Протон

 Басқа мағыналар үшін Протон (айрық) деген бетті қараңыз.

Протон

Протон^[1](грекше prоtos – бірінші) (р) –атом ядросының элементтік құрамбөліктерінің бірі, сутек атомының, оның ішінде ең жеңіл сутек изотопының яки атомдар ішіндегі ең қарапайымының — протийдің ядросы; ядролардың бөліну процесі кезінде дараланады; болмашы оң зарядпен сипатталады. Ядро құрамындағы протондар саны оның бүкіл зарядын қалыптастыра отырып, химиялык элементтің атомдық нөмірін және атом түрін анықтайды, спині 1/2-ге, массасы 1836 электрон массасына (~10-24 г) тең,бариондарға жататын орнықты элементар бөлшек; сутек атомының жеңіл изотопының (протий) ядросы.

Сутегiнiң атомының ядросы бiр протоннан тұрады. Химия мағынасындағы протон (айқынырақ, оның жеңiл изотобы - протия) сутегiнiң атомының ядросы электронсыз болып табылады. Протонды физикада (немесе p+) pнiң әрiбiмен белгi қояды. (сутегi қаралатын оң ион ретiнде) протонның химия белгiсi, астрофизикалық - HII. (нейтрондармен бiргелермен ) протондар негiзгi құрайтын атом ядроларымен болып табылады. Сәйкесiнше протондардың (протон санына) ядросында санға тең бол қай оның атомдарының ядросының зарядымен өз кезегiнде толық анықталады (және, сәйкесiнше, барлық оның химиялық қасиеттерi) периодты кестедегi химиялық элементтi реттiк нөмiр.

Қызықты айғақтар

Протон және электронның массаларының қатынасы, (14 ) тең 1836, 152 672 1, 0, 002 Протон және электронның массаларының қатынасы, (14 ) тең 1836, 152 672 1, 0, 002 % дейiн дәлдiкпен мәнге 6 тең бе?5 = 1836, 118 108 711 686% дейiн дәлдiкпен мәнге 6 тең бе?5 = 1836, 118 108 711 686 Жылжымайтын бақылаушы үшiн (сонымен қатар кез келген басқа адрондар, сонымен бiрге атом ядролары) протондар Ультрарелятивистскийлер екi жақты батыңқы линзаның формаларын алады. Атомдар арқылы кәдiмгi сутегiнiң протонының радиусының 1960-шi жылдармен әртүрлi әдiс өткiзiлетiн өлшемдерi = 10-шi 1 Фм 0, 8768 0, 0069 метрдiң нәтижелерiне (CODATA-2006 ) келтiрдi ме?15 молар. 0, 8418 0, 0007 Фм 4 % кiшiсi нәтижеге радиус ол үшiн алғашқы тәжiрибелер қиырдың [8 ] мюон сутегiсiнiң атомдарымен. Болғанша мұндай айырмашылықтың себептерi айқын емес. Протонның әртүрлi бiрлiк бейнеленген массасын (кеңес берiлген CODATA 2010 жылдың мәндерi, соңғы мағыналы цифр бiрлiктерiндегi шаманың қателiгi, бiр үйреншiктi ауытқу жақшаларда көрсетiлген) құрайды: [4 ] Мэв/с2 (21 ) 938, 272 046; (90 ) 1, 007 276 466 812. е. [3 ] м; 10нiң (74 ) 1, 672 621 777сi ме?[2 ] 27 кг; (14 ) 1836, 152 672 1 [5 ] электронның массалары. Протондар энергиялар негiзгi қайнар көзi болып саналатын термоядролық реакцияларда шығарылатын жұлдыздармен араласады. Ppның реакциялары жеке алғанда - барлық дерлiк энергияның көзi болып табылған циклда гелидiң ядросына төрт протондарының Қосуларына шығарып жатқан күнмен апарады - екi протондардың нейтрондарында 4 айналумен.

Дереккөздер

1. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2