиката во банатското село Санад. Во октомври, по цела серија сменети пејачи, на групата се приклучил и Борис Аранѓеловиќ. Аудицијата ја поминал добро со својот висок тенор пеејќи ја песната Child in Time на англиската група Deep Purple.

По гитарскиот фестивал во Пожаревац, Смак го снимиле својот прв настап во Белград. Тоа било во Спортската сала во Нов Белград, на концертот „Поп парада“ организиран од тогашниот рок продуцент Џералд Казаферовиќ, кој кратко време бил и менаџер на групата Смак. Учествувале многу претгрупи („Храбри“, „Безимени“, „Дах“, „Бравокос“, „Смак“) а главни имиња биле гостите од Унгарија, „Сириус“, „Портокаловиот Бик“. Потоа „Група 202“ и групата „Тајм“, со кои Смак неколку месеци подоцна имале заеднички концерт во истата сала.

Март 1974 Смак го издале својот прв сингл. На 10 ноември 1974 година, тие имаат забележителен настап во Белград на роденденот на Радио Емисија Вечер. Тие настапуваат заедно со белградската група Поп машина и други групи во Домот на синдикатите. Неколку дена подоцна, на самостоен концерт во салата Херои на Филолошкиот факултет, имаат повеќе од успешен настап. Тогаш со нив за прв пат настапил младиот оргулар од Краљево, Лаза Ристовски, кој во јануари 1975 година станал редовен член на Смак.

На крајот на јануари 1975 г Смак настапиле со унгарската група Омега во белградскиот Дом на синдикати, а во февруари истата година настапуваат на рок вечер во Опатија, а потоа во Загреб на изложбата „Конгрес на рок мајстори“ на најдобрите ју-гитаристи., каде што, на изненадување на многумина, Точак не бил избран меѓу четворицата најдобри и тоа само затоа што не бил ексклузивен за загрепски „Југотон“.

Април 1975 година нешто необично се случило на југословенскиот пазар на плочи. Два исти синглови биле издадени од различни издавачки куќи. И загрепската Сузи и РТВ Љубљана имале договори со Смак и побрзале да издадат сингл со апсолутен музички хит во тоа време, инструментална композиција наречена Улазак у харем. Во мај, Смак оди на турнеја со Бијело Дугме и источногерманската рок група Пудис на концерти во Хрватска и Босна и Херцеговина. На крајот на мај Смак настапиле на фестивалот Бум во Загреб, а набргу потоа членовите на групата започнуваат со снимање на својот деби албум кој се вика „Смак“. Сите пет песни од тој албум се најдоа на официјалните и неофицијални Смак компилации „The best of“.

Тие биле предгрупа на Deep Purple на нивниот концерт во Белград во 1975 година. По хит сингл и одличниот концерт со Deep Purple, тие го издале својот прв албум, кој се нашол на листата „Топ 50“ на најпродавани југословенски албуми на сите времиња.

На почетокот на 1976 г. го објавиле мини-албумот „Сателит“, во кој била вклучена истоимената хит песна, блуз песната „Шумадијски блуз“.

Во овој период тие снимиле краток филм „Smak in New York“ во кој биле вклучени снимки од улиците на Њујорк и од турнеја со брод (Circle Line) на островот Менхетен, како дел од промоцијата на „Сателит“ албумот. Таа година Точак го издал и својот прв соло албум „Р. М. Точак“. Нивниот следен сингл „Људи није фер/Ел Думо“ бил објавен на крајот на 1976 година.

Неочекувано полетување

„Да се ​​брка судбината, да се врати на потеклото. Да се ​​исполни својата судбина значи да се биде на патот на Вечниот. Исчезнете и избегнувајте минливост.“

Мики Петковски од групата „Брег“ дошол на местото на Лаза Ристовски како клавијатурист и со Смак ја снимил нивната најпозната плоча „Црна дама“, која е и во „Топ 50“ на најпродаваните југословенски албуми на сите времиња. Следната година, Петковски ја напуштил групата поради служење во воениот рок во ЈНА и снимил со членовите од групите „Смак“ и „Леб и сол“, Лаза Ристовски, Гордан Ивандиќ и перкусионистот Дејвид Мос, неговиот прв соло албум „Ко зна“, кој не доживеал значителен успех.Следниот клавијатурист бил Тибор Леваи од Суботица, со кој во 1978 година го снимиле албумот „Странице нашег времена“ англиската верзија на овој албум - „Smak Dub In The Middle“. Во тоа време, текстовите на Точак станале проблем бидејќи биле полни со мотиви од мистиката на која Точак во тоа време пленел, остатокот од групата не бил задоволен со тоа, па во многу затегната лоша атмосфера есента 1978 г. во студиото Chipping Norton го снимиле албумот „Странице нашег времена“. Наскоро по објавувањето на албумот, Тибор Леваи ја напуштил групата и се отселил во Германија. Точак го напуштил Смак кон крајот на 1978 година. Причината за разделбата била наведена во домашниот печат како форсирањето на текстовите на Р. М. Точак, како и тоа англиската верзија да албумот вклучува текстови од Дејвид Мос, со што другите членови на групата не се согласувале. Смак кратко време соработувале со Дадо Топиќ, кој го убедил Точак да се врати во групата по еден месец пауза.

На почетокот на 1979г Точак се вратил во групата и со себе го донел Лаза Ристовски, кој бил разочаран од слабата продажба на албумот што го снимил со тапанарот Ипет Ивандиќ. Тогаш Смак меѓусебно го раскинале договорот со германската издавачка куќа „Белафон“ и го снимиле синглот „На Балкану“ со Дадо Топиќ.

На почетокот на 1980 година Смак го подготвиле албумот „Рок циркус“ за кој требало да се постигне консензус на сите членови. Во продукција на Дадо Топиќ, тие создадале музичко парче ориентирано кон хард рок со очигледни комерцијални претензии. Во тоа време, здравјето и смртта на претседателот Тито билет причината што групата Смак не можела да настапува јавно и во јуни 1981 година одлучиле да престанат со работа. На Калемегдан во Рокотека одржан бил проштален концерт пред околу 8.000 верни фанови, а на истиот концерт извеле дел од програмата од новоснимениот албум „Зашто не волим снег“. Овој албум, првично замислен како независно дело на Точак, на крајот бил објавен под името Смак на инсистирање на PGP RTB. Затоа на неа не пее Борис Аранѓеловиќ, наместо тоа се појавуваат Дадо Топиќ и белградскиот пејач Зоран Живановиќ-Јоже. Точак го посветил албумот на својот починат брат.

Сепак, 1981 година е неповторлива. - ...

Оригиналната постава повторно се собрала во 1981 година и со Дадо Топиќ и Живановиќ-Хосе како пејачи, го снимиле албумот „Зашто не волим снег“, каде насловната песна му била посветена на починатиот брат на Точак. Албумот требало да биде издаден како втор соло проект на Точак, но издавачите (PGP RTB) сметале дека ќе се продаде подобро ако излезе под името на групата Смак. После тоа се разделиле (повторно). Во 1982 година Борис Аранѓеловиќ го снимил својот прв соло албум „Из профила“ со членовите на Смак, поранешниот гитарист на Yu Група Бата Костиќ, поранешниот тапанар на Корни Владимир Фурдуј и со тогашниот џез-саксофонист Јов Маљоковиќ.

Во 1980-тите, Точак свирел најмногу со неговиот џез-рок бенд Р. М. Т. Трио во кој биле вклучени басистот Лола Андријиќ и тапанарот Дејвид Мос. Притоа снимил два сингла „Марш...На Дрина“ и „Специјалка/Мантија“.

1986 година го снимиле албумот „Смак 86“, но по кратка турнеја кога Милан Ѓурѓевиќ свирел на клавијатури, повторно се разделиле.

Четвртото враќање на Смак се случило во 1992 година. Тогаш најчесто свиреле концерти низ Србија и го издале концертниот албум „Одно“ (на албумот гостин е Пера Џо, еден од најдобрите српски свирачи на усна хармоника). Во 1992 година и во 1993 година, Точак со својот бенд ТЕК го промовирал својот втор соло албум и музиката за филмот Byzantium Blue од 1993 година, за кој ја добил наградата „Кристална призма“ за најдобра музика од филмот.

Конечно, во 1994 година повторно се појавуваат Смак, но овојпат со Точка и Кепа свиреле младите музичари: Дејан Стојановиќ Кепа Јуниор (втор тапанар), Дејан Најдановиќ Најда (вокал), Влада Самарџиќ (бас) и Милан Милосављевиќ Микица (гитара). Смак со оваа постава го издале албумот „Биоскоп Фокс“. Три години подоцна Влада Самарџиќ го напуштил Смак и отишол на Беркли на музичкиот колеџ во САД, а на негово место дошол Слободан Марковиќ Сале. Во 2010 Смак во салата Шумадија снимиле 4 песни „Делфин“, „Циганско срце“, „Испирање“ и „Рапсодија о лепотом“. Тоа била промоција ексклузивно на smakinfo каналот на YouTube.

За време на медиумската возбуда околу „Крајот на светот 2012“, Р.М. Точак и пријателите решиле да свират повратен концерт во Комбанк арената во Белград во оригиналната постава засилена со новиот пејач Дејан Најдановиќ Најд, басистот Милош Петровиќ и клавијатуристот Дејан Здравески. Концертот се одржал пред околу 20.000 гледачи и го прогласил за културен настан на годината во Србија, а групата „Смак“ се покажала во најдобро светло како исклучително добро обучена екипа и ги извела своите најголеми хитови од 40-годишна кариера, за прв пат со дури 25 песни. Се памети дека Точак на почетокот на концертот рекол „Гужва е, гужва е...“, и дека крајот на Смак концертот бил проследен со аплаузи на преполната Арена.

Потоа следел концерт на фестивалот Арсенал во Крагуевац во 2013 година. Потоа голем спектакл на почетокот на 20 јуни 2015 година. Тоа бил и последниот настап на Борис Аранѓеловиќ, тој починал на 27 август 2015 година во Ротердам. Смак на достоинствен начин го испратиле својот пејач.

Влијание

Смак, пред сè, биле почитувани поради виртуозноста на гитарата на Точак, првично претежно по моделот на Џими Хендрикс и поради неговата интересна и моќна фузија на хард рок, џез, прогресивен рок, џез рок со силна блуз база, со вокалниот фалсет на Аранѓеловиќ кој радо се користи во гитарски и гласовни дуели. Инструменталната „Улазак у харем“ го прославила Радомир Михаиловиќ Точко како гитарски херој и легенда на музичката сцена на поранешна Југославија во седумдесеттите години на дваесеттиот век. Албумите „Црна Дама“ во 1977 година и „Странице нашег времена“во 1978 година биле високо ценети од љубителите на прогресивниот рок, па дури биле објавени и за англискиот пазар. Нивниот собир од втората половина на осумдесеттите го променило правецот на групата кон фузија. По враќањето во 1994 година, идејата на Точко и Кепа била да го вратат Смак во рокенролот. Сличностите во стилот со уметници како што се Jethro Tull, Led Zeppelin, Deep Purple, Grand Funk Railroad и Yes може да се користат како споредба.

Членови

Од 1971 г кога бендот го имал својот прв настап до 1992 година, а членови биле:

• Радомир Михајловиќ Точак (гитарист)
• Борис Аранѓеловиќ (вокален солист)
• Слободан Стојановиќ Кепа (тапанар)
• Зоран Милановиќ (басист)
• Лаза Ристовски (клавијатурист)
• Миодраг Мики Петковски (клавијатурист)
• Лола Андријиќ (чест гостин, басист)
• Дејвид Мос (чест гостин, тапанар)

Од 1994г Во Смак составот се сменил поради делумно или целосно повлекување на одредени членови. Новите членови биле:

• Дејан Стојановић Кепа (тапанар)
• Милан Милосављевић Микица (гитарист)
• Дејан Најдановић Најда (вокален солист)
• Влада Самарџић (басист)
• Слободан Марковић Сале (басист)
• Милош Петровић (басист)

На многу необјавени песни гостувал пријателот на Точко и Кепа, Лола Андрејиќ, кој во 1974 година, наместо Зоран Милановиќ, учествувал на неколку концерти со Смак. На снимањето на албумот „Странице нашег времена“ гостувал тапанарот Дејвид Мос. Точак, Лола и Дејвид свиреле под името Р.М. Точак бенд во 1980-тите или Р. М. Точак трио (познати песни: Because, Public Session (од концерт во Скопје), Zagreb Intro (од концерт во Загреб), обработки на песни на Хендрикс и интерпретации на џез стандарди). На концертите во 92, 93 и 2012 година гостувал Пера Џо на усна хармоника.

Дискографија

Албуми

• Смак (РТВ Љубљана, 1975)
• Црна дама (PGP RTB 1977)
• Странице нашег времена (PGP RTB 1978)
• Black Lady (Белафон 1978)
• Dab in the Middle (Bellaphon 1978)
• Рок циркус (PGP RTB 1980 )
• Зашто не волим снег (PGP RTB 1981)
• Смак 86 (PGP RTB 1986)
• Биоскоп Фокс (Комбиња/Комуна / PGP RTS 1995 година)
• Егрегор (PGP RTS 1999)

Синглови

• Живим ја / Биска 16 (PGP RTB 1974)
• Улазак у харем / Сто птица (Suzy 1975)
• Улазак у харем / Епитаф (RTV LJ 1975)
• Људи није фер / Ел думо (RTV LJ 1976)
• Сателит / Шумадијски блуз / Човече ти си млад / Сликар са Пикадилија (RTV LJ 1976. макси сингл)
• Црна дама / Плава песма (PGP RTB 1977)
• АЛО / Даире (ПГП РТБ 1977)
• Невидљиве теразије / Хитопадеза (ПГП РТБ 1978)
• На Балкану / Горе Доле (PGP RTB 1979)
• Рок циркус / Хирошима (PGP RTB 1980)

Компилации, албуми во живо

• Плава песма - (RTV LJ 1977 година. компилација)
• Смак ретроспектива (PGP RTB 1992 година компилација)
• ОдЛИВЕно (Сорабија диск 1992 година. касета)
• The Best Of Smak (RTV S 1996 година компилација)
• Live without audience (1997 година ЦД со двоен концерт)
• Историја (PGP RTS 2000 )
• 3 март 2000 година Крагуевац, клуб „Ла Синема“ (2000)

Наводи

1. Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Тешка је музика коју је Точак слао времену и простору“. www.rts.rs. Посетено на 2021-03-22.

Литература

• Janjatović, Petar (2003). Ex YU rock enciklopedija. Beograd: Čigoja štampa. Предлошка:COBISS.

Надворешни врски

• Смак ДискографијаАрхивирано на 2 март 2012 г.
• Смек повторно свири