აზიური თამაშები

აზიური თამაშების ლოგო

აზიური თამაშები ასევე ცნობილია ასიადა-ს სახელწოდებით^[1] —კონტინენტური მულტისპორტული შეჯიბრი, რომელიც ტარდება ოთხ წელიწადში ერთხელ მთელი აზიის სპორტსმენებისთვის. თამაშები ტარდება აზიის ოლიმპიური საბჭოს (OCA) ეგიდით^[2] და რეგულირდება საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის მიერ. თითოეული ადგილისათვის განკუთვნილია მედლები: ოქრო — პირველი ადგილისთვის, ვერცხლი — მეორე, ბრინჯაო — მესამე.^[3]

აზიურ თამაშებს ცხრა ქვეყანამ უმასპინძლა. მონაწილეობდა 46 ქვეყანა, მათ შორის ისრაელი, რომელიც თამაშებიდან მოხსნეს 1974 წელს მათი ბოლო მონაწილეობის შემდეგ.

შეჯიბრი იწყება მონაწილე ქვეყნის ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტების აღლუმით. დაჯილდოების ცერემონიალს თან ახლავს ეროვნული დროშა და ჰიმნი. გამოყენებულია ცხრილები, რომლებიც აჩვენებს თითოეული ქვეყნის მიერ მიღებული მედლების რაოდენობას.

ისტორია

შორეული აღმოსავლეთის თამაშები

აზიური თამაშები განვითარდა მცირე სპორტული მოვლენებიდან. შორეული აღმოსავლეთის ჩემპიონატის თამაშები შეიქმნა სამი ქვეყნის: იაპონიის იმპერიის, ფილიპინების და ჩინეთის რესპუბლიკის ერთიანობისა და თანამშრომლობის საჩვენებლად. პირველი ასეთი თამაშები ჩატარდა მანილაში 1913 წელს. მოგვიანებით აზიის სხვა ქვეყნებიც დაესწრნენ. თამაშები შეწყდა 1938 წელს, როდესაც იაპონია შეიჭრა ჩინეთში და დაიწყო ექსპანსია წყნარ ოკეანის რეგიონში.^[4]

აზიური თამაშების წარმოშობა

1951 წლის პირველი აზიური თამაშების ინდოეთის მარკა

აზია

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ აზიის რამდენიმე ქვეყანამ მოიპოვა დამოუკიდებლობა. ბევრმა ახალმა ქვეყანამ მოისურვა ახალი ტიპის კონკურსის ჩატარება, რაც ხელს შეუწყობდა ურთიერთგაგების გაძლიერებას. 1948 წლის აგვისტოში, ლონდონში მეთოთხმეტე ოლიმპიური თამაშების დროს, ინდოეთის ოლიმპიურმა კომიტეტმა აზიის სპორტული გუნდების ხელმძღვანელები მიიწვია აზიური თამაშების ჩატარების იდეის განსახილველად. ისინი შეთანხმდნენ „აზიის მძლეოსნობის ფედერაციის“ შექმნაზე. 1949 წლის თებერვალში იგი ოფიციალურად შეიქმნა და ეწოდა „აზიური თამაშების ფედერაცია“. გადაწყდა პირველი აზიური თამაშების ჩატარება ნიუ დელიში. თამაშები ჩატარდა 1951 წლის მარტში, მასში მონაწილეობა მიიღეს 11 ქვეყნის სპორტსმენებმა. თამაშების პროგრამაში შედიოდა მძლეოსნობა, ველოსიპორტი, კალათბურთი ^[5].

ფედერაციის ტრანსფორმაცია

1962 წელს ფედერაციაში შეიქმნა უთანხმოება ტაივანისა და ისრაელის დაშვების შესახებ. ინდონეზია, რომელიც თამაშებს მასპინძლობდა, ეწინააღმდეგებოდა ამ ქვეყნების ფედერაციაში მიღებას.^{[6] [7]} 1970 წელს სამხრეთ კორეამ ვერ შეძლო თამაშების ჩატარება ჩრდილოეთ კორეის მხრიდან არსებული საფრთხის გამო, თამაშები ჩატარდა ტაილანდის დედაქალაქ ბანგკოკში, სამხრეთ კორეის რესურსების გამოყენებით.1973 წელს დაიწყო უთანხმოება ამერიკის შეერთებული შტატებისა და ზოგიერთი ქვეყნის მიერ ტაივანისა და ისრაელში არაბთა ეროვნული ოპოზიციის აღიარებასთან დაკავშირებით. 1977 წელს პაკისტანმა ვერ შეძლო თამაშების ჩატარება პაკისტანში სამხედრო გადატრიალების გამო. თამაშები კვლავ გადაიტანეს ბანგკოკში.ამ ინციდენტების შემდეგ, აზიის ეროვნულმა ოლიმპიურმა კომიტეტებმა გადაწყვიტეს აზიური თამაშების ფედერაციის წესდების შეცვლა. შეიქმნა ახალი ასოციაცია, სახელწოდებით აზიის ოლიმპიური საბჭო. ეს საბჭო თამაშებს ადევნებს თვალყურს 1986 წლიდან. ტაივანი მიიღეს, მაგრამ IOC სტანდარტების შესაბამისად მას უწოდებენ „ჩინურ ტაიბეის“.^[8] ისრაელი გაირიცხა და მონაწილეობს ევროპულ თამაშებში.

2006 წლის აზიური თამაშები - დოჰა, კატარი

გაფართოება

2018 წლის აზიის თამაშების მონაწილე ქვეყნები რუკაზე

ზოგიერთი ქვეყნის წინააღმდეგობების მიუხედავად, OCA-მ მიიწვია ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკები 1994 წლის თამაშებზე: ყაზახეთი, ყირგიზეთი, უზბეკეთი, თურქმენეთი და ტაჯიკეთი.

2007 წელს ავსტრალიას OCA– ში შესვლაზე უარი ეთქვა, რადგან ის არის ოკეანიის ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტის წევრი (და 2015 წლიდან მონაწილეობს წყნარი ოკეანის თამაშებში).

2010 წელს კრიკეტი პირველად შევიდა აზიურ თამაშებზე.

2018 წლის 20 თებერვალს, ჩრდილოეთ კორეის წარმომადგენელმა საერთაშორისო ოლიმპიურ კომიტეტში, იანგ იუნმა განაცხადა, რომ ჩრდილოეთ კორეას შეუძლია აზიის ზამთრის თამაშების ჩატარება 2021 წელს, კორეის რესპუბლიკასთან (სამხრეთ კორეა) ერთად. იანგ იუნმა ასევე აღნიშნა, რომ შეჯიბრი შეიძლება ჩატარდეს მასკრიონის სათხილამურო კურორტზე, რომელიც მდებარეობს ჩრდილოეთ კორეაში.

ზაფხულის აზიური თამაშების სია

წელი	ნომერი	ადგილი	ჩატარების დრო	ქვეყნები	წყარო
1951	I	ნიუ-დელი, ინდოეთი	4—11 მარტი	11	[9]
1954	II	მანილა, ფილიპინები	1—9 მაისი	18	[10]
1958	III	ტოკიო, იაპონია	24 მაისი — 1 ივნისი	16	[11]
1962	IV	ჯაკარტა, ინდონეზია	24 აგვისტო — 4 სექტემბერი	12	[12]
1966	V	ბანგკოკი, ტაილანდი	9—20 დეკემბერი	16	[13]
1970	VI	ბანგკოკი, ტაილანდი (2)	9—20 დეკემბერი	16	[14]
1974	VII	თეირანი, ირანი	1—16 სექტემბერი	19	[15]
1978	VIII	ბანგკოკი, ტაილანდი  (3)	9—20 დეკემბერი	19	[16]
1982	IX	ნიუ-დელი, ინდოეთი (2)	19 ნოემბერი — 4 დეკემბერი	23	[17]
1986	X	სეული, კორეის რესპუბლიკა	20 სექტემბერი — 5 ოქტომბერი	22	[18]
1990	XI	პეკინი, ჩინეთი	22 სექტემბერი — 7 ოქტომბერი	36	[19]
1994	XII	ჰიროსიმა, იაპონია	2—16 ოქტომბერი	42	[20]
1998	XIII	ბანგკოკი, ტაილანდი (4)	6—20 დეკემბერი	41	[21]
2002	XIV	პუსანი, კორეის რესპუბლიკა	29 სეაქტემბერი — 14 ოქტომბერი	44	[22]
2006	XV	დოჰა, კატარი	1—15 დეკემბერი	45	[23]
2010	XVI	კუანგჭოუ, ჩინეთი	12—27 ნოემბერი	45	[24]
2014	XVII	ინჩეონი, კორეის რესპუბლიკა	19 სექტემბერი — 4 ოქტომბერი	45	[25]
2018	XVIII	ჯაკარტა (2) და პალენბანგი, ინდონეზია	18 აგვისტო — 2 სექტემბერი	45	[26]
2022	XIX	ხანგჭოუ, ჩინეთი	10—25 სექტემბერი		[27]
2026	XX	ნაგოია, იაპონია	19 სექტემბერი — 4 ოქტომბერი
2030	XXI	დოჰა, კატარი
2034	XXII	ელ-რიადი, საუდის არაბეთი

მედლების საერთო ჩათვლა

ადგილი	ქვეყანა	ოქრო	ვერცხლი	ბრინჯაო	მთლიანობაში
1	ჩინეთი	1342	900	653	2895
2	იაპონია	957	980	913	2850
3	სამხრეთი კორეა	696	606	761	2063
4	ირანი	159	161	175	495
5	ყაზახეთი	140	600	260	1000
6	ინდოეთი	139	178	285	602
7	ტაილანდი	121	159	233	513
8	ჩრდილოეთი კორეა	98	132	166	396
9	ტაივანი	82	125	255	452
10	ფილიპინები	63	112	215	390
11	უზბეკეთი	63	96	114	273
12	ინდონეზია	60	95	203	358
13	მალაიზია	56	88	132	276
14	პაკისტანი	44	63	93	200
15	სინგაპური	37	55	101	193
ჯამში		4313	4295	5136	13 744

სახეობების ჩამონათვალი

პროგრამა მოიცავს აზიის მინიმუმ 6 ქვეყანაში კულტივირებული სპორტის სახეობას, რომელთაგან 4 მონაწილეობს რეგულარულ თამაშებში:

• ნიჩბოსნობა — 1982 წლიდან
• ბადმინტონი — 1962 წლიდან
• კალათბურთი — ყოველთვის
• ბეისბოლი — 1994 წლიდან
• ბილიარდი — 1998 წლიდან
• ბოდიბილდინგი — 2002-2006 წწ.
• კრივი — 1954 წლიდან
• ჭიდაობა — 1954 წლიდან
• ბოულინგი — 1978, 1986 წლიდან
• წყლის პოლო
• ველოსპორტი — 1951, 1958 წლიდან
• ფრენბურთი — 1958 წლიდან
• ხელბურთი — 1982 წლიდან
• ტანვარჯიში — 1974 წლიდან
• გოლფი — 1982 წლიდან
• ნიჩბოსნობა და კანოე — 1990 წლიდან
• ძიუდო — 1986 წლიდან
• კაბადი — 1990 წლიდან
• კარატე — 1994 წლიდან
• საცხენოსნო სპორტი — 1982-1986 წწ., 1994 წლიდან
• კრიკეტი — 2010 წლიდან
• მძლეოსნობა — ყოველთვის
• მაგიდის ჩოგბურთი — 1958-1966 წწ., 1974 წლიდან
• ნაოსნობა — 1970, 1978 წლიდან
• ცურვა — ყოველთვის
• რაგბი -7 — 1998 წლიდან
• სამბო — 2014 წლიდან
• სეპაქტაკრაუ — 1990 წლიდან
• სქვოში — 1998 წლიდან
• თანამედროვე ხუთჭიდი — 1994, 2002 წწ.
• სოფტბოლი — 1990 წლიდან
• სოფთ ჩოგბურთი — 1994 წლიდან
• სპორტული ცეკვები — 2010 წლიდან
• მშვილდოსნობა — 1978 წლიდან
• სროლა — 1954 წლიდან
• ჩოგბურთი — 1958-1966 წწ., 1974 წლიდან
• სამჭიდი — 2006 წლიდან
• ტაეკვონდო — 1986 წლიდან
• ძალოსნობა — 1951-1958 წწ., 1966 წლიდან
• უშუ — 1990 წლიდან
• ფარიკაობა — 1974-1978 წწ., 1986 წლიდან
• ფეხბურთი — ყოველთვის
• ჰოკეი მინდორზე — 1958 წლიდან
• ჭადრაკი — 2006 წლიდან— 1982 წლიდან             ·        

სხვა აზიური თამაშები

აზიური თამაშების გარდა, ზამთრის აზიური თამაშები (1986 წლიდან), აზიური დახურული თამაშები (2005 წლიდან ), სანაპიროს აზიური თამაშები (2008 წლიდან ლუწი წლები), აგრეთვე რეგიონალური (შუა აზიის, აღმოსავლეთ აზიის, სამხრეთ აზიის, სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიისა და დასავლეთ აზიის).

სქოლიო

1. China's Great Leap: The Beijing Games and Olympian Human Rights Challenges. Seven Stories. 4 January 2011. p. 51. ISBN 9781583228432. asian games also known as asiad.
2. "OCA History". OCA. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 14 August 2010.
3. " Asian Games Taps Three-Time Olympic Sportscaster For New Sports Radio Talk Show". Sports Biz Asia. 8 February 2010. Archived from the original on 27 November 2010. Retrieved 8 September 2010.
4. "Far Eastern Championship Games". Olympic Council of Asia. Archived from the original on 26 February 2014. Retrieved 19 November 2014.
5. აზიური თამაშები // ყაზახეთი.ალმა-ათის ეროვნული ენციკლოპედია. 2004. — Т. I. — ISBN 9965-9389-9-7.^{[მკვდარი ბმული]}
6. "Penalty Dealt to Indonesia".^{[მკვდარი ბმული]} Spokane Daily Chronicles. 13 September 1962. Retrieved 14 August 2010.
7. Warming^{[მკვდარი ბმული]}. The age 1962.30 August 1962. Retrieved 14 August 2010.
8. "第七届 1974年德黑兰亚运会". data.sports.163.com. Archived from the original on 3 July 2011. Retrieved 9 October 2010.
9. 1st AG New Delhi 1951. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
10. 2nd AG Manila 1954. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
11. 3rd AG Tokyo 1958. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
12. 4th AG Jakarta 1962. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
13. 5th AG Bangkok 1966. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
14. 6th AG Bangkok 1970. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
15. 7th AG Tehran 1974. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
16. 8th AG Bangkok 1978. OCA. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
17. 9th AG New Delhi 1982. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
18. 10th AG Seoul 1986. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
19. 11th AG Beijing 1990. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
20. 12th AG Hiroshima 1994. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
21. 13th AG Bangkok 1998. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 ივლისი, 2010
22. 14th AG Busan 2002. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 29 September 2002
23. 15th AG Doha 2006. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 1 December 2006
24. 16th AG Guangzhou 2010. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 22 November 2010
25. 17th AG Incheon 2014. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 19 September 2014
26. 18th AG Jakarta-Palembang 2018. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 20 September 2014
27. 19th AG Hangzhou 2022. OCA. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 16 September 2015