მოვსეს ხორენაცი, მოსე ხორენელი — სომეხი ისტორიკოსი, ტრადიციის მიხედვით, V საუკუნის მოღვაწე. მკვლევართა ერთი ნაწილი VI-VII საუკუნეების ავტორად მიიჩნევს, ზოგიერთი VII საუკუნის, სხვები კი VIII-IX საუკუნეების ისტორიკოსად ასახელებენ. აღსანიშნავია „სომხეთის ისტორია“, სადაც თხრობა იწყება ლეგენდარული ეთნარქი ჰაიკიდან (ჰაოსიდან) და გრძელდება 428 წლამდე. ეს იყო სომხეთის გაბმული ისტორიის დაწერის პირველი ცდა. მოვსეს ხორენაცმა ნაშრომში თავი მოუყარა ზეპირ, წერილობით, ეროვნულ და უცხოურ წყაროებს, პირველმა გამოიყენა ძველი სომხური ეპოსი, თეორიული მსჯელობითა და მეთოდოლოგიით დიდად გაუსწრო იმდროინდელ სომეხ ისტორიკოსებს, რისთვისაც მას „სომხეთის ისტორიის მამა“ უწოდეს.
მოვსეს ხორენაცის თხზულებაში საყურადღებო ცნობებია საქართველოს შესახებ. მასში მოთხრობილია ქართველთა შორის კერპთაყვანისმცემლობაზე, ქართლის სეფეწულთა, გუგარეთის (ან ქვემო ქართლის) საპიტიახშოსა და წმინდა ნინოს მიერ ქართლის გაქრისტიანებაზე და სხვა ფაქტები. არსებობდა მოსაზრება, რომ ამ ნაშრომით უსარგებლიათ ლეონტი მროველსა და სხვა ქართველ ისტორიკოსებს, თუმცა დღეს მეცნიერებაში მიღებული მოსაზრებების თანახმად, როგორც ხორენელის „სომხეთის ისტორია“, ასევე „მეფეთა ცხოვრება“ დაახლოებით ერთი პერიოდის თხზულებებია[1] და მათი ურთიერთზეგავლენის საკითხი დღემდე კვლევის საგანია. „ისტორია“ თარგმნილია სხვა ენებზე. არსებულა ძველი ქართული თარგმანიც.
ლიტერატურა
მოვსეს ხორენაცი: სომხეთის ისტორია / ძველი სომხურიდან თარგმნა, შესავალი და შენიშვნები დაურთო ა. აბდალაძემ; ივ. ჯავახიშვილის სახ. ისტორიის, არქეოლოგიის და ეთნოგრაფიის ინ-ტი - თბ. : მეცნიერება, 1984.
მელიქსეთ-ბეგი ლ., ძველი სომხური ლიტერატურის ისტორია, თბ., 1941.
მისივე, საქართველოს ისტორიის წერილობითი წყაროების პუბლიკაციები. კატალოგი, ტ. 1, თბ., 1949.
Абегян М. Х., История древнеармянской литературы (пер. с. арм.), Ер., 1975.
↑Stephen H. Rapp Jr. Studies in Medieval Georgian Historiography: Early Texts and Eurasian Contexts, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, vol. 601, subsidia, vol. 113
Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!
