Америка әдебиеті

Америка әдебиеті. 20 ғасырдың басында АҚШ-та публицистикалық шығармалар арқылы ұлт-азаттық идеясы насихатталды. Бұл мәселеге М. Әуезовте белсене араласты. Сол тұста ол Америка руханияты бастау алар саяси-мәдени ахуалды саралай келіп, ғылым мен білім жүйесі туралы пікір алысу кезінде: «Ғылымдарды жалғыз жаттап қоймай, алған білімін іске асыра білсін деп, мысалы, Америкада әуәл бастағанда іспен араластырып оқытады» деген ойын айтты (Шығармаларының 50 томдық толық жинағы, 1997, 1-том, 55-бет). Бұл арада Әуезов АҚШ-тың қазіргі ғылыми-оқу саясатының негізін қалаған Тейлор Бруктің тәжірибесін еске салып отыр. Ол ғылыми жаңалықтың маңызын оның тигізетін пайдасына қарай бағалау керек деген болатын. Жазушы американ публицистерінің саяси мақалаларына ерекше назар аударып, қазақ елінің тәуелсіздігі үшін күрес жолындағы нысанаға айналдырды. Ол өзінің «қазіргі қазақ күйі» атты мақаласында «Ресейдің бізге автономия бермеймін дегені - жерімізге, елімізге қызыққаны, қомағайлығы, өзімшілдігі» деген пікір білдірді (сонда, 56-бет). Бұл пікірден Т. Джефферсонның «Тәуелсіздік декларациясының» әсері байқалады. Әуезов АҚШ-тың көсемсөз шеберлерінің еңбектерін үнемі қадағалап оқыды. Ол өзінің мақалалары мен көркем шығармаларында, зерттеулерінде Джон Дрэпердің «Американың азаматтық дамуы» (1885), Джордж Кеннанның «Сібір және жер аударылғандар» (1889), Дж. Ридтің «Дүниені дур сілкіндірген он күн» (1919), Джон Гунтердің «Африкада» (1956) атты еңбектеріне баға беріп, ішінара мысалдар келтірді. Жазушы «Америка әсерлері» (1960) жолжазбасында АҚШ-тың белді-белді газеттері мен журналдарында істейтін публицистерімен әңгімелесіп, олардың ішкі лабораториясымен жете танысқаны жайлы кеңінен баяндады. Әуезов Америка жазушыларының шығармаларымен бала кезінен таныс болды. Абайдың ертекшісі Баймағамбеттің аузынан сан рет естіді. Ш. Құдайбердиев «Том негрдің лашығы» деген атпен Г. Бичер-Стоудың романын қазақша аударған болатын (қолжазбасы жоғалып кеткен). Кейін гимназияда оқып жүрген кезінде олардың шығармашылық жолы туралы арнайы дәріс тыңдады. Соның ішінде Э. По, Г. Лонгфелло, Уитмен, М. Твендердің туындыларын өте жоғары бағалады. 1960 ж. Америкаға барғанда, Уитмен қызмет істеген үйге арнайы соғады. Сол жолы Уитмен мен Твен туралы өз пікірін білдіреді. Ол:

«Америка ақындарының ішінде Щипачевтің ең қадірлеп сүйетіні ұлы ақын Уолт Уитмен болатын. Сол Уитмен жас шағында осы үйде санитар болып қызмет істеген шақтары болған екен. Сөйтіп көп қонақтар арасында біз жүрген бөлмелер, залдар, неше алуан кіріс-шығыс жолдар - бәрі де бүгінгі қонақ ақынға бұрын болып өткен ұлы ұстаз ақынның жылы ізін сездіргендей болды»

деп жазды «Америка әсерлері» атты жолжазбасында. Әуезов Америка жазушыларының шығармаларына Абай туралы роман жазуға бел шешкен кезінде ерекшеден қойды. Соның ішінде Лондонның тағдыр талқысына түскен аязды өлкедегі адамдардың өр рухы мен жан-жануарлар туралы шығармаларын сүйсіне оқыды. Өзі де соған еліктегендей болып «Көксерек» хикаятын жазды (1927). Дж. Лондонның «Ақ азу» хикаятын «Қасқыр» деген атпен қазақ тіліне аударды (1936). Ол әр рухты жазушының шығармасына деген сүйіспеншілікті өмірінің соңына дейін сақтап қалды. «Америка әсерлері» жолжазбасында ол:

«Нью-Йорктағы ұшырасулардың тағы бір есте қалған сәті Американың атақты қарт ақыны Карл Сэндбергке ұшырасу болды. Жасы сексен екіге келген, әлі қапсағай бойы тік, сергек келген қызыл жүз, ақ шаш, ақ мұрт қарт сырт пішіні жағынан өз Отанымызда ұшырасатын кейбір әдебиет, ғылым адамдарына ұқсайды. Москвада болған, ауыл шаруашылық көрмесінен қазақ, өзбек павильондарын жақсылап аралағандарын айтады... Барлық әңгіме үстінде бұл дос қарттың пішінінен мен көз алдыма осындай ауыр кәрілікке жеткен жас шағында осы кісі айтқандай ауыр өмір, у-зәрін ішіп-кешіп өткен Америка жазушысы, біздің халықтарға аса мәлім Джек Лондонды көріп отырғандай болдым»

деп жазды. Америкадағы кездесулерде:

«Бір ғана орыс тілі емес, одақтағы көп туысқан елдеріміздің көптен көбінің тілдеріне Американың Марк Твендер бастаған классиктерінен бері қарай бүгінгі Хэмингуэй, Митчелл, Уилсон, бүгінгі қарт ақындар Роберт Форст, Карл Сэндберг, негр ақыны Ленгстон Хьюз, бүгінгі Америка драматургтері Лилиан Хильман, Артур Миллер сияқты көп адамдарды советтің елдері, оқушылары бір орыс тілі емес, өздерінің ана тілдерінде де оқи білетіндерін айтты. Осы сапарда ол жазушы-публицистер А. Кейзн, Н. Казинс, К. Сэндберг, Л. Хьюз, Э. Райспен пікір алысты. Нью-Йорк қаласындағы жазушылардың пен-клубында: «бүгінгі Америка әдебиетін қалай бағалайсыз?» деген сұраққа Әуезов: «Менің көзіме тастан салынған небоскребтардан құралған қала сипаты бейне бір Манхеттен аралының аспанына таспен жазылған поэма боп көрінеді. Ол поэманың әрбір жолы – әрбір зәулім үй. Американ өлеңінің бір жолы ұзын, бір жолы қысқа. Және сол жолдардың ішіндегі ең ұзын, ең мазмұнды жол - жүз екі этаждық Импайэр стэйт билдинг. Ол поэманың бұл жолын дүние жүзі халқының бәрі біледі, бәрінің де жадында» деп жауап береді. Жазушының бұл теңеуін кейін С. Щипачев «Нью-Йорк» деген өлеңіне пайдаланды. Сол жолы американ драматургтерінің пьесаларымен танысты және театрдағы спектакльдерін көрді. қилы-қилы оқиға қуып, адамныңтебе құйқасын шымырлататын, күш қолдануды, қатыгездікті суреттейтін туындыларды өдебиетке қатысы жоқ шалағай шығармалар деп бағалады. қорыта айтқанда, Әуезов Америка әдебиетінің тарихын өте жақсы білді және ол туралы өзінің ойларын әр тұста білдіріп отырды. АҚШ-та ӘУЕЗОВтің төл шығармалары басылған жоқ. Әдеби журналдар мен кеңес әдебиеті жөніндегі анықтамаларда жекелеген мақалалары мен ол туралы өмірбаяндық шолулар жарияланды. Оның басты себебі, Әуезовтің өзі айтқандай, 60-жылдарға дейін кеңес әдебиетіне көңіл бөлінбеген, «көпшілігі совет әдебиеті дейтін көп ұлтты, көп тілді туыстас әдебиеттер қатары бар екенін біле қоймайтын».

Бұған АҚШ пен КСРО-ның арасындағы қырғи қабақ жағдайдың да әсері тиген. Алайда АҚШ-тың мемлекеттік тілі - ағылшын тілі болғандықтан да, кез-келген мемлекеттегі осы тілде жарияланған кітаптарды алдырып оқуға мүмкіндік жасалған. Сондықтан Әуезовтің Англияда, Мәскеуде т. б. елдерде ағылшын тіліне аударылған шығармалары мен мақалалары американдық зиялы қауымға мағлұм болған. Вашингтон қаласындағы Конгресс және Шекспир кітапханаларына барған кезінде көргені туралы:

«Осы күндерде Совет Одағынан жылына сегіз мыңдай кітапты алдырып тұрады екен. Сол қатарда Украинадан жылына бес жүздей, Қазақстаннан қазақ кітабынан жылына елу шамасын алдырып тұрады екен... Осы кітапхана ішінде төрт жазушы - біздің төртеуімізге де өз кітаптарымыздың Конгресс кітапханасындағы бар тізімнен каталог жинап берісті. Менің кітабым орыс, ағылшын тілінде болумен қатар, сол менің еңбегім туралы жазылған Кедрина, Айқын Нұрқатов еңбектері де бар»

деп жазды. Әуезовтің «Абай» романы (1-2-кітап, аударған Л. Наврозова, 1957), «Өскен өркен» (аударған Н. Перхам, 1971), «Көксерек» (аударған Е. Монинг, 1967) хикаяттары ағылшын тіліне аударылған. Сонымен қатар «Абай қүнанбаев», «Эпостың кеңестік айтушылары», «қазақ совет әдебиетіндегі дәстур мен жаңашылдық туралы», «Жазушы өзінің шығармашылығы жөнінде», «Роман туралы пікір» деген өз еңбектері және ол туралы жазылған 3. Кедринаның, А. Нұрқатовтың, Т. Әлімқұловтың. Г. Ломидзенің, В. Оскоцкийдің, Г. Зелинскийдің, Ш. Елеукеновтің, Ю. Суровцевтің мақалалары ағылшын тілінде жарық көрді. Әуезовтің туғанына 100 жыл толуы мерейтойы қарсаңында Американың университеттерінде арнайы лекциялар оқылды. Осындай игі шаралардың жузеге асуына қарамастан, Әуезовтің өмірі мен шығармашылығы туралы АҚШ журтшылығының хабары шектеулі, анықтамалық дәрежеде ғана қалған.[1]

Дереккөздер

  1. Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8



Read other articles:

Former General secretary of the Communist party of India Puran Chand JoshiJoshi in 1937General Secretary of the Communist Party of IndiaIn office1936–1947Preceded byGangadhar AdhikariSucceeded byB. T. Ranadive Personal detailsBorn(1907-04-14)14 April 1907Almora, United Provinces, British IndiaDied9 November 1980(1980-11-09) (aged 73)Delhi, IndiaPolitical partyCommunist Party of IndiaSpouseKalpana DattaAlma materAllahabad UniversityOccupationFreedom fighter, leader Puran Chand Joshi (14...

 

Dan Burn Informasi pribadiNama lengkap Daniel Johnson Burn[1]Tanggal lahir 9 Mei 1992 (umur 31)Tempat lahir Blyth, InggrisTinggi 6 ft 7 in (2,01 m)Posisi bermain BekInformasi klubKlub saat ini Brighton & Hove AlbionNomor 33Karier junior Newcastle United New Hartley Blyth Town Blyth Spartans2009 DarlingtonKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2009–2011 Darlington 14 (0)2011–2016 Fulham 61 (1)2012–2013 → Yeovil Town (pinjaman) 34 (2)2013–2014 → Birmingh...

 

ZBD-04 Тип Бойова машина піхотиПоходження  КНРІсторія використанняНа озброєнні з 2004 рокуОператори КНРІсторія виробництваРозроблено 2003 рікХарактеристикиВага 21,5 тДесант 7 чол. Головнеозброєння 100-мм: гладкоствольна, пускова установка ПТКР, 30-мм: нарізна автоматична г...

Reservoir in the state of Utah, United States Huntington Reservoir redirects here. For the reservoir in eastern California, see Huntington Lake. Huntington Lake Huntington North Dam (National ID # UT10122) is a dam in Emery County, Utah. The earthen dam was constructed between 1964 and 1966 by the United States Bureau of Reclamation, with a height of 74 feet and a length of 1907 feet at its crest.[1] It impounds Huntington Creek for irrigation water storage as part of the Emery County...

 

  لمعانٍ أخرى، طالع يان مكاي (توضيح). هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2019) يان مكاي معلومات شخصية الميلاد 7 مايو 1953  الوفاة 12 يونيو 1982 (29 سنة)   مواطنة المملكة المتحدة  الحياة العملية الم

 

Wawan TjahjonoPa Sahli TK III Bidang EKKudag Panglima TNIMasa jabatan27 September 2023 – 26 Oktober 2023PendahuluDjaka Budhi UtamaPenggantiPuji Cahyono Informasi pribadiLahir28 Agustus 1967 (umur 56)IndonesiaAlma materAkademi Militer (1989)Karier militerPihak IndonesiaDinas/cabang TNI Angkatan DaratMasa dinas1989—sekarangPangkat Mayor Jenderal TNISatuanKavaleriSunting kotak info • L • B Mayor Jenderal TNI Wawan Tjahjono, SH,MM (lahir 28 Agustus 1967) ...

Верена Зайлернім. Verena Sailer Загальна інформаціяНаціональність німкеняГромадянство  НімеччинаНародження 16 жовтня 1985(1985-10-16) (38 років)Іллертісен, НімеччинаЗріст 167 см[1]Вага 56 кгСпортКраїна НімеччинаВид спорту легка атлетикаДисципліна 100 метрів Участь і здобутки

 

Thanasis VeggosΘανάσης ΒέγγοςThanasis Veggos as Out-in-the-open Agent (1967) (secret agent 007 spoof)Born(1927-05-29)29 May 1927Neo Faliro, Piraeus, GreeceDied3 May 2011(2011-05-03) (aged 83)Athens, GreeceNationalityGreekOccupationsActordirectorcompany ownerYears active1955–2011Spouse Asimina Veggos ​(m. 1956)​Children2AwardsCommander of the Order of the PhoenixWebsitewww.veggos.gr Thanasis Veggos (alternatively spelt Thanassis and/or Veng...

 

Football leagueNigeria Nationwide League Division OneFounded2001CountryNigeriaConfederationCAFNumber of teams91 (80 on 2017)Level on pyramid3Promotion toNigeria National LeagueRelegation toNigeria Amateur League Division TwoDomestic cup(s)Nigerian FA CupWebsitenigerianationwideleague.com National Nationwide League Division One (formerly known as Nigerian Amateur League) is the third level of club football in Nigeria. Every year, up to eight teams are promoted to the Professional Division One....

Linear feedback control system This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: Proportional control – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2021) The fly-ball governor is an early example of proportional control. The balls rise as speed increases, which closes the valve, reducing speed...

 

Iranian TV Series ShahrzadPersianشهرزاد Genre Drama Romance Historical Crime Mystery Written by Hassan Fathi Naghmeh Samini Directed byParsa AliStarring Ali Nasirian Taraneh Alidoosti Shahab Hosseini Mostafa Zamani Parinaz Izadyar Mehdi Soltani Mahmoud Pak Niat Abolfazl Poorarab Jamshid Hashempour Hooman Barghnavard Reza Kianian Roya Nonahali Ateneh Faghih Nasiri Amir Jafari Amirhossein Fathi Theme music composerMohsen ChavoshiComposerAmir TavassolyCountry of originIranOriginal language...

 

2002 video gamePro Evolution Soccer 2European PlayStation 2 cover artDeveloper(s)Konami Computer Entertainment TokyoPublisher(s)KonamiComposer(s)Michiru YamaneSota FujimoriSeriesPro Evolution SoccerPlatform(s)PlayStationPlayStation 2GameCubeReleasePlayStation 2JP: April 25, 2002EU: October 25, 2002JP: December 12, 2002 (Final Evolution)NA: March 11, 2003EU: April 11, 2003 (Platinum)PlayStationJP: April 25, 2002EU: October 25, 2002GameCubeJP: January 30, 2003Genre(s)SportsMode(s)Single-player,...

DardanusTragédie lyrique by Antonio SacchiniÉtienne Lainez, leading tenor of the Royal music, in the costume of DardanusLibrettistNicolas-François GuillardLanguageFrenchBased onCharles-Antoine Leclerc de La Bruère's libretto for DaardanusPremiere18 September 1784 (1784-09-18)Palace of Versailles Dardanus is an opera by Antonio Sacchini. It takes the form of a tragédie lyrique in four acts (later revised to a three-act version). It was first performed at Versailles on 18 Se...

 

Голова штабу оборони англ. Chief of the Defence Staff Прапор голови комітету начальників штабів Посаду обіймаєсер Тоні Радакінвід 30 листопада 2021 Комітет начальників штабівТип Генеральний штабПідзвітний Державний секретар з питань оборониПризначає Британський монархза рекоме...

 

Egyptian actor since 2000 This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Amr Saad – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2019) (Learn how and when to remove this template message) ...

Filipino basketball player In this Philippine name, the middle name or maternal family name is Gray and the surname or paternal family name is Fortuna. Jeric FortunaFortuna with the Barako Bull Energy in 2015UST Growling TigersPositionAssistant coachLeagueUAAPPersonal informationBorn (1991-11-25) November 25, 1991 (age 32)Parañaque, PhilippinesNationalityFilipinoListed height5 ft 8 in (1.73 m)Listed weight170 lb (77 kg)Career informationHigh schoolDe La...

 

Lumban RuhapDesaPeta lokasi Desa Lumban RuhapNegara IndonesiaProvinsiSumatera UtaraKabupatenTobaKecamatanHabinsaranKode pos22383Kode Kemendagri12.12.04.2011 Luas20,19 km²Jumlah penduduk1.299 jiwa (2016)Kepadatan64,34 jiwa/km² Lumban Ruhap adalah salah satu desa di Kecamatan Habinsaran, Kabupaten Toba, Provinsi Sumatera Utara, Indonesia. Pemerintahan Kepala Desa Lumban Ruhap pada tahun 2021 adalah Badia Halomoan Pane.[1] Desa Lumban Ruhap terdiri dari dusun: Buluduri Galung Lobu...

 

Credit card issuer in the Philippines This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article contains wording that promotes the subject in a subjective manner without imparting real information. Please remove or replace such wording and instead of making proclamations about a subject's importance, use facts and attribution to demonstrate that importance. (December 2013) (Learn how a...

Component of the US National Guard of the state of Kentucky Kentucky National Guard logo honoring Daniel Boone. The Kentucky National Guard comprises the: Kentucky Army National Guard Kentucky Air National Guard See also Kentucky Active Militia, the state defense force of Kentucky which replaced the Kentucky National Guard during World War I and World War II. External links Kentucky National Guard Homepage Bibliography of Kentucky Army National Guard History compiled by the United States Army...

 

Massacro dell'Università ThammasatIl monumento commemorativo del massacro nel campus dell'Università ThammasatData6 ottobre 1976 LuogoBangkok, Thailandia Causa Ritorno dall'esilio dell'ex dittatore e primo ministro Thanom Kittikachorn Timori nella società thai dell'avvento del comunismo, dopo l'affermazione che aveva ottenuto in Vietnam, Laos e Cambogia Restaurazione della monarchia thailandese, posta in secondo piano dalla rivoluzione siamese del 1932 Assassinio di due sindacalisti n...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!