Зебра немесе Алай – жылқының бір туысы. Негізгі мекені Африканың ашық далалы алқаптары болып саналады.
Түрлері
Зебралар басының құрылысы мен денесіндегі жолақтарының орналасуына қарай 4 түрге бөлінеді:
Биологиялық сипаттамасы
Зебраның дене тұрқы 200 – 240 см, биіктігі 120 – 140 см (шоқтығынан санағанда), құйрығының ұзындығы 47 – 57 см, салмағы 350 кг-дай. Терісін айқын көрінетін ақ, қара жолақтар жапқан. Тікірейген, қысқа жалдары болады. Негізінен 10 – 30-дан топтанып жүреді.
Зебралар – өте сақ, тез жүгіретін жануарлар. Негізінен шөптесін өсімдіктермен қоректенеді. Сондықтан олар қорегінің маусымдық өзгеруіне байланысты бір жерден екінші жерге үнемі ауысып отырады. 1 – 1,5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Бұлар жыл бойына көбейе береді. Буаздық мерзімі 11 – 13 ай, аналығы жалқы құлынын (кейде екеу), көбінесе, жаңбырлы кезеңдерде туады. Зебралар табиғи жағдайда тіршілік ететін жануар болғандықтан, оларды қолға үйрету өте қиын. Қазіргі ТМД елдерінде тек Аскания-Нова қорығында (Украинада) жерсіндірілген. Зебралар терісі бағалы кәсіптік аң болғандықтан, көп ауланған. Қазір жылдан жылға санының азаюына байланысты тау Зебрасы мен шөл Зебрасы қорғауға алынып, Халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына” енгізілген.
Ұрпақтары
Зебраның жаңа туылған баласы құлыншақ деп аталады. Зебра биелері бір туғанда тек бір құлынды дүниеге әкеледі. Жас зебралар туылған соң бір сағаттан кейін аяқтарына тұрып, бірнеше аптадан соң-ақ жайыла береді.
Жолақтары
Әр түрлі зебра түрлерінің өздеріне тән жолақты терілері болады, тіпті бір түрдің ішіндегі зебралардың жолақтары ерекше болып келеді. Зебралардың жолақтары адамның саусақ іздері секілді. Екі зебраның бірдей болуы еш мүмкін емес. Зебралардың қара және ақ жолақтары камуфляж рөлін атқарады. Олардың толқынды жолақтары өздерін қоршап тұрған биік шөптермен бірге араласып, көрінбей қалуына көмектеседі. Көп жағдайда зебралар топ болып көшіп жүр генде олардың терілерінің жолақтарынан көп жырт-қыштар айыра алмай, соңдарына онша түспейді.
Қоректенуі
Зебралар күндерінің үштен екі бөлігін қоректенумен өткізеді. Негізінен, олар шөптермен қоректенеді, кейде құрғақшылық кездерінде ағаш діңдері мен жапырақтарын да жей береді. Кейбір зебралар сусыз бес күнге дейін шыдайды. Олар су іздеп бірнеше километр қашықтықтарға жиі кетеді. Зебра биелері құлындары үш-төрт айға жеткенше балаларымен судың көзіне жақын жерлерді мекендейді.
Топтағы мінез-құлықтары
Зебралар табындар деп аталатын топтарда өмір сүреді. Саванна зебралары мен тау зебралары ересек ұрғашы зебрадан (биеден) және оның балаларынан тұратын кіші топтарда өмір сүреді. Ересек еркек зебралар (айғыр) топты бастап, оны басқа ересек еркек зебралардан қорғайды. Бір жағынан Греви зебрасы нашар байланысқан топтарда өмір сүреді. Әдетте топтардың құрылуы азықтың жеткілікті болуына байланысты. Егерде бір жерде азық жеткілікті болса, зебралардың барлығы сол жерге жиналады, ал азық тапшы жерде зебралар үлкен аймақтарға жайылып кетеді.
Дереккөздер
- ↑ Жизнь животных, т. 6, М., 1971.
