Porto

Porto
Kelk imaji pri Porto.
Standardo	Blazono
Lando:	Portugal
Informo:
Latitudo:	41°09'N
Longitudo:	8°38'W
Altitudo:	85[1] m
Surfaco:	41,3 km²
Habitanti:	231 800 (2021)
Denseso di habitantaro:	5596,3 hab./km²
Disto de Lisboa:	313 km
Horala zono:	UTC+0 (UTC+1 dum somero)
Urbestro:	Rui Moreira
Mapo:
Oficala retosituo:
http://www.cm-porto.pt

Centro di Porto, kun avenuo Aliados.

Porto (signifikante portuo en la portugalana) esas urbo an la nordo di Portugal. Segun la demografiala kontado dil yaro 2021 ol havis 231 800 habitanti, kontre 237 591 habitanti en 2011.^[2] Lua tota surfaco esas 41,3 km². Lua metropola areo (Granda Porto) havis 1900 km² e 1 757 413 habitanti en 2011.

Jacanta alonge l'estuario dil fluvio Durio, Porto esas centro di la maxim populoza urbala zono de Portugal e di la nonesma maxim populoza de Europa. Lua koloniigo dal Romani komencis cirkume 200 yari aK, kande ol nomizesis Portus Cale, ed esis komercala avanposteno dil imperio Romana. L'urbo surnomizesas chef-urbo dil Nordo o Nevinkita Urbo. Multa historiala edifici prezervesas en la urbo, exemple parti ek lua murego. Ol gastigas la publika universitato Universidade do Porto, fondita ye la 29ma di marto 1911, qua esas la 2ma maxim granda universitato de Portugal segun quanto di studenti, dop l'Universitato di Lisboa. Ol anke gastigas altra 5 universitati ed 1 politeknikoskolo.

Ol esas vicina de Vila Nova de Gaia, an la suda rivo dil fluvio Durio.

Historio

Statuo pri Vímara Peres.

Dum Romana epoko, la regiono di nuna Porto (nomizita Portus Cale) developis kom komercala urbo inter Olissipona (la nuna Lisboa) e Bracara (la nuna Braga). La regiono invadesis dal Suevi dum la 5ma yarcento. En 716, l'urbo invadesis da Mohamedana mauri, de nord-Afrika, komandita da Abd al-Aziz ibn Musa. En 868, lora rejulo Alfonso la 3ma di Leon sendis komto Vímara Peres, sua vasalo, por rikonquestar la regiono de la Mauri. Kande Vímara Peres rikonquestis la regiono, ilu establisis l'unesma Portugalana komtio: Condado de Portucale.

Dum la 13ma yarcento, komencis la transporto di vit-bero en la fluvio Durio. En 1387, lora rejulo João la 1ma di Portugal mariajis su kun Filipa de Lancaster, e de la mariajo komencis politikala federo di Portugalana reji kun Anglia. Un yaro ante, en 1386, João la 1ma permisis judi instalar su che quartero Olival, interne la muregi del urbo. Li kunvivis pacoze ibe til 1496, kande lora rejulo Manuel la 1ma koaktis li konvertar su a katolikismo sub minaco di ekpulso del urbo. Kelke aceptis la konverto, kontre ke altri decidis abandonar l'urbo.

En 1703, la kontrato di Methuen establisis komercala relati inter Portugal e Anglia. En 1717 l'Angli establisis unesma komercala avanposto en la urbo.

Dum Napoleonala invado en Portugal, Franca trupi ekpulsesis de Porto dal Britaniana marshalo Arthur Wellesley, 1ma Duko de Wellington.

En 1958 e 1960, eventis automobilo-konkursi en la stradi di Porto. En 1996, UNESCO deklaris la centro dil urbo Kulturala Patrimonio de la Mondo. En 2001, ol deklaresis Chef-urbo Europana di la Kulturo.

Geografio

Porto, kun lua kolini e fluvio Durio.

La reliefo di Porto esas kolinoza, jacanta an la dextra rivo dil fluvio Durio, til lua debusho an Atlantiko. Lua mezavalora altitudo esas 85 metri super la marala nivelo.

La klimato dil urbo esas Mediteraneala kun influo oceanala (Cfb segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 9,5°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en agosto (somero) esas 20,8°C. Dum okazionala varm-ondi, la temperaturi povas atingar mem 38°C. Pro la proximeso kun Oceano Atlantiko, l'aerala humideso sempre superiras 70% dum tota yaro.

La pluvoza sezono iras de la duimo di septembro til la duimo di mayo. La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1237 mm, e la maxim pluvoza monato esas decembro, kun mezavalore 181 mm.

Referi

Ponto Dom Luís I, super fluvio Durio.

1. Mapa topográfico Porto, altitude, relevo - URL vidita ye 30ma di mayo 2023. Idiomo: Portugalana.
2. "Censos 2011 (Dados Definitivos)" - Publikigita da INE. Dato di publikigo: 2012.  Tabelo en formato ZIP videbla hike: Quadros de apuramento por freguesia - tabelas anexas ao documento: separador "Q101_NORTE"