Einn merkasti handritafundur 20. aldar átti sér stað nærri bænum Nag Hammadi í Suður-Egyptalandi árið 1945. Á meðal papýrusrita sem þar litu dagsins ljós, var Tómasarguðspjall, en það er talið hafa verið hulið sjónum manna allt frá því á fjórðu öld. Í Tómasarguðspjalli er að finna orð Jesú sjálfs og þeirra sem þegar á fyrstu öld tóku að túlka þau í heimspekilega átt. Ritið er því talið geyma upprunalegustu hefðir, ýmis ummæli og dæmisögur sem eignaðar eru Jesú og eiga sér aðeins hliðstæður í elstu heimildum að baki guðspjalla Nýja testamentisins.
Upphaf Tómasarguðspjalls er á þessa leið:
Þetta eru hin leyndu ummæli sem hin lifandi Jesúm mælti og Dídymos Júdas Tómas færði í letur. [1] Og hann [Jesú] sagði: Hver sá sem réttilega túlkar þessi ummæli mun ekki á vit heljar fara. [2] Jesú sagði: Þeir sem leita ættu ekki að stoppa fyrr en þeir hafa fundið. Þegar þeir finna, mun þeim sundla. Er þeim sundlar, munu þeir undrast og ríkja yfir öllu. Eftir að hafa drottnað munu þeir hvílast.
Árið 2001 kom Tómasarguðspjall út í íslenskri þýðingu Jóns Ma. Ásgeirssonar, sem einnig ritar inngang og skýringar. Það er 50. Lærdómsrit Bókmenntafélagsins.
Árið 2007 kom Tómasarguðspjall út í annað sinn í bók Jóns Ma. Ásgeirssonar og Þórðar Inga Guðjónssonar: Frá Sýrlandi til Íslands. Arfur Tómasar postula. Þar er texti Tómasarguðspjalls endurskoðaður og skýringar styttar, en einnig eru í ritinu Tómasarkver, í þýðingu Jóns, og Tómas saga postula, hin forna íslenska þýðing, í útgáfu Þórðar. Í bókinni er ítarleg umfjöllun um ritin.
Heimildir
Tómas postuli: Tómasarguðspjall. Jón Ma. Ásgeirsson (þýð.) (Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 2001).
Jón Ma. Ásgeirsson og Þórður Ingi Guðjónsson: Frá Sýrlandi til Íslands. Arfur Tómasar postula. Háskólaútgáfan, Reykjavík 2007, 390 s.
