| Тобанияз Әлниязұлы |
Тобанияз Әлниязұлы |
| Туған күні |
1875 (1875)
|
|---|
| Қайтыс болған күні |
9 қазан 1930 (1930-10-09)
|
|---|
| Ұлты |
 Қазақ
|
|---|
| Қызметі |
Хан
|
|---|
Тобанияз Әлниязұлы (1875 жыл, бұрынғы Закаспий облысы, Маңғыстау уезі, Жеменей болысы – 9 қазан 1930 жыл, Алматы) — Байұлы тайпасы Адай руының Жеменей бөлімінен шыққан қоғам қайраткері, Адай ревкомының бірінші төрағасы, саясаткер. Адай көтерілісінің басшысы болған.
1916 жылы патша жарлығына қарсы шыққаны үшін тұтқынға алынып, 1917 жылы патша үкіметі құлағаннан кейін абақтыдан босатылды. 1918–1923 жылдары Адай оязының революциялық комитетінің төрағасы. Алашорда үкіметінің батыс бөлімшесінің жетекшілері – Халел және Жаїанша Досмұхамедовтермен тығыз байланыста болды. Жангелдин экспедициясына қолдау көрсетті. Қазақтар мен түрікмендердің достық қарым-қатынаста болуына күш салып, екі халық арасындағы келіспеушіліктерді бейбіт түрде шешуге қол жеткізді. Қылмыс жасағандарға құн төлету керектігін жақтап, мұны өзі басқарған уезде енгізбекші болды. Кеңестік билікке қарсы Қарақұм өңірінде жүріп жатқан қозғалысқа қолдау танытты. Билік орындарының нұсқауларында жергілікті халықтың тұрмыс-тіршілігіндегі, дініндегі ерекшеліктердің сақталуын талап етті. 1923 жылы Тобаниязға "ұлтшыл", "діндар" деген айып тағылды. Соған орай ол уездік революциялық комитетінің төрағасы қызметінен босатылды. 1924–1928 жылдары ояздық салық инспекторы болып еңбек етті. 1929 жылы желтоқсанда тұтқынға алынып, ату жазасына кесілді. Тобанияз Әлниязұлы 1990 жылы 26 сәуірде Қазақ КСР-і Жоғарғы сотының шешімімен ақталды.
[1]
Мүсіні
Ақтауда саяси қайраткер Тобанияз Әлниязұлының ескерткіші ашылды. Адай көтерілісі басшысының мүсіні қоладан құйылған. Сондай-ақ оның қасында қуғын-сүргінге ұшыраған азаматтардың есімі жазылған стелла бар. Саясаткердің немересі атап өткендей, репрессия құрбандарының ұрпақтары үшін бұл өте маңызды.[2]
Өткен ғасырда Адай уезі революциялық комитетін басқарған мемлекет қайраткері Тобанияз Әлниязұлы Батыстағы өңірдің жетекшілері Досмұхамедпен бірге елдің бірлігін, мемлекеттің азаттығын аңсады. Оның еңбегі зор. Қазір еңбегі еленді. Сөзсіз, мұның бәрі жастарға өнеге.
- деді облыс әкімінің бірінші орынбасары Абзал Меңдібаев.[3]
Дереккөздер
