რალფ გუსტავ დარენდორფი, ბარონი დარენდორფი (დ. 1 მაისი 1929 – გ. 17 ივნისი 2009) — გერმანელ-ბრიტანელი სოციოლოგი, ფილოსოფოსი, მეცნიერი და ლიბერალი პოლიტიკოსი. კლასთა კონფლიქტის თეორეტიკოსი - დარენდორფი თანამედროვე საზოგადოების კლასობრივი დაყოფის ახსნისა და ანალიზის წამყვანი ექსპერტი.დარენდორფმა დაწერა მრავალი სტატია და წიგნი, რომელთაგან ყველაზე გამორჩეული იყო კლასობრივი კონფლიქტი ინდუსტრიულ საზოგადოებაში (1959) და ნარკვევები საზოგადოების თეორიაში (1968).
დარენდორფი ცნობილი იყო ანტი-ნაცისტური აქტივობებით.[2] ბავშვობაში რალფი იყო დოიჩე უნგფოლკის წევრი , ჰიტლერიუგენდის ახალგაზრდული ფრთის ნაწილი.[3] . როდესაც რალფი ჯერ კიდევ მოზარდი იყო, ის და მამამისი, გსდპ-ისა და გერმანიის პარლამენტის წევრი, დაიჭერეს და გააგზავნეს საკონცენტრაციო ბანაკში მათი ანტი-ნაცისტური აქტივობების გამო. ამის შემდეგ , რალფის ოჯახი საცხოვრებლად გადავიდა ბერლინში. 1944 წელს, მეორე მსოფლიო ომის მიწურულს რალფი კვლავ დაჭერილ იქნა ანტი-ნაცისტური აქტივობების გამო და გააგზავნეს საკონცენტრაციო ბანაკში, პოლონეთში. 1945 წელს იგი განთავისუფლებულ იქნა ბანაკიდან.[4][5]
ქორწინება და შვილები
დარენდორფმა სამჯერ იქორწინა. პირველად 1954 წელს იქორწინა ვერაზე. ვერა და რალფი ერთად სწავლობდნენ ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში. ერთად მათ სამი ქალიშვილი შეეძინათ: ნიკოლა, ალექსანდრა და დაფნა. ნიკოლა დარენდორფი მუშაობდა გაეროში და დასავლეთ აფრიკის რეგიონალური კონფლიქტების მრჩეველად დიდი ბრიტანეთისთვის.
1980-2004 წლამდე, იგი დაქორწინებული იყო ისტორიკოსა და თარჯიმანზე ელენ დარენდორფზე, ელენი პროფესორი ჯეიმზ კრუგის ქალიშვილი იყო. იმის შემდეგ, რაც რალფს მიენიჭა ლორდის სტატუსი, ელენი ცნობილ იქნა,როგორც „ლეიდი დარენდორფი“ . ელენ დარენდორფი მუშაობდა ებრაული პოლიტიკის კვლევის ინსტიტუტში. იგი იყო ახალი ისრაელის ფონდის ბრიტანეთის ფილიალის თავმჯდომარე და იყო დამოუკიდებელი ებრაული ხმის დეკლარაციის ხელმომწერი, რომელიც მნიშვნელოვანი ებრაული დოკუმენტია პოლიტიკის წარმოებისთვის პალესტინელების მიმართ.[6][7][8]
რალფ დარენდორფის პირველი ორი ქორწინება განქორწინებით დასრულდა. 2004 წელს იგი კიდევ ერთხელ დაქორწინდა ექიმ კრისტიან დარენდორფზე, რომელიც კელნიდანაა.[9]
განათლება და კარიერა
რალფ დარენდორფი სწავლობდა ფილოსოფიას,კლასიკურ ფილოლოგიას და სოციოლოგიასჰამბურგის უნივერსიტეტში 1947-1952 წლებში. 1954 წელს იგი ასრულებს
დოქტორანტურის სწავლას სოციოლოგიაში ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში. მალევე იგი ბრუნდება გერმანიაში, სადაც ხელმძღვანელობდა სოციოლოგიის კათედრას, კულმინაციას კი კონსტანცის უნივერსიტეტში მიაღწია 1969 წელს.[10] დარენდორფის აკადემიური კარიერის საწყის ეტაპებზე, ინტერესდება მარქსიზმის თეორიებით და სამეცნიერო თეზისს წერს კარლ მარქსის სამართლიანობის თეორიაზე.[11] 1950-იანების მიწურულიდან დერნდორფი, როგორც კოზერი, დავობდა „კონფლიქტის თეორიის მიდგომასთან დაკავშირებით სოციოლოგიაში“[12] 1953–1954 წლებში მან გააგრძელა აკადემიური კვლევა ლონდონის ეკონომიკურ სკოლაში კარლ პოპერის ხელმძღვანელობით, როგორც ლევერჰულმის მკვლევარი, 1956 წელს მიიღო დოქტორის ხარისხი სოციოლოგიაში. იგი სოციოლოგიის პროფესორი იყო ჰამბურგის უნივერსიტეტში (1957-1960), ტუბინგენის უნივერსიტეტში (1960-1964) და კონსტანცის უნივერსიტეტში (1966-1969)[1]
1957-1959 წლებში, დარენდორფი განიხილავდა „კვაზი ჯგუფებსა და ინტერესთა ჯგუფებს შორის პრინციპულად ორგანიზების შესაძლებლობას“.კვაზი ჯგუფები განიმარტება შემდეგნაირიად :კოლექტივებს, რომლებსაც აქვთ ფარული იდენტური როლის ინტერესები, თუმცა ისინი არ განიცდიან „კუთვნილების“ გრძნობას . მეორე მხრივ, ინტერესთა ჯგუფებს აქვთ სტრუქტურა, ორგანიზაციის ფორმა, საერთო პროგრამა ან მიზანი და ჰყავთ წევრები."[13] 1960 წელს გახდა ნიუ - იორკის კოლუმბიის უნივერსიტეტის მოწვეული პროფესორი სოციოლოგიაში.[14]
1968-69 წლებში იგი იყო ბადენ-ვიურტემბერგის პარლამენტის წევრი. ამავე წელს დარენდორფსა და ჰარვარდს შორის იწყება თანამშრომლობა.[14]. 1969 წელს დარენდროფი გადაწყვეტს გახდეს ბუნდესტაგის წევრი. ამ პერიოდში ბრანდტი აყალიბებს თავის პირველ გსპდ-გთდპ კოალიციურ მთავრობას. ბუნდესტაგის შესვლის შემდეგ იგი დაინიშნა საგარეო საქმეთა სამინისტროს საპარლამენტო მდივნად. იმის გამო, რომ საგარეოს საქმეთა სამინისტროს წესდებით აღნიშნული პოსტი საფეხურით მესამე ადგილას იყო, იგი უკმაყოფილო იყო აღნიშნული თანამდებობით.[14] 1969-70 წლებში იგი აგრეთვე იყო საგარეო საქმეთა სამინისტროს საპარლამენტო სახელმწიფო მდივანი. 1970 წელს კი იგი ხდება ევროკომისარი ბრიუსელში. იგი იყო ადამიანის უფლებების დაცვისა და თავისუფლების გარანტორი ევროკავშირში.[14]
1974 წელს, ბბს-მ მიიწვა ყოველწლიურად რადიო გადაცემაში სახელად რიჰის ლექციები. აღნიშნული რადიოგადაცემა 6 ნაწილად იყო დაყოფილი სახელად The New Liberty(ახალი თავისუფლება). აღნიშნულ რადიოგადაცემაში დარენდორფმა განმარტა თუ რას ნიშნავს თავისუფლება.
1967-დან 1970 წლამდე, იგი ხელმძღვანელობდა გერმანიის სოციოლოგიის ასოციაციას, მან აღნიშნული პოსტი მხოლოდ მას შემდგომ დატოვა, რაც ბრიუსელში ევროკომისარი გახდა. 1976-79 წლებში იგი ხელმძღვანელობდა საგანმანათლებლო ქვეკომიტეტს სახელად ბენსონის კომისიას.[15]
1982 წელს დარენდორფს მიენიჭა ბრიტანეთის იმპერიის რაინდის ორდენი. 1988 წელს კი, იგი ხდება ბრიტანეთის მოქალაქე.[14] ამის შემდეგ, იგი ცნობილია როგორც სერ რალფ დარენდორფი (ბრიტანეთის იმპერიის რაინდის ორდენის სტატუსით სარგებლობა შეუძლია მხოლოდ იმას, ვინც არის გაერთიანებული სამეფოს მოქალაქე). 1993 წლის 15 ივლისს იგი ხდება ლორდთა პალატის მუდმივი წევრი,რის შედეგადაც მას ენიჭება „ბარონი დარენდორფის“ სტატუსი. იგი ხდება ქალაქ ვესტმინისტერის კლერ მარკეტის ბარონი.[16] კლერ მარკეტი ლონდონის ეკონომიკის სკოლის მახლობად მდებარეობს, აღნიშნულ ტერიტორიას კი სკოლის მომსახურე პერსონალი საპარკინგედ იყენებს. ამ სახელით დარენდორფმა პატივი სცა სკოლას, ასევე, აღნიშნული სახელი აირჩია მისი ლიბერალური იუმორის ნიშნად. ლორდთა პალატაში იგი მოღვაწეობდა, როგორც პარლამენტის დამოუკიდებელი წევრი.
2000 - დან 2006 წლამდე დარენდორფი მუშაობდა პირველი „პასუხისმგებლიანი კაპიტალიზმის ჯილდოს“[17] მოსამართლე კოლეგიის თავმჯდომარის თანამდებობაზე. 2009 წელს დარენდორფს გადაეცა პირველი „პასუხისმგებლიანი კაპიტალიზმის ცხოვრებისეული მიღწევების ჯილდო“. დარენდორფი ამტკიცებდა, რომ თუნდაც ყველაზე ფუნდამენტურ სამოქალაქო უფლებებს, მათ შორის კანონის წინაშე თანასწორობას და გამოხატვის თავისუფლებას , მისცემოდა კონსტიტუციური ლეგიტიმაცია.[14] 2007 წლის 11 ივლისს, მას მიენიჭა პრინცესა ასტურიას პრემია სოციალური კვლევებისთვის.
2005 წლის იანვარში იგი დაინიშნა ბერლინის სოციალურ მეცნიერებათა კვლევითი ცენტრის სამეცნიერო პროფესორის თანამდებობაზე[18].
დარენდორფს ჰქონდა ორმაგი მოქალაქეობა, როგორც დიდი ბრიტანეთის , ასევე გერმანიის. პენსიაზე გასვლის შემდეგ, იგი ნაწილობრივ ცხოვრობდა გერმანიასა და დიდ ბრიტანეთში. მას ერთი სახლი ჰქონდა ლონდონში მეორე კი ბონდორფში სამხრეთ- დასავლეთ გერმანიაში. როდესაც ჰკითხეს, თუ რომელი ქალაქი მიაჩნდა მას სახლად, მან უპასუხა, რომ იგი იყო „ლონდონელი“.[19] ერთხელ მან თქვა, რომ მის ცხოვრებაში არსებობდა დაპირისპირება იმ ვალდებულებას შორის, რომელიც მას ჰქონდა იმ ქვეყნის მიმართ, სადაც იგი დაიბადა, ხოლო ბრიტანეთისადმი იგი გრძნობდა მიჯაჭვულობასა და კავშირს.[5]
გარდაცვალება
დარენდორფი გარდაიცვალა კელნიში 2009 წლის 17 ივნისს 80 წლის ასაკში, სიმსივნით.[20]. გარდაცვალების შემდეგ მას დარჩა მესამე ცოლი, სამი ქალიშვილი და ერთი შვილიშვილი.[4]
დარენდორფის ცნებები
კლასი და კლასობრივი კონფლიქტი ინდუსტრიულ საზოგადოებაში
1959 წელს დარენდორფმა გამოაქვეყნა თავისი ყველაზე გავლენიანი ნაშრომი სოციალური უთანასწორობა, კლასი და კლასობრივი კონფლიქტი ინდუსტრიულ საზოგადოებაში. მოგვიანებით მისი ნაშრომების გადასინჯვისა და რედაქტირების მიუხედავად, ეს წიგნი კვლავ რჩება მის პირველ დეტალურ და ყველაზე გავლენიან ნაშრომად თანამედროვე ან პოსტ-კაპიტალისტურ საზოგადოებებში სოციალური უთანასწორობის პრობლემის შესახებ.[21]
სტრუქტურული ფუნქციონალიზმის და მარქსიზმის არგუმენტების ანალიზისა და შეფასებისას, დარენდორფს მიაჩნდა, რომ არცერთ ცალკე აღებულ თეორიას არ შეეძლო მორგებოდა ყველანაირ საზოგადოებას. მარქსიზმმა მხედველობაში არ მიიღო სოციალური ინტეგრაციისა და ერთიანობის აშკარა ფაქტები. მეორე მხრივ, სტრუქტურული ფუნქციონალიზმი საკმარისად არ იყო კონცენტრირებული სოციალურ კონფლიქტებზე.[21][22] იგი, ასევე, აცხადებდა, რომ კარლ მარქსი კლასს განსაზღვრავდა ვიწრო ისტორიულ სპეციფიკურ კონტექსტში. მარქსის მოღვაწეობის დროს, სიმდიდრე იყო ძალაუფლების მიღწევის განმსაზღვრელი ფაქტორი, მდიდარი, მაშასადამე, გავლენიანი, არ უტოვებდა ღარიბ ადამაიანს არანაირ შანს იმისათვის, რომ მოეპოვებინა ძალაუფლება ან გაეზარდა საკუთარი პოზიცია საზოგადოებაში.
დარენდორფი ეყრდონობოდა მარქსიზმისა და სტრუქტურული ფუნქციონალიზმის ასპექტებს იმისათვის, რომ ჩამოეყალიბებინა საკუთარი რწმენა. დარენდორფმა ხაზი გაუსვა იმ ცვლილებებს, რომელიც თანამედროვე საზოგადოებამ განიცადა. დარენდოფს სწამდა საზოგადოების ორი მიდგომის: უტოპიურისა და რაციონალურის. უტოპიური არის ღირებულებების და სიმყარის ბალანსი, ხოლო რაციონალური არის აზრთა სხვადასხვაობის და უთანხმოების ერთობა. მიუხედავად იმისა, რომ მას სჯერა, რომ ორივე სოციალური პერსპექტივაა, უტოპიური მიდგომა ყველაზე აშკარაა თანამედროვე საზოგადოებაში, რის გამოც დარენდორფმა ორ შეხედულებას შორის ბალანსი შექმნა.[23] დარენდორფი განიხილავს ლიტერატურულ უტოპიას იმის საჩვენებლად, რომ სოციალური სისტემის სტრუქტურალურ-ფუნქციონალისტური იდეა თავისთავად უტოპიურია, რადგან ის ფლობს ყველა საჭირო ატრიბუტიკას.[12] კერძოდ, დემოკრატიამ გააჩინა ხმის მიცემის შესაძლებლობა, რამაც გაზარდა სოციალური მობილობა. მას მიაჩნია, რომ ხელისუფლებისთვის ბრძოლა კონფლიქტს ქმნის.[24] ფულს, პოლიტიკურ ძალაუფლებას და სოციალურ სტატუსს აკონტროლებს მხოლოდ ერთი და იგივე ჯგუფი - კაპიტალისტური ჯგუფი - რამაც მუშებს მცირე სტიმული მისცა სტატუს-კვოს შენარჩუნებაში.[25]
უფრო მეტიც, იგი თვლის, რომ ტრადიციული მარქსიზმი უგულებელყოფს კონსესუსსა და ინტეგრაციას თანამედროვე სოციალურ სტრუქტურებში.[21] დარენდორფის თეორიამ კლასი განსაზღვრა არა სიმდიდრის თვალსაზრისით, როგორც ამას მარქსი განსაზღვრავდა, არამედ ავტორიტეტის დონის მიხედვით.[24] დარენდორფმა გააერთიანა ორივე ამ ელემენტის თეორიები, რათა შეემუშავებინა საკუთარი თეორია კლასობრიცი კონფლიქტის შესახებ პოსტ-კაპიტალისტურსაზოგადოებაში. დარენდორფი ეთანხმება მარქსს, რომ ძალაუფლება მე-19 საუკუნეში დამყარებული იყო შემოსავლის რაოდენობასთან, მაშასადამე, მდიდარი ბურჟუა მართავდა სახელმწიფოს. თუმცა სიტუაცია შეიცვალა, მუშებმა შექმნეს პროფკავშირები. სწორედ პროფკავშირებმა მისცეს მუშებს შესაძლებლობა, ეწარმოებინათ მოლაპარაკებები კაპიტალისტებთან.[12]
კლასთა კონფლიქტის თეორია
დარენდორფმა შეიმუშავა, განავითარა და დახვეწა კლასობრივი კონფლიქტის თეორია. იგი გვთავაზობს კლასობრივი კონფლიქტის სიმბოლურ მოდელს ავტორიტეტთან, როგორც დომინირების ზოგად ფორმასთან, კომბინირებულ საზოგადოებასთან მკაცრ სისტემურ ხედვას და კლასობრივი ურთიერთობების სტრუქტურას.[10] ეს ახალი თეორია გამოძახილია სტუქტურული ფუნქციონალიზმისა და მრავალმხრივ წარმოადგენს სტრუქტურული ფუნქციონალიზმის ანტითეზისს. კონფლიქტის თეორია ცდილობს გააერთიანოს სტუქტურული ფუნქციონალიზმი და მარქსიზმი.
დარენდორფის აზრით, ფუნქციონალიზმი გამოსადეგია მაშინ, როდესაც ცდილობ გაანალიზდეს კონსენსუსი, კონფლიქტის თეორია კი მიდრეკლია იმისკენ, რომ გაანალიზდეს კონფლიქტი და ძალადობა. იმისათვის, რომ გავიგოთ, რა არის სტრუქტურული ფუნქციონალიზმი, ჩვენ უნდა შევისწავლოთ დევისი და მური, პარსონი და მერტონი.[26][27] დარენდორფი აცხადებს, რომ კაპიტალიზმმა განიცადა დიდი ცვლილებები მას შემდეგ, რაც მარქსმა შეიმუშავა საკუთარი თეორია კლასობრივი ბრძოლის შესახებ. ახალი კაპიტალისტური სისტემა, ცნობილი როგორც პოსტ-კაპიტალიზმი, ხასიათდება მრავალფეროვანი კლასის სტრუქტურითა და ძალაუფლების კომპლექსური სისტემით. ამრიგად, იგი მოიცავს უთანასწორობის გაცილებით რთულ სისტემას, ვიდრე მარქსი თავდაპირველად ასახავდა.[21] დარენდორფი ამტკიცებს, რომ პოსტ-კაპიტალისტურმა საზოგადოებამ მოახდინა კლასობრივი კონფლიქტის ინსტიტუციონალიზაცია სახელმწიფო და ეკონომიკურ სფეროებში.[21] მაგალითისთვის, პროფკავშირების, კოლექტიური მოლაპარაკებების, სასამართლო სისტემისა და საკანონმდებლო დებატების შედეგად, კლასობრივი ბრძოლა უფრო მეტად შეჩვევადი გახდა. ფაქტობრივად, მარქსის დროისთვის დამახასიათებელი მწვავე კლასობრივი დაპირისპირება აღარ არის აქტუალური.
დარენდორფის მსგავსად, კონფლიქტის თეორეტიკოსები ხშირად ფუნქციონალისტებისგან ზუსტად საპირისპირო მოსაზრებას იღებდნენ. ვინაიდან ფუნქციონალისტებს მიაჩნიათ, რომ საზოგადოება თითქმის ურყევია, თუ არა მთლიანად სტატიკური, კონფლიქტის თეორეტიკოსები ამბობდნენ, რომ ყველა საზოგადოება თითოეულ წერტილში ექვემდებარება ცვლილების პროცესს.[27] კონფლიქტის თეორეტიკოსები მიიჩნევენ, რომ "არსებობს განხეთქილება და კონფლიქტი სოციალური სისტემის ნებისმიერ წერტილში" და "საზოგადოების მრავალი ელემენტი, რომლებიც ხელს უწყობენ დაშლას და ცვლილებებს".[28] მათ მიაჩნიათ, რომ წესრიგი მოდის ზედა ეშელონებიდან იძულებით და რომ ძალაუფლება მნიშვნელოვანი ფაქტორია სოციალური წესრიგისთვის.
კონფლიქტის თეორიის შემუშავებისას, დარენდორფმა აღიარა, რომ კონსენსუსის თეორია საზოგადოების სრულად ასახვისთვისაც იყო საჭირო. კონსენსუსის თეორია ყურადღებას აქცევს საზოგადოებაში ღირებულებების ინტეგრაციას, ხოლო კონფლიქტის თეორია ფოკუსირდება ინტერესთა კონფლიქტის შესწავლაზე და ძალაზე, რომელიც საზოგადოებას აერთიანებს ამ სტრესის მიუხედავად. თავის დროზე, სტრუქტურული ფუნქციონალიზმი იყო წამყვანი თეორია სოციოლოგიაში, სანამ კონფლიქტის თეორია არ აღმოცენდებოდა, როგორც მისი მთავარი კონკურენტი. ამასთან, როგორც სტრუქტურულმა ფუნქციონალიზმმა, ასევე კონფლიქტის თეორიამ მიიღო დიდი კრიტიკა. სინამდვილეში, დარენდორფი ამტკიცებდა, რომ კონსენსუსი საჭირო ატრიბუტი იყო კონფლიქტის არსებობისთვის. როგორც იგი ამბობდა, ეს ორი კონსენსუსი და კონფლიქტი ერთმანეთის წინაპირობა იყო.[29] თუმცა, საპირისპიროც დასაშვები იყო. მას სჯეროდა, რომ კონფლიქტმა შეიძლება გამოიწვიოს ერთიანობა და კონსენსუსი.[28] მიუხედავად ამისა, დარენდორფს არ სჯეროდა ამ ორი თეორიის გაერთიანების, რათა შედგენილიყო ერთიანი და ყოვლისმომცველი თეორია. ამის ნაცვლად, დარენდორფის თეზისი იყო: „ხელისუფლების სხვადასხვაგვარი განაწილება გამომწვევია სისტემური სოციალური კონფლიქტისა“.[28] საბოლოოდ, კონფლიქტის თეორია უკეთ უნდა იყოს აღქმული, ვიდრე გარდამავალი განვითარების ეტაპი სოციოლოგიური თეორიის ისტორიაში. თუმცა, თეორია არამართებული გამოდგა, რადგან მან მარქსის თეორიული მიმართულება არ აიღო. ჯერ კიდევ ადრინდელ 1950-იან და 1960-იან წლებში ამერიკულმა სოციოლოგიამ მთლიანად აღიარა მარქსისეული მიდგომა. მიუხედავად ამისა, სწორედ კონფლიქტის თეორია ეხმარებოდა იმაში, რომ 60-იანების ბოლოს მსოფლიო აღიარება მოეპოვებინა.[29]
ავტორიტეტი
დარენდორფს მიაჩნდა, რომ მარქსის თეორიის განახლება შეიძლებოდა თანამედროვე საზოგადოებისა და რომაული საზოგადოების ასახვისთვის. იგი უარყოფს მარქსის ორკლასიან სისტემას იმის გამო, რომ იგი არის ძალიან პრიმიტიული და მეტისმეტად ორიენტირებულ საკუთრების ქონაზე.[28] სააქციო საზოგადოების აღმავლობის გამო, საკუთრება სულაც არ ასახავს თანამედროვე საზოგადოებაში ეკონომიკური წარმოების კონტროლს..[21] იმის ნაცვლად, რომ აღწეროს კლასის ფუნდამენტური განსხვავებები, საკუთრების თვალსაზრისით, დარენდორფი ირწმუნება, რომ „ჩვენ უნდა შევცვალოთ ეფექტური კერძო საკუთრების ფლობა ან არ ფლობა, კლასის ფორმირების კრიტერიუმად ავტორიტეტის გამოყენებით ან მისი გარიყვით“.[22] დარენდორფის კონფლიქტის თეორიის გადამწყვეტი კომპონენტი ავტორიტეტის იდეაა. მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად ეს ყველაფერი წააგავს ინდივიდუალურ საკითხს და ფსიქოლოგიურ პრობლემას, დარენდორფი ამტკიცებს, რომ ავტორიტეტი დაკავშირებულია თანამდებობებთან და არა ინდივიდებთან.[28] ამ გზით, სუბორდიანაცია და ავტორიტეტი ზუსტად რომ საზოგადოების მოლოდინია და თუ ეს მოლოდინი არ არის შესრულებული, წესდება სანქციები. მეტიც დარენდორფი ამ იდეას განავრცობს იმით, რომ ადამიანებს, ვისაც ძალაუფლება და უფლებამოსილება აქვთ, მათი როლი შეიძლება წინააღმდეგობაში მოდიოდეს სხვადასხვა პოზიციებთან, იმ შემთხვევაში, თუ განსხვავებული მოწოდებებია რაიმესკენ. დარენდორფის თანახმად, საზოგადოების ამ განსხვავებულ სფეროებს, სადაც ადამიანების როლი შეიძლება განსხვავებული იყოს, იმპერატიულად კოორდინირებულ ასოციაციებს უწოდებენ.[30] საზოგადოების ჯგუფები სხვადასხვა ასოციაციებშია გაერთიანებული, მათი საერთო ინტერესების მიხედვით. დარენდორფი განმარტავს, რომ ლატენტური ინტერესები ბუნებრივი ინტერესებია, რომლებიც გაუცნობიერებლად წარმოიქმნება ზემდგომებსა და ქვეშემრდომებს შორის. ის განსაზღვრავს მკაფიო ინტერესებს, როგორც ლატენტურ ინტერესს, მაშინ როდესაც იგი რეალიზდება. დაბოლოს, დარენდორფის აზრით, ავტორიტეტის შესწავლა არის მთავარი გასაღები იმისა, რომ გავიგოთ სოციალური კონფლიქტის გამომწვევი მიზეზი.
დარენდორფი, მერტონის მსგასვად, აკვირდებოდა როგორც ლატენტურ, ისე მკაფიო ინტერესებს და მიანიჭა შედგომი კლასიფიკაცია - არაცნობიერი და გააზრებული ინტერესები. მან კონფლიქტის თეორიისთვის პრობლემატურად მიიჩნია ამ ორ ცნებას შორის კავშირი.[29] დარენდორფს მიაჩნდა, რომ კლასობრივი კონფლიქტის ფუნდამენტი იყო საზოგადოების სამი ჯგუფი: კვაზი ჯგუფები, ინტერესთა ჯგუფები და კონფლიქტური ჯგუფები.[30] მაშასადამე, საზოგადოება შეიძლება დაყოფილ იქნას ორ ნაწილად - მმართველ კლასად და მორჩილ კლასად. მმართველ კლასს გააჩნია ავტორიტეტი, როდესაც მორჩილ კლასს არა მარტო არ გააჩნია არანაირი ავტორიტეტი და ძალაუფლება, მაგრამ ასევე ემორჩილება სხვების ნებას. ამ კლასებს შორის ცალსახა კავშირის ახსნას სწორედ კონფლიქტის თეორია ცდილობს.[31] კვაზი ჯგუფები არიან „თანამდებობის პირები, რომლებსაც აქვთ იდენტური როლური ინტერესები“[30] ინტერესთა ჯგუფები კვაზი ჯგუფებისგან წარმოიქმნება და ორგანიზებულები არიან, ჰყავთ წევრები, ორგანიზაცია, პროგრამა და მიზნები. კვაზი ჯგუფებსა და ინტერეს ჯგუფებს შორის მთავარი განსხვავება არის ის რომ, ინტერესთა ჯგუფს აქვთ იმის უნარი, რომ ორგანიზდნენ და აქვთ კოლექტივისტური, ერთიანობის გრძნობა ან იდენტობა.[32] დარენდორფმა აღიარა, რომ სხვა პირობები, როგორებიცაა პოლიტიკა, ადეკვატური პერსონალი და რეკრუტირება, იღებს მონაწილეობას ჯგუფებთან ერთად. მას ასევე სჯეროდა, რომ იდეალურ პირობებში, კონფლიქტის ახსნა არ იქნება საჭირო სხვა ცვლადებით.[29] მარქსისგან განსხვავებით, მას არ სჯეროდა, რომ კვაზი ჯგუფში შემთხვევითი რეკრუტირება კონფლიქტის ჯგუფს არ შექმნიდა. ლუის კოსერი ფიქრობდა, რომ კონფლიქტის ფუნქციებმა შეინარჩუნა სტატუს-ქვო, დარენდორფი კი თვლიდა, რომ ეს კონფლიქტი ასევე იწვევს ცვლილებებს (სოციალურ სტრუქტურაში) და განვითარებას.[33] მისმა რწმენამ საზოგადოების ცვლილებებთან დაკავშირებით დარენდორფის იდეები განასხვავა მარქსისაგან, რომელიც მხარს უჭერდა უტოპიის კონცეფციას.[1]
მარქსის და დარენფორფის პერსპექტივა კლასის ფორმირებასთან დაკავშირებით
მარქსს სჯეროდა, რომ ისტორია უნდა განისაზღვროს, როგორც კლასობრივი ბრძოლა. მარქსმა კლასი განსაზღვრა, როგორც დომინირებული კლასი და ის, ვინც მათზე დომინირებს. მას სჯეროდა, რომ თანამედროვე საზოგადოებაში არსებობდა სამი ტიპის კლასი: კაპიტალისტები, მშრომელები და წვრილი ბურჟუაზია. პროლეტარიატი და ბურჟუაზია არის კლასების ფორმირების საყრდენი. მარქსს სჯეროდა, რომ სხვადასხვა კლასებს შორის ბრძოლაში ჩამოყალიბდა კლასობრივი ფენომენის კონცეფცია.
მარქსს ესმოდა, რომ არსებობს ორი კლასი: მმართველები, რომლებიც აკონტროლებენ წარმოების საშუალებებს და მართულები, რომლებიც მუშაობენ წარმოების საშუალებებით. ყველა საზოგადოებას სჭირდება ორივე. მათ შორის არსებული კონფლიქტები იწვევს არსებული საზოგადოებრივი წესრიგის განადგურებას ისე, რომ იგი ჩანაცვლდება ახლით.
მეორე მხრივ, დარენდორფს მიაჩნდა, რომ კლასების ფორმირება საერთო ინტერესების ორგანიზაცია იყო. ეს ნიშნავს იმას, რომ ადამიანები, რომლებიც არიან მმართველ პოზიციაზე, უნდა აკონტროლებედნენ მათ, ვინც მათ დაქვემდებარებაშია, ეს იმას ნიშნავს, რომ შეიძლება გარკვეული სანქციები დაწესდეს ადამიანებზე, რომლებიც ვერ შეასრულებენ ბრძანებებს, შედეგად ეს ადამიანები მიიღებენ ჯარიმებს ან უფრო მკაცრ სასჯელს. დარენდორფი ამტკიცებს, რომ საზოგადოება შედგება მრავალი ერთეულისგან, რომლებსაც იმპერატიულ კოორდინირებულ ასოციაციებს უწოდებენ. მან სოციალური კონფლიქტი განიხილა, როგორც განსხვავება დომინირებულ და მორჩილ ჯგუფებს შორის იმპერატიულ კოორდინირებულ ასოციაციებში.
მარქსი თვლიდა, რომ კლასების ფორმირება ემყარებოდა კერძო საკუთრების არსებობას, ხოლო დარენდორფი ამტკიცებდა, რომ კლასის ფორმირება ყოველთვის ემყარებოდა ავტორიტეტს. მან განსაზღვრა ავტორიტეტი, როგორც სოციალური ორგანიზაციების სახე და სოციალური სტრუქტურების საერთო ელემენტი. ამის გარდა, მარქსსა და დარენდორფს განსხვავებული შეხედულებები აქვთ საზოგადოებების სტრუქტურებთან დაკავშირებით. დარენდორფს სჯეროდა, რომ საზოგადოებას აქვს ორი ასპექტი: კონსენსუსი და კონფლიქტი, სტატიკური და ცვალებადი, წესრიგი და ქაოსი, ერთიანობა და ძალაუფლების როლი, ინტეგრაცია და კონფლიქტი, დაბოლოს, - კონსენსუსი და იძულება. იგი ყველა მათგანს საზოგადოების ორმაგ ასპექტებად თვლიდა. დარენდორფი ამტკიცებს, რომ საზოგადოება ვერ გადარჩება კონსენსუსის და კონფლიქტის გარეშე. იგი ფიქრობდა, რომ რადგან კონფლიქტის გარეშე კონსენსუსი არ შეიძლება არსებობდეს და მიუხედავად იმისა, რომ კონსენსუსი იწვევს კონფლიქტს, კონფლიქტი კონსესუსამდე მაინც მიდის.
კრიტიკა
თეორია მხოლოდ მაკროსოციოლოგიურ პერსპექტივას განიხილავს. ეს თეორია ვერ მიესადაგება ძირითად სოციალურ ცხოვრებას.[33] თანამედროვე მულტიკულტურულ საზოგადოებებში, იდენტურობის სადავო კონცეფციამ და კონსტრუქციამ მზარდი ყურადღება მიიქცია და რიგი დებატები წარმოშვა. იდენტურობის საკითხზე დებატების შედეგად და გარდაუვლად გლობალიზაციურ, თანამედროვე, მულტიკულტურულ სამყაროში, მოქალაქეობის საკითხები აქტუალური გახდა. კერძოდ, დისკუსიების დროს გაანალიზდა ის გზები, რომელთა მიხედვითაც მოქალაქეობამ შეუწყო ხელი იდენტობის ჩამოყალიბებას და შენებას. დარენდორფის მარქსიანულმა პოზიციამ, როგორც ჩანს, ხელი შეუშალა მას ამ დებატებში მონაწილეობის მისაღებად. დარენდორფის თეორიაში არ იყო მნიშვნელოვანი კულტურის, შესაბამისად, მოქალაქეობისა და იდენტურობის საკითხები.[34]
ურთიერთობა სხვა კლასიკურ თეორეტიკოსებთან და პერსპექტივები
1950-იანი წლების სოციალურ თეორეტიკოსთა მიერ გამოქვეყნებული მრავალი სხვა ნაწარმოებისგან განსხვავებით, დარენდორფის ნაშრომში აღიარებულია იგივე კლასობრივი ინტერესები, რომლებიც აწუხებდა მარქსს. მარქსის მსგავსად, დარენდორფი თანხმდება, რომ კონფლიქტი კვლავ სოციალური ცხოვრების ძირითადი ფაქტორია. დარენდორფს მიაჩნდა, რომ კლასობრივმა კონფლიქტმა შეიძლება საზოგადოებისთვის სასარგებლო შედეგი გამოიღოს, მაგალითად, პროგრესული ცვლილებები.[21]
დარენდორფი აღიარებულია, როგორც ერთ – ერთ საუკეთესო გამოსავლად 1950 – იანი წლების სტრუქტურული ფუნქციონალისტური ტრადიციიდან. დარენდორფმა გააკრიტიკა და ეწინააღმდეგებოდა სტრუქტურული ფუნქციონალისტური სკოლის მიერ საზოგადოების ჰარმონიის, სტაბილურობისა და კონსენსუსის ცრუ, უტოპიურ წარმოდგენას.[35] ამის მიუხედავად, დარენდორფი კვლავ იზიარებს სტრუქტურულ ფუნქციონალისტთა მთავარ იდეებს, როგორიცაა პოლიტიკური და ეკონომიკური ინსტიტუტების ეფექტურობის ზოგად რწმენას. როგორც ვებერი, ასევე დარენდორფიც აკრიტიკებს მარქსის მოსაზრებას, რომ სამუშაო კლასი საბოლოოდ გახდება ერთგვაროვანი და არაკვალიფიციური მანქანების ოპერატორთა ჯგუფი. დარენდორფი აღნიშნავს, რომ პოსტ-კაპიტალისტურ საზოგადოებაში არსებობს მკაფიო განსხვავება შემოსავლის, პრესტიჟის, უნარ-ჩვევებისა და სიცოცხლის შანსების შესახებ. დარენდორფის პლურალისტური შეხედულება კლასის და ძალაუფლების სტრუქტურების შესახებ და რწმენა იმისა, რომ თანამედროვე საზოგადოებებში ხელისუფლების იერარქიები გარდაუვალია, ასევე ასახავს ვებერისეულ იდეებს.[21]
დამატებითი ლიტერატურა
Marius Strubenhoff, 'Materialist Method, Agonistic Liberalism: Revisiting Ralf Dahrendorf's Political Thought', in History of Political Thought 39 (2018), 541-567
Julie Smith, Ralf Dahrendorf (Lord Dahrendorf) in Brack et al. (eds.) Dictionary of Liberal Biography; Politico's 1998 pp. 89–90
Julie Smith, Ralf Dahrendorf in Brack & Randall (eds.) Dictionary of Liberal Thought; Politico's 2007 pp83–85
Edward G. Grabb, "Theories of Social Inequality: Classical and Contemporary Perspectives." Ontario: Harcourt Brace & Company, 1997
პუბლიკაციები დაბეჭდილი სხვა ენებზე
ლიტერატურა ინგლისურად
Dahrendorf, Ralf. (1959) Class and Class Conflict in Industrial Society. Stanford: Stanford University Press
Dahrendorf, Ralf. (1968) Essays in the Theory of Society. Stanford: Stanford University Press
Dahrendorf, Ralf. (1967) Society and Democracy in Germany. New York & London: W. W. Norton & Company
"The Modern Social Conflict". University of California Press: Berkeley and Los Angeles, 1988
Dahrendorf, Ralf (1974) The New Liberty BBC Radio Reith Lectures
Dahrendorf, Ralf. (1975) The Crisis of Democracy, Report on the Governability of Democracies to the Trilateral Commission.Excerpts of remarks by Ralf Dahrendorf on the governability study. NY: New York University Press. ISBN0-8147-1364-5
Dahrendorf, Ralf (1990) Reflections on the Revolution in Europe: In a letter intended to have been sent to a gentleman in Warsaw. New York: Random House
Dahrendorf, Ralf. (1979) Life chances: Approaches to Social and Political Theory. London: Weidenfeld and Nicolson, ISBN0-297-77682-7
ლიტერატურა ფრანგულად
Dahrendorf, Ralf. (1972) Classes et conflits de classes dans la société industrielle. (Introduction by Raymond Aron), Paris: Gallimard
ლიტერატურა გერმანულად
Gesellschaft und Freiheit: Zur soziologischen Analyse der Gegenwart. Piper, München 1961
Die angewandte Aufklärung: Gesellschaft u. Soziologie in Amerika. Piper, München 1962
Homo Sociologicus: ein Versuch zur Geschichte, Bedeutung und Kritik der Kategorie der sozialen Rolle. Westdeutscher Verlag, Köln/Opladen 1965
Gesellschaft und Demokratie in Deutschland. Piper, München 1965
Konflikt und Freiheit: auf dem Weg zur Dienstklassengesellschaft. Piper, München 1972, ISBN3-492-01782-7
Pfade aus Utopia: Arbeiten zur Theorie und Methode der Soziologie. Piper, München 1974, ISBN3-492-00401-6
Lebenschancen: Anläufe zur sozialen und politischen Theorie. Suhrkamp-Taschenbuch, Frankfurt a.M. 1979, ISBN3-518-37059-6
Die neue Freiheit: Überleben und Gerechtigkeit in einer veränderten Welt. Suhrkamp, Frankfurt a.M. 1980, ISBN3-518-37123-1
Die Chancen der Krise: über die Zukunft des Liberalismus. DVA, Stuttgart 1983, ISBN3-421-06148-3
Fragmente eines neuen Liberalismus. DVA, Stuttgart 1987, ISBN3-421-06361-3
Der moderne soziale Konflikt: Essay zur Politik der Freiheit. DVA, Stuttgart 1992, ISBN3-421-06539-X
Die Zukunft des Wohlfahrtsstaats. Verl. Neue Kritik, Frankfurt a.M. 1996
Liberale und andere: Portraits. DVA, Stuttgart 1994, ISBN3-421-06669-8
Liberal und unabhängig: Gerd Bucerius und seine Zeit. Beck, München 2000, ISBN3-406-46474-2
Über Grenzen: Lebenserinnerungen. Beck, München 2002, ISBN3-406-49338-6
Auf der Suche nach einer neuen Ordnung: Vorlesungen zur Politik der Freiheit im 21. Jahrhundert. Beck, München 2003, ISBN3-406-50540-6
Der Wiederbeginn der Geschichte: vom Fall der Mauer zum Krieg im Irak; Reden und Aufsätze. Beck, München 2004, ISBN3-406-51879-6
Werner Bruns, Döring Walter (Hrsg): Der selbstbewusste Bürger. Bouvier Verlag
Engagierte Beobachter. Die Intellektuellen und die Versuchungen der Zeit, Wien: Passagen Verlag 2005
Versuchungen der Unfreiheit. Die Intellektuellen in Zeiten der Prüfung . München 2006, ISBN3-406-54054-6
.svg){kind=small}
