Наречница

Наречница, суденица, орисница, роѓеница, суѓаја е термин со кој се означувале митските битија кои ја претскажувале судбина на новороденче.

Наречницата ја врти „низата на животот“ во лулката на Мајката Божја. Фрагмент од иконата „Рождество“, Украина, 16 век.

Во јужнословенска митологија

Тие живееле вечно, а нивниот дом бил на „крај на светот“. По народните верувања тие најчесто доаѓале на третиот, првиот или седмиот ден од раѓањето на детето. Се верувало дека постоеле три наречници; најстарата била зла и посакувала смрт, помладата физички недостатоци, а најмладата била најмилозлива и таа вршела влијание врз другите, таа прорекувала колку ќе живее детето, кога и кого ќе избере за брак, од што ќе боледува, колку среќа ќе има и др. Во некои делови на Бугарија постоело верување дека се постоела само една наречница. Нарекувале стоејќи до главата на детето, а најстарата сепак имала моќ да пресуди. Тие биле облечени во бела облека, едната од нив носела запалена боринка. Под влијание на христијанството во некои краишта се верувало дека тие нарекувале по наредбата на господа. Според другите верувања тие биле неумоливи и кога ќе решеле за нечија судбина ниту светци, ниту бог можеле да им ја сменат одлуката. Исто така постоело верување дека некој од најблиските кој го слушнал нарекувањето можел да се спогоди со наречниците и да отстапи половина од својот живот за новороденото.

Во ноќта кога се очекувало доаѓањето на наречниците во домот се приредувале подготовки, мајката и детето таа ноќ биле заштитувани од акушерката/ бабицата која по верувањата не требало да заспие таа ноќ. за наречниците се оставела жртва: погача, вино, мед, босилек, златни или сребрени пари, сè со цел да се одоброволат. Бидејќи тие биле три во некои краишта се оставале по три жртви, дететоп се виткало во три пелени, појасот бил обвиткан околу детето во три круга, му се давале три имиња на детето пред да се избере вистинското, во собата гореле три свеќи и сл. Се верувало дека мајката во сон дознава за нивните одлуки, но дека е најчесто немоќна или несвесна за иднината на детето.

Во Охридско постоело верување дека наречниците влегувале низ оџак. Тие седнувале до огништето и ја пределе нитката на животот на детето, додека ја го пределе конецот тие му ја нарекувале неговата судбина, во тој миг било најважно никој да не ги вознемири, за да не им се скине конецот или да не се налутат. Од должината на тоа предиво зависела и должината на животот на детето. Според некои преданија и самовилите имале моќ да влијаат врз судбината на човекот.^[1]

Во старогрчката митологија

Во старогрчката митологија се нарекувале мојри (што значи доделувачки, мерачки),трите ќерки наЗевс од врската со Темида - Ноќта. Нивните имиња биле Клота, предилка Лахеса, судбина и Атропа неизбежна (смрт). Меѓу нив, Атропа била најситна, но и најстрашна. Тие биле задолжени за животната нит на секој човек, Клота ја предела на преслицата, Лехеса ја мерела со аршин, а Атропа со своите макази ја пресекувала нитката. Дури ни Зевс со кого биле во договор околу судбината на луѓето не можел да ја поправи работата по дејствување на маказите на Атропа. Постојат и верувања дека и самиот Зевс е под нивната власт, бидејќи тие немале потекло од него, туку биле партеногено зачнати ќерки на големата божица Потреба, на која дури ни боговите не ѝ се спротивставуваат и ја нарекуваат „Силна наречница“.^[2] Зевс на својата ќерка Тиха исто така ѝ дал моќ да одлучува за судбината на смртните. Таа некои ги посипува со подароци од рогот на изобилството, а на некои им ускратува сè што имаат. Таа е потполно неодговорна и за неа сето тоа е игра и додека трча по топката со која си игра таа ја зголемува несигурноста на среќата.^[3]

Во римската митологија

Во римската митологија се нарекувале парки (латински: Parcae), три сестри чии имиња биле: Клота (која го преде предивото на животот), Лахеза (која го одредувала текот на животот) и Атропа (која ја сечела животната нишка).^[4] Најстариот познат документ што ги спомнува овие божества се три мали стели (cippi), пронајдени кај древниот Лавиниј, по Втората светска војна. На нив пишувало: „Neuna fata, Neuna dono, Parca Maurtia dono“.

Наводи

1. Гордана Стојковска, Речник на јужнословенска митологија, Издавачки центар Три, Скопје, 2004, стр.
2. Robert Grevs, Grčki mitovi, Nolit, Beograd, 1992, str. 46 - 47.
3. Robert Grevs, Grčki mitovi, Nolit, Beograd, 1992, str. 111.
4. „Objašnjenja“, во: Rimska lirika. Beograd: Rad, 1964, стр. 107.