Коронавирустық инфекция Covid-19

Бұл бетті COVID-19 атауына ауыстыру ұсынылған. Мақала атауын өзгертуді ұсынғыңыз келсе, {{жылжытылсын}} үлгісін пайдаланыңыз. Сілтемелер: Жылжыту журналы

Коронавирустық инфекция COVID-19 (ағылш. cоronavirus disease 2019), (бұрын: коронавирустық инфекция 2019-nCoV^[1]) — SARS-CoV-2 (2019-nCoV) коронавирусымен қоздырылатын ауыр респираторлық инфекция. Жіті респираторлық вирустық инфекциясы жеңіл түрде де, ауыр түрде де өту қауіпі бар ауру.^[2] Оның ерекше асқынулары вирустық пневмония, жіті респираторлық дистресс-синдромға, тіпті өлімге әкеп соқтыруы мүмкін. Аурудың ең көп тараған белгілеріне дене қызуы, шаршағыштық және құрғақ жөтел жатады.^[3] Ауруға қарсы қандай да бір арнайы вирусқа қарсы емдеу немесе алдын алу құралдары жоқ. Көптеген жағдайларда(шамамен 80%) адамдар арнайы емдеулерсіз сауығып кетеді. Аурудың ауыр түрлері қарт адамдарда және демікпе, диабет және жүрек аурулары бар адамдарда дами алады. Төтенше жағдайларда өмірлік маңызды органдардың функцияларын қолдауға арналған құралдар қолданылады.

Вирус құрамында вирусы бар тамшылар арқылы жөтелу немесе түшкіру кезінде, сондай-ақ көзге, мұрынға немесе ауызға түсуі арқылы таралады. Алдын алудың тиімді шараларының қатарына қолды жиі жуу және респираторлы гигиена ережелерін сақтау жатады.

Шамамен 15% жағдайда ауру оттегі терапиясын қолдану қажеттілігін тудырады. Жалпы әлем бойынша 8 сәуір күні аурудың өлім-жітімі шамамен 5,85% - ға бағаланады, алайда инфекцияның асимптоматикалық және жеңіл есепке алынбаған жағдайларын есепке ала отырып, өлім-жітімді бағалау шамамен 0,125% деңгейінде болуы мүмкін. 1099 пациенттердің деректерін талдауға сәйкес, 2020 жылдың 28 ақпанындағы жағдай бойынша, пациенттерінің 91,1% пневмония диагностикаланды. Уақыт өте келе көрсеткіштер өзгеруі мүмкін.

Эпидемияға байланысты Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) денсаулық сақтау саласындағы халықаралық маңызы бар төтенше жағдай жариялады.

Инфекциялық процесс

Этиология

COVID-19 коронавирус 2019 жылдың желтоқсан айында Қытай Ухань қаласында пневмониясы бар пациенттер тобында өкпеден алынған сұйықтық үлгілерінен табылған SARS-CoV-2 бетакоронавирусымен қоздырылады.^[4] SARS-CoV-2(бетакоронавирус) Sarbecovirus тұқымына жатады және адам жұқтыруға қабілетті жетінші коронавирус. SARS-CoV - 2 зооантропонозды РНК-құрамында қабығы бар вирус болып табылады. Толық геномның филогенетикалық анализіне сәйкес, алғашында вирус тек жарқанаттардың арасында болды, бірақ адамға әлі белгісіз жануардан берілген.

Инфекцияның жұғуы

Вирус құрамында вирусы бар тамшылар арқылы жөтелу немесе түшкіру кезінде, сондай-ақ көзге, мұрынға немесе ауызға түсуі арқылы таралады. Вирусты тамшылар бетке және заттарға түсіп, содан кейін көзге, мұрынға немесе ауызға түсіп, келесі жанасқан адамды жұқтыруы мүмкін. Вирус заттардың бетіне түсіп, бірнеше сағат бойы өмір сүруге қабілетті. Болат беттерде және пластикте ол 2-3 күнге дейін сақталуы мүмкін.^[5] Зерттеудің бірінде отбасы ішіндегі ауру жағдайы туралы хабарланады, онда екі отбасы мүшелерінде рентген суреттерінде қандай да бір симптомдар мен аномалиялар болмаған, бірақ жоғарғы тыныс алу жолдарының шырыш сынамасы вирустың бар екенін көрсетті. Осылайша, инфекцияның симптомсыз жағдайлары болуы мүмкін. Бірақ белгілі жағдайда инфекцияның берілу кезінде оның симптомсыз жағдайлары сынға алынуда. Егер анасында жүктіліктің үшінші триместрінде пневмония анықталған болса, нәрестелерде жатыр ішіндегі инфекцияның немесе одан кейінгі қандай да бір асқынулардың даму мүмкіндігіне дәлел жоқ[34]. Дегенмен, ағымдағы зерттеулердегі іріктеулер өте аз, ал Қытайдың Денсаулық сақтау жөніндегі ұлттық комиссиясы жүкті әйелдерге, оның ішінде сауыққаннан кейін мониторинг жүргізуге, сондай-ақ сәбиді туғаннан кейін кем дегенде 14 күнге науқас анадан оқшаулауға ұсыныс берді. Вирус құрғақ және суық жағдайларда, сондай-ақ абсолюттік ылғалдылығы жоғары тропикалық жағдайларда тиімді беріледі.

Иммунитет

SARS-CoV-2 вирусына қатысты иммунитет ұзақтығы мен қауырттылығы туралы деректер қазіргі уақытта жоқ[7], ұзақтығын анықтау үшін сауыққан адамдардың иммунитетіне ұзақ мерзімді Серологиялық зерттеулер талап етіледі[36]. SARS-CoV-2-ден өзгеше коронавирустарға қарсы гуморальді иммунитет қалыптасады. Алайда инфекцияның қайта пайда болу жағдайлары (реинфекция) туралы жиі хабарланады. АҚШ-тың ауруларды бақылау және алдын алу орталықтарының мәліметтері бойынша, COVID-19 жағдайында реинфекция мүмкіндігінің расталуы жоқ болғанша, басқа деректер бойынша мұндай жағдайлар пайда болады және иммуносупрессия тәсілдерін қоса алғанда, түрлі факторлармен байланысты болуы мүмкін. Вирустың РНК бөлінуі сауыққаннан кейін төмендейді және біраз уақыт — күннен аптаға дейін созылуы мүмкін. Бірақ бұл өміршең вирустың болуын білдірмейді. Клиникалық сауыққанда IgM - және IgG-антиденелердің пайда болуы байқалады, бұл инфекцияға қарсы иммунитеттің дамуын білдіреді.

Белгілері

28 ақпандағы жағдай бойынша 1099 пациенттің жағдайын талдауға сәйкес негізгі симптомдар болып табылады: 88,7 % жағдайда қызу (зерттеуде 37,5 °C және одан жоғары); жөтел 67,8% жағдайда. Басқа симптомдар арасында көрінеді: 38,1% жағдайда шаршау; 18,7% жағдайда ентігу; 14,9% жағдайда бұлшық еттердің немесе буындардың ауыруы; 13,9% жағдайда тамақтың ауруы; 13,1% жағдай бас ауруы.

Қақырық 33,7% жағдайда кетеді. Диарея, жүрек айнуы және құсу сияқты гастроэнтерит симптомдары сирек кездеседі. Мұрынның бітелуі, мұрын кездеседі 4,8% жағдайлар. Қызу ауруханаға жатқызылғандардың арасында жиі кездеседі, алайда ауруханаға жатқызылатындар науқастардың жартысынан аз болады. Температура барлық емделушілерде көтерілмейді. 39 °C жоғары дене температурасы 12,3% емделушілерде көтеріледі. Еуроодақта жиналған белгілер бойынша деректер қытай статистикасынан ерекшеленеді. Талдау бойынша 11 елден 58 277 оқиға (көбінесе Германия), температура 35%, жөтел — 16 %, тамақтың ауыруы —9,1 %, жалпы әлсіздік —5,3 %, ауырсыну сезімдері — 3,5% байқалды.

Алдын алу шаралары

Қазіргі уақытта инфекцияны жұқтыру жағдайында алдын алуға қабілетті ұсынылған құралдар жоқ. SARS-CoV-2 вирусына қарсы вакцина жоқ, бірақ бұл бағытта әзірленімдер жүргізілуде. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) SARS-CoV-2 жұқтыру қаупін төмендету бойынша жалпы ұсыныстар берді: • қолды сабынмен немесе құрамында спирт бар заттармен жуу; • жөтел немесе түшкіргенде мұрын мен ауызды иілген шынтақпен немесе бір рет қолданылатын майлықпен жауып, кейіннен міндетті түрде қолды жуу керек; • жөтел немесе дене қызуы жоғары адамдардан алшақ болу (1 метрден кем емес); • мүмкіндігінше мұрын, ауыз және көзді қолмен ұстамаңыз; • өкпенің жіті респираторлық ауруының белгілері болған жағдайда үйде қалу; • безгек, жөтел және тыныс алу қиын болған жағдайда, медициналық мекемеге жүгінуге болады; • тірі жануарлар, ет немесе құс сатылатын азық-түлік базарларына барған кезде гигиена ережелерін сақтау; • шикі немесе нашар термиялық өңделген жануарлардан алынатын өнімдерді тұтынудан аулақ болу.

Емдеу

SARS-CoV - 2 вирусына қарсы қандай да бір спецификалық вирусқа қарсы терапия жоқ. Вирустарға қарсы антибиотиктер пайдасыз және емдеуде қолданылмайды. Бірақ олар бактериялық екінші инфекция анықталған жағдайда тағайындалуы мүмкін. Негізінен емделушілер симптоматикалық және демеуші ем алады. Ауыр жағдайларда емдеу ағзалардың өмірлік маңызды функцияларын қолдауға бағытталған. Егер қандай да бір себептермен стационарда емдеу мүмкін болмаса, өкпеде қауіпті белгілерінсіз және созылмалы аурулар болмаған жағдайда, науқасқа үй жағдайында күтім жасауға болады. Алайда ентігу, қан қатуы, қақырықтың жоғарылауы, гастроэнтерит белгілері немесе психикалық жағдайының өзгеруі кезінде ауруханаға жатқызу көрсетілген. Бұл ретте ДДСҰ мен Қытайдың клиникалық ұсыныстары бір-бірінен ерекшеленеді. Қытай ұсынымдарында, ДДСҰ ұсынымдарына қарағанда, кортикостероидтарды қолдану, антибиотиктер және вирусқа қарсы дәрілер сияқты даулы емдеу әдістері енгізілген. ДДСҰ, сондай-ақ, темекі шегу, халық емдеу шараларын қолдану, соның ішінде шөп негізінде және антибиотиктерді қоса алғанда, өзін-өзі емдеу инфекциямен күресуге көмектеспейді. Керісінше, денсаулыққа тек зиян келтіруі мүмкін деп ескертеді.

Экстракорпоралдық мембраналық оксигенация

Экстракорпоралды мембраналық оксигенация (ЭКМО) кезінде көктамырлық қан, шын мәнінде жасанды өкпе болып табылатын, мембраналары бар арнайы аппаратқа жіберіледі. Қан оттегімен қанығады және одан көмірқышқыл газы жойылады, содан кейін ол қайтадан басқа көктамырға немесе артерияға оралады. Ағымдағы деректер бойынша бұл әдіс жіті респираторлық дистресс-синдромы бар емделушілер арасында өлім-жітімді төмендетуге көмектеседі. Алайда, әдіс өмірді қолдаудың ресурсты қажетсінетіндіктен, қымбат тәсіл болып табылады. Ал асқынулар ішінде ауруханалық инфекциялар болуы мүмкін. Ол тыныс алу немесе жүрек жеткіліксіздігі кезінде көмектесе алады, ал, ол көптеген мүшелердің немесе септикалық шок істен шыққан жағдайда көмектеспейді. Қазіргі уақытта өлімнің әртүрлі себептерінің арақатынасы белгісіз болғандықтан, COVID-19 кезінде ЭКМО қолданудан жалпы мүмкін болатын пайданы бағалау қиын. Эпидемия жағдайында ЭКМО қолдану пандемия жағдайында да шектеулі. Ресурстары аз елдерде мұндай жағдайларда қандағы оттегі деңгейін өлшеуге арналған құрылғылардың қолданылуы және оттегімен емдеу көптеген өмірлерді сақтап қалуға көмектеседі

Кортикостероидтармен емдеу

SARS-CoV, MERS-CoV және SARS-CoV-2 күшті иммундық жауап бере отырып, цитокиндердің көп мөлшердегі тасталуына әкеледі. Иммундық жауап өкпенің жіті зақымдануының және жіті респираторлық дистресс-синдромының пайда болу себептерінің бірі болып табылады. Стероидтерді бір сипаттамалық зерттеуде жедел респираторлық дистресс-синдром пайда болғанда тағайындау ұсынылады. Кортикостероидтар өкпенің келесі зақымдануын азайтып, қабынуды басуы мүмкін. Атап айтқанда, олар SARS-CoV және MERS-CoV тудыратын инфекцияларды емдеуде қолданылған, алайда зерттеу нәтижелері бойынша олар өлімді төмендетуге көмектеспейді. Бірақ ағза вирустарды баяу қарқынмен жойғанын көрсетті. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы инфекцияны емдеу кезінде кортикостероидтарды пайдалануды ұсынбайды, ал кортикостероидтардың пайдасы мен зиянын нақты анықтау үшін жүйелі емдеу кезінде қосымша зерттеулер талап етіледі. SARS-CoV жағдайында кортикостероидтарды қолдану метаанализі қорытынды үшін жеткілікті, сапалы деректер берген тек 4 зерттеулер бар, алайда барлық жағдайлардың соңында кортикостероидтар зиян келтірді. Дегенмен, қытайлық медицина қызметкерлері командасы осыған ұқсас түсіндірумен келіспейді, өйткені қалған 25 зерттеулер қарама-қайшы нәтижелер көрсетті, бұл зерттеулер осы зерттеулерді тұтастай қарама-қайшы етеді. Шолулардың бірінің мәліметтері бойынша, кортикостероидты қолданудан не SARS-CoV немесе MERS-CoV жағдайларында да, респираторлық-синцитиалды инфекция немесе тұмау жағдайларында да, соңғы пайда туралы ешқандай дәлел жоқ. Бақылаулар көрсеткендей, стероидтарды қолдану тұмау кезінде екінші инфекция жағдайларының пайда болуына және өлім-жітімнің жоғарылауына әкеп соқтырды, ал SARS-CoV және MERS-CoV тудыратын инфекциялар кезінде тірі қалғандардың асқынуына алып келетін иммундық жүйе вирустарынан ағзаны тазарту қарқынын бәсеңдетеді. Кортикостероидтар қандай да бір пайда әкелетіндігіне ешқандай себеп жоқ, ал SARS-CoV-2 жағдайында ол денсаулыққа зиян болуы мүмкін.

COVID-19-ға көзқарасы бойынша адамдардың 16 түрі

Денарий — Вирустық қауіпті төмендететін және «әдеттегідей» өмір салтын насихаттайтын адамдар.

Таратқыштар —Вирустың таралуы оң болуы мүмкін деп санайтын адамдар. Бұл «табын иммунитетіне» сенетін адамдар және вирустың таралуы ақыр соңында жағдайдың қалпына келуіне мүмкіндік береді.

Зиян келтірушілер —Вирусты тарату арқылы басқаларға қасақана зиян келтіруге тырысатын адамдар (жөтелу немесе түкіру, маска кию, әртүрлі қоғамдық беттерді жалау және т.б.).

Реалистер —Вирустың таралу шындығын (және ықтимал зиянын) мойындайтын және өз мінез-құлқын вирусты таратпауға тырысатын адамдар.

Қорқыныш-Өздеріне сенімсіздік пен қорқыныш сезімдерін басқару үшін ақпараттанған және қауіпсіз болатын адамдар. Бұл сонымен қатар вирустың барлық жағдайына байланысты әрдайым мазасызданатын адамдар.

Зерттеушілер-өз өмірін оқшаулау және ойлау үшін «карантиндік уақытты» қабылдаған адамдар. Бұл оқшаулану кезінде өзін-өзі жақсартуға тырысатын адамдар (жаңа хоббиге немесе дағдыларға назар аудару).

Жинақшылар —Өнімдерді дүрбелеңмен сатып алатын және жинайтын адамдар (мысалы дәретхана қағазы ) олардың дүрбелеңін басу және вирустың таралуына алаңдау үшін.

Жеңілмейтін - Өздерін вирусқа қарсы иммунитетке ие деп санайтын адамдар. Бұл сондай-ақ «егер мен ауырып қалсам, мен ауырып қаламын» деген көзқарас түрін ұстанатын адамдар, олар вирустың тасымалдаушысы болуы мүмкін деген ойға уақыт бөлмей, оны басқаларға таратады.

Көтерілісшілер —Әлеуметтік қашықтықтағы шараларды және қарапайым халықты қорғау үшін енгізілген басқа да ережелерді елемейтін адамдар.

Кінәлілер - қорқыныш пен көңілсіздік үшін басқаларды кінәлайтындар.

Қанаушылар - билік, пайда немесе қатыгездік үшін қазіргі жағдайды (осал адамдар / жағдайларды пайдалану) пайдалануға тырысқандар.

Жаңашылдар —Пандемиямен күресу және қоғамға үлес қосу мақсатында ресурстарды жобалауға немесе олардың орнын өзгертуге тырысатын адамдар.

Қолдаушылар —Вирусты қорғауға немесе жақындарын қолдауға қатысты айналасындағыларға қолдау мен ынтымақтастықты көрсететін адамдар.

Альтруисттер - осал адамдарға, қарттарға және оқшауланған адамдарға көмектесетін адамдар.

Жауынгерлер - COVID-19-пен алдыңғы қатарда күресетін, жаһандық пандемияның қатал және қатал шындығына кеңірек масштабта қарайтын жеке адамдар (мысалы, алдыңғы қатардағы қызметкерлер мен денсаулық сақтау қызметкерлері).

Ардагерлер —Бұрынғы пандемияны басынан өткерген және жеке тұлғалар (мысалы, SARS немесе MERS) шектеулерге дайын.

Дереккөздер

1. Novel coronavirus (2019-nCoV)  (ағыл.). WHO (9 March 2020). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 сәуір 2020.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 9 наурыз 2020.
2. Коронавирусная инфекция 2019-nCoV внесена в перечень опасных заболеваний  (орыс.) (2 февраля 2020). Тексерілді, 28 қараша 2021.
3. Вопросы и ответы о COVID-19  (орыс.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 сәуір 2020.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 1 наурыз 2020.
4. Nicholas J. Beeching, Tom E. Fletcher, Robert Fowler COVID-19. BMJ Publishing Group (17 ақпан 2020).(қолжетпейтін сілтеме)
5. New coronavirus stable for hours on surfaces  (ағыл.). U.S. Department of Health and Human Services (17 March 2020).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 21 наурыз 2020.