Latino sine flexione (LSF) es le lingua auxiliar de Giuseppe Peano (1858 - 1932), italiano e professor universitari de mathematica. Ille lo proponeva in 1903 in su "Revue de Mathematiques". Peano opinava que le latino pote functionar con un minimo de grammatica, o como ille diceva: sin flexiones, i.e. sin desinentias de casos, sin desinentias personal in le conjugation de verbos, sin generes e sin formas distincte pro le plural. "Le declination es superflue, nam le casos pote esser indicate e reimplaciate per prepositiones e le accusativo per le ordine del parolas. Le generes son superflue, al minus in le adjectivos.
In 1910 se constitueva le Academia pro Interlingua como successor del Akademi internasional de lingu universal, que habeva propagate Idiom Neutral del ingeniero Waldemar Rosenberger. Le nomine Interlingua esseva usate como un nomine general pro linguas auxiliar tractate in le Academia e Latino sine flexione esseva un de illos.
Le obra de Peano ha trovate plure succesores, construente linguas basate super latino: Semi-Latin (1910), Simplo (1911), Novi Latine (1911), Latinulus (1919), Interlingua de Semprini (1922), Interlingua Systematic (1922), Unilingue (1923), Monario (1925), Latino Viventi (1925), Panlingua (1938), Mondi Lingua (1956) [1]
Specimenes
Patre Nostro
Patre nostro, qui es in celos, que tuo nomine fi sanctificato. Que tuo regno adveni; que tua voluntate es facta sicut in celo et in terra. Da hodie ad nos nostro pane quotidiano. Et remitte ad nos nostros debitos, sicut et nos remitte ad nostros debitores. Et non induce nos in tentatione, sed libera nos ab malo.
Nostro Academia
Nostro Academia es libero ad omne opinione. Nos habe gustu differente, proveniente ab diversitate de patria, de studio, de occupatione. Si post studio et discussiones, socios non es concorde super ullo propositione, hoc significa que es quaestione de gustu, de que non es disputando; aut que quaestione non es satis maturo, et debe es translato ad tempore meliore. In omne casu es bene que deliberationes de Academia contine non solo idea de majoritate, sed et de minoritate sufficiente. Illos que vol lingua sine variantes, pote seque opinione de majoritate.
Ecce quale spiritu de tolerante reciproco respectu regna in Academia, in praeterito es hodie.
Homo vide que Academia limita suo deliberationes ad punctos super que opiniones de socios es concorde, que ceterum, es puncto fundamentale. Via optimo, ut perveni ad concordia etiam super alio punctos, consiste in libertate pro omne socio de adopta et experimenta in practica, quod illo reputa bono et utile ad redde lingua semper plus perfecto. In isto questiones plus quam discussione in theoria, es utile applicatione in practica, et prof. Peano repete saepe isto monito, et semper invita qui fac aliquo propositione, ut simil da exemplos ex quales resulta necessitate aut utilitate de propositione ipso.
Socios tracta de omne quaestione relativo ad lingua auxiliare — vocabulario, orthographia, grammatica — et discussiones, non obstante omne diversitate de opinione, es semper quale debe es omne discussione scientifico: id es, libero, sed sereno et elevato, cum spiritu de maximo tolerantia et de pleno reciproco respectu. Quale exemplo ad plure critico de hodie, que crede de adjuva systema que illos praefer cum offende alios.
(Linguas de Europa, ab anglo ad italo, ab hispano ab russo, habe magno vocabulario commune, cum origine in latino, in graeco, in indoeuropaeo.)
Citation per Leland B. Yeager
LATINO SINE FLEXIONE, LE INTERLINGUA DE GIUSEPPE PEANO
Le obra le plus famose in circulos interlinguistic del proponitor del prime interlingua — illo de IALA es le secunde — es "De Latino Sine Flexione" (LSF). Giuseppe Peano lo publicava in le jornal que ille redactava, Rivista di Matematica, tomo 8, no. 3, octobre 1903, pp. 74-83. Iste articulo historic e assatis difficile a obtener vale ben un summario e commentario.
Peano comencia in latino classic. Iste lingua, ille dice, gaudeva de uso international usque al fin del 18ve seculo, ma hodie multos lo considera troppo difficile. Fortunatemente, un parte solo del lingua suffice pro exprimer non importa qual idea.
Le latino exprime le casos grammatic de substantivos con postpositiones o desinentias (terminationes) e anque con de, ad, ex, e altere prepositiones. Le secunde methodo suffice, como in le latino popular e le linguas romance. Que nos dunque abandona le flexiones del substantivo e fide nos a prepositiones e al ordine de parolas. Le regulas que Peano suggere pro establir le forma invariabile del substantivo resulta, generalmente, in o le caso nominative o le caso ablative del latino. Ille suggere le mesmo pro pronomines.
Sequente su proprie suggestion ab iste puncto, como ille seque cata suggestion ulterior, Peano abandona le flexiones de caso grammatic. Anque, sin perdita de signification, on pote abandonar le generes grammatic (masculin, feminin, e neutre); on los conserva solo in alicun pronomines. In general on non distingue inter le numeros singular e plural; sed quando necessari, on pote scriber explicitemente "un," "plure," etc.
Pois Peano remove le flexiones del verbo secundo persona, tempore, e modo. Si le contexto non suffice pro indicar le passato o futuro, on emplea adverbios.
Peano non aboli inequivocamente le participios presentate, passate, e futur e le gerundio del verbo, ma il demonstra que on pote evitar los (e anque le desinentia del passivo) per prepositiones relative.
Le vocabulario de LsF contine non solo le parolas classic in forma standardisate ma anque le vocabulario scientific international (metro, dyne) e cata parola que se trova in duo del linguas neolatin. Pro le pronunciation, Peano prefere retener illo del latino classic.
Peano vole simplificar le derivation de parolas. On evita substantivos diminutive per adjectivos. Pro un substantivo abstracte derivate ab un adjectivo o ab un verbo, le forma del adjectivo o verbo suffice. Pro un adjectivo derivate ab un substantivo, il suffice le phrase genitive. Un adverbio derivate ab un adjectivo conserva le mesme forma, sin adder -mente. Multe parolas composite ab parolas simple se pote evitar per periphrase.
Duo differentias principal distingue le prime interlingua—Peano empleava anque iste nomine—e le interlingua de IALA.
Primo, Peano conserva un vocabulario plus archaic: on pote usar omne parola trovate in un dictionario latin. Totevia, ille admitte omne parolas moderne international e anque—presumibilemente como formas parallel—omne parolas occurrente in al minus duo del linguas romance.
Secundo, Peano seque resolutemente su sentiero quasi "chinese" verso le abolition del grammatica, ben que le interlingua de IALA conserva le genere e le casos [genitive e dative/accusative in su pronomines personal]; le plural de substantivos e pronomines [personal]; le articulos definite e indefinite; e le tempore del verbo, le forma del infinitivo, e le modo conditional. Illo non seque Peano in assimilar ad in un singule forma le parolas usate como substantivos, verbos, adjectivos, e adverbios. On pote arguer que iste tractos del lingua de IALA, que in omne caso infringe minimemente le regularitate, es assatis utile a recompensar amplemente le minime pena de apprender los.
Nascite in 1858, Peano deveniva professor de mathematica al Universitate de Turin, ubi ille inseniava usque su morte al etate de 73. Ille se specialisava in le logica symbolic e anque in le calculo, le geometria analytic, methodos vectorial, e le fundationes de mathematica.
In 1912 Peano voleva presentar un discurso in LsF al Quinte Congresso International de Mathematicos in Cambridge (Anglaterra). Le regulationes permitteva discursos solo in anglese, francese, germano e italiano. Ille affirmava alora que su LsF esseva le italiano; ma iste tactica non succedeva, e ille debeva parlar in ver italiano. Al congresso de Mathematicos in Toronto (Canada) in 1924, totevia, on le permitteva pronunciar su discurso in LsF.
In 1924 Peano annunciava in Circulare, le jornal de su Academia, le establimento del International Auxiliary Language Association in le Statos Unite. Alice Morris (le sra. Dave H. Morris), mecenate de IALA, deveniva membro del Academia pro Interlingua e membro, in o ante 1927, de su consilio directive. IALA le commemorava in su session de novembre, 1932, mentionante lor frequente contactos per litteras.
Le labores de Peano e de IALA es un exemplo de grande mentes qui arriva a essentialmente le mesme resultato per vias diverse. Le grande idea es non fabricar un interlingua ma trovar o extraher illo jam existente. Si ille viveva ancora, Peano esserea securmente un bon alliato nostre.
(publicate in Panorama in interlingua, No. 4, julio-augusto, 1994)
Referentias
- ↑ (polonese) Indeks osób związanych z historią interlingwistyki (Lista de personas connexe con le interlinguistica) entrata: Giuseppe Peano
Ligamines externe
