Мұхамеджан Қожасбайұлы Қаратаев

Қаратаев Мұхамеджан Қожасбайұлы
Қаратаев Мұхамеджан Қожасбайұлы
Дүниеге келгені:	1910 ж. желтоқсанның 27 (1910—12—27) (114 жас) Телікөл мекені, қазіргі Қызылорда облысы, Сырдария ауданы
Қайтыс болғаны:	1995 маусым 9
Ұлты:	қазақ
Мансабы:	қазақ өдебиеті сыншысы, жазушы, ғалым. Филология ғылымының докторы (1963), профессор (1965), Қаз. КСР-і ҒА- ның корреспондент мүшесі (1967), академигі (1975). Қаз. КСР-інің еңбек сіңірген гылым қайраткері (1974)

Мұхаметжан Қожаcбайұлы Қаратаев ( 27-ші желтоқсан, 1910 ж. т.) - әдебиет зерттеушісі, сыншы-ғалым, Қазақстан Республикасы ғылым академиясының академигі, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген ғылым қайраткері.

Найман тайпасының Бағаналы руының Ақтаз бөлімінен шыққан.

Қаратаев Абай шығармаларын 30-жылдардан зерттей бастады. «Пушкин мен Абай» («Қазақ әдебиеті», 1937, 16 - ақпан), «Пушкин қазақ әдебиетінде»(«Әдебиет майданы», 1957, № 2), «Жүз жылдан кейінгі Пушкин» («Әдебиет майданы», 1936, № 11-12) деген мақалаларында Абай мен Пушкиннің ақындық Ұлылығын, идеялықтуыстығын, Пушкиннің Абайға және қазақ ақындарына әсерін сөзетті. Қазақстан совет жазушыларының 1 пленум «Қазақ әдебиетіндегі сынның міндеттері» деген баяндамасында («Қаз. әдебиеті», 1937,16,30-мамыр)Қаратаев Баспасөздегі Абай туралы, оның ақындық тұлғасын танудағы жаңсақ пікірлерді сынға алады. Қаратаев «Ұлы Абай» деген мақаласында («Туған әдебиеттуралы ойлар». - А., 1958, 123-132-6.) ақынды өз заманының прогресшіл, алдыңғы қатардағы қоғам күрескері деп бағалады. Келешекті кеңінен шолған ақын халқын орыс халқымен ынтымаққа бағыттады. Пушкин орыс әдебиетінде қалай қүрметтелсе,Ұлы Абайды қазақ халқы солай бағалайды дейді. Сыншы Абай туралы жазғандарында оның халық мұңын жоқтаушы екенін, орыстың зиялыларынан өзі үйреніп, өзгөлерді де соған үндейтінін қуаттап отырады. Қаратаевқа «Шығар шың алда» кітабы үшін Абай атындағы Қаз КСР Мемлекеттік сыйлығы берілді (1974).^[1] Оның алғашқы күрделі еңбегі- С. Сейфулиннің "Қызыл ат" туралы мақала. Әдеби жұртшылық арасында үлкен айтыс туғызған бұл поэманың көркемдік-идеялық құны туралы дұрыстап талдау жасады. Ғ. Мүсіреповтың "Шұғыла" повесі туралы да оның сол кездегі мақаласы жұртшылық назарын аударды. Қаратаев тұтас алғанда қазақ әдебиетінің түрлі мәселелерін қамтыған жүзден астам мақаланың , қырықтан аса кітаптың авторы. Сонымен қоса, Қаратаев көркем аудармаға да елеулі еңбек сіңірді. М.Горкийдің "Менің университеттерім" , М.Шолоховтың "Тынық Дон" романының 3- кітабын қазақ тіліне аударды; көркем аударма теориясын дамытуға қызу ат салысып, қазақ әдебиетін орыс тіліне, орыс тілден қазақ тіліне аударудың негізгі мәселелері жыйында сүбелі еңбектері жазды. Қаратаев Еңбек Қызыл Ту, "Құрмет Белгісі" ордендерімен және бірнеше медальдармен мараппатталған.^[2]

Шығармалары

2010 Қазақстан пошта маркасы

• «Туған әдебиет туралы ойлар» (1958),
• «Рожденная Октябрем» (1958), «Путешествия за песнями» (с Брагиным А.) (1958),
• I.Жансүгіров (1959),
• «Казахская литература» (1960),
• «Любить и утверждать прекрасное» (1960),
• «Өнерпаз болсаң арқалан» (1960),
• «Гудок в степи» (с Алтайским К.). (1961),
• «Даладағы дабыл» (1962), «Шеберлік шыңы на» (1963),
• «С. Сейфуллин» (1964),
• «Әдемілікке үйрететін ұстаз» (1965),
• «Осы заман шындығы - қазіргі әдебиет өзегі» (1965),
• «Социалистік реализмнің қазақ прозасындағы қалыптасуы» (1965),
• «Мировозрения и мастерство» (1965), «Сұлулықты қастерлен^» (1965),
• «Мұхтар Әуезов» (1967),
• «Эпостан эпопеяға» (1969),
• «От домбрыдо книги» (1969),
• «На пути солнца и ветра» (1969),
• «Әдебиет және эстетика» (1970),
• «Путешествие в Жер-Уюк» (1971),
• «Совет әдебиетінің мақтанышы» (1972),
• «Таңдамалы шығармалар» (1-3 том). (1974),
• «Свет русской культуры» (1975),
• «В Семье единой» (1976),
• «Эстетика казахского фолькпора» (1976),
• «Қазақ әдебиетінің классигі - М. Әуезов» (1977),
• «Жиделі-Байсын - земля счастья» (с К.Алтайским). (1977),
• «Вершины впереди» (1977),
• «Революция рухымен» (1978),
• «Новые горизонт» (1979),
• «Октябрь телі» (1980),
• «Ғ. Мүсрепов» (1982),
• «Көргенім мен көңілдегім» (1982),
• «Ізденіс іздері»( 1984),
• «Соб. Сой. В 3-х томах» (1986-1987),
• «Бетбұрыс белестері» (2005),
• «Ғасырлар үндеуі» (2006),
• «Основоположники казахской советской литературы» (совметно с Б.Наурызбаевым и М.Дуйсеновым). (1984),
• «Қазақ совет әдебиеті» (оқулық). (1938),
• «Қазақ совет әдебиеті» (оқулық). (Т.Нұртазин, С.Қирабаевпен бірге). (1968),
• «Қазақ совет әдебиеті» (оқулық). (С.Қирабаевпен бірге). (1971),
• «Қазақ совет әдебиеті» (оқулық). (1987),
• «Қазақ әдебиеті тарихы 3-т, 2-кіт.» (1967).

Дереккөздер

1. Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
2. Қазақстан. Ұлттық Энциклопедия. Бас редакциясы, «Алматы» баспасы 2003