Գլյուկագոնանման պեպտիդ-1 ընկալիչների ագոնիստներ

Գլյուկագոնանման պեպտիդ-1 (ԳՆՊ-1,GLP-1) ընկալիչների ագոնիստ, հայտնի է նաև, որպես ԳՆՊ-1 անալոգ կամ ինկրետին միմետիկ[1], դեղորայքի խումբ է, որը նվազեցնում է արյան մեջ գլյուկոզը՝ ԳՆՊ-1 ընկալիչների ակտիվացման ճանապարհով։ Սրանք կրկնօրինակում են ուտելուց հետո ստամոքսի կողմից արտազատվող էնդոգեն հորմոն ինկրետին ԳՆՊ-1-ին։

ԳՆՊ-1 ագոնիստներն ի սկզբանե մշակվել են տիպ 2 շաքարային դիաբերի բուժման համար։ 2022 թվականի Ամերիկյան դիաբետի ասոցիացիայի բժշկական օգնության ստանդարտները խորհուրդ են տալիս ԳՆՊ-1 ագոնիստները, որպես տիպ 2 շաքարային դիաբետի առաջին գիծ բուժում՝ հատկապես աթերոսկլերոտիկ սրտանոթային հիվանդություն կամ ճարպակալում ունեցող հիվանդների դեպքում։

Դեղամիջոցը զգալիորեն նվազեցնում է նաև սննդի ընդունումն ու մարմնի քաշը, ուստի այս խմբի որոշ դեղամիջոցներ նաև հաստատվել են, որպես ճարպակալման բուժում՝ նույնիսկ շաքարային դիաբետի բացակայության դեպքում։ Մշակվում են նաև դեղեր այլ ցուցումների համար, ինչպիսիք են՝ լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդությունը, ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշը և կախվածությունը։

Ազդեցության մեխանիզմ

ԳՆՊ-1 ագոնիստները թողնում են իրենց ազդեցությունը ԳՆՊ-1 ընկալիչների ակտիվացման ճանապարհով։ Սրանք դանդաղեցնում են ստամոքսի դատարկումը, ընկճում գլյուկագոնի արտազատումը և խթանում ինսուլինի արտադրությունը ենթաստամոքսային գեղձի կողմից, ինչի արդյունքում նվազեցնում են տիպ 2 շաքարային դիաբետով հիվանդների մոտ հիպերգլիկեմիայի առաջացումը։ Այս դեղամիջողները նվազեցնում են նաև սննդի ընդունումների ժամանակ ընդունվող սննդի ծավալը, հետևաբար նաև մարմնի քաշը, հանդիսանալով ճարպակալման արդյունավետ բուժում[2]։ Շաքարային դիաբետի դեղամիջոցներից մեկ այլ դաս՝ ԴՊՊ-4 արգելակիչները, իրենց ազդեցությունը թողնում են էնդոգեն ԳՆՊ-1-երի քայքայման միջոցով, սրանք ընդհանուր առմամբ հզորությամբ զիջում են ԳՆՊ-1 ագոնիստներին[3]։ Կրծողների մոտ ԳՆՊ-1 ագոնիստների նյութափոխանակային որոշ ազդեցություններ պայմանավորված են ֆիբրոբլաստների աճի գործոն 21-ի սինթեզի ավելացմամբ (ՖԱԳ21/FGF21)։ Դեղագործական ընկերությունների կողմից մշակվել են նաև կրկնակի ԳՆՊ-1/ՖԱԳ21 ընկալիչների ագոնիստներ[4]։

Ցուցումներ

Տիպ 2 շաքարային դիաբետ

ԳՆՊ-1 ագոնիստներն ի սկզբանե մշակվել են տիպ 2 շաքարային դիաբետի բուժման համար[5]։ Ամերիկյան դիաբետի ասոցիացիայի (ADA) 2022 թվականի բժշկական օգնության ստանդարտները ԳՆՊ-1 ագոնիստներն ու SGLT2 ինհիբիտորները ներառում են, որպես տիպ 2 շաքարային դիաբետի դեղաբանական բուժման առաջին գիծ դեղորայքներ, այն հիվանդների դեպքում, ովքեր ունեն աթերոսկլերոտիկ սրտանոթային հիվանդություններ կամ սրտային անբավարարություն, կամ գտնվում են այդ հիվանդությունների բարձր ռիսկի խմբում։ Սրանք համարվում են նաև առաջին գծի դեղորայք, ինչպես տիպ 2 շաքարաին դիաբետով, այնպես էլ երիկամային հիվանդություններով տառապող մարդկանց համար։ Այս դեղամիջողները կարելի է համակցել նաև մետֆորմինի հետ[6][7]։

Այլ, ավելի հին ինսուլինի սեկրետոգոգերի համեմատ, օր․՝ սուլֆոնիլմիզաթթվի ածանցյալներ կամ միգլիտինիդներ, այս խմբի դեղամիջոցների առավելությունն այն է, որ հիպոգլիկեմիայի առաջացման ռիսկը ցածր է[8]։ Ամերիկյան դիաբետի ասոցիացիան (ADA) նաև խորհուրդ է տալիս ինսուլինաթերապիայի փոխարեն բուժումը սկսել ԳՆՊ-1 ագոնիստներով, այն տիպ 2 շաքարային դիաբետ ունեցողների շրջանում, ովքեր ունեն արյան մեջ գլյուկոզի մակարդակի լրացուցիչ կարգավորման կարիք, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ առկա է կատաբոլիզմ, որոշակի մակարդակից ավելի բարձր հիպերգլիկեմիա կամ կասկածվում է աուտոիմուն դիաբետ[6]։

2021 թվականին կատարված մետավերլուծությունը ցույց է տվել մահացության 12 տոկոս նվազում, երբ GLP-1 ագոնիստներն օգտագործվել են տիպ 2 շաքարային դիաբետի բուժման համար, ինչպես նաև սրտանոթային և երիկամային ելքերի զգալի բարելավում[9]։ Մետավերլուծությունը, որը ներառել է 13 սրտանոթային ելքի ուսումնասիրություններ, պարզել է, որ SGLT-2 ինհիբիտորները նվազեցնում են երեք խոշոր սրտանոթային պատահարների առաջացման ռիսկը, հատկապես այն հիվանդների շրջանում, որոնց մոտ կծիկային ֆիլտրացիայի արագությունը (ԿՖԱ, eGFR) ցածր է 60 մլ/րոպեից, մինչդեռ ԳՆՊ-1 ընկալիչների ագոնիստներն ավելի օգտակար են բարձր ԿՖԱ ունեցող հիվանդների համար[10]։ ԳՆՊ-1 ագոնիստներն ու SGLT-2 ինհիբիտորները տարբեր մեխանիզմներով են նվազեցնում HbA1C-ն, և ավելի լավ արդյունքի հասնելու համար կարող են համակցված կիրառվել[11]։

Սրտանոթային հիվանդություններ

ԳՆՊ-1 ահոնիստներն, որպես ճարպակալման բուժում կիրառվելիս, կարող են ցուցաբերել կարդիոպրոտեկտիվ ազդեցություն[12]։

Ճարպակալում

Առաջարկվում է ԳՆՊ-1 ագոնիստները կիրառել կենսակերպի փոփոխության հետ միասին, որպես հավելյալ բուժում այն անձանց շրջանում, ում ՄԶԻ-ն բարձր է 30, կամ այն անձանց շրջանում, ում ՄԶԻ բարձր է 27 և ունեն քաշի հետ կապված առնվազն մեկ համակցված հիվանդություն[13]։

Չնայած որոշ ԳՆՊ-1 ագոնիստներ ավելի արդյունավետ են քաշ նվազեցնում, օր․՝ սեմագլյուտիդը, մյուս դեղամիջոցների համեմատ, այնուամենայնիվ, դրանք ի համեմատ բարիատրիկ վիրահատության նվազ արդյունավետ են[14]։ ԳՆՊ-1 ագոնիստների քաշ նվազեցնող ազդեցությունը պայմանավորված է ծայրամասային էֆեկտների համակցմամբ, ինչպես նաև կենտրոնակկան նյարդային համակարգի վրա թողած ազդեցությամբ[15]։

Լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդություն

ԳՆՊ-1 ագոնիստներն այժմ ուսումնասիրվում են լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդության բուժման համար։ Դրանք առնվազն նույնքան արդյունավետ են, որքան ներկայումս կիրառվող դեղամիջոցները՝ պիոգլիտազոնը և վիտամին E-ն, և համաձայն 2023 թվականի համակարգված վերլուծության տվյալների՝ զգալիորեն նվազեցնում են ստեատոզը, նեկրոզը, բլթային բորբոքումը և ֆիբրոզը[16]։ Սեմագլյուտիդը գտնվում է ոչ ալկոհոլային ստեատոհեպատիտի (2023 թվականի տվյալներով լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդության ավելի ծանր ձևն է) ուսումնասիրության 3-րդ փուլում[17]։

Ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշ

Խորհուրդ է տրվում ԳՆՊ-1 ագոնիստները կիրառել, որպես ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշի բուժում, առանձին կամ մետֆորմինի հետ համակցված։ Համակցված բուժումը ցույց է տվել իր արդյունավետությունը քաշի կարգավորման, ինսուլիզի զգայունության, հիպերանդրոգենիզմի, անկանոն դաշտանային ցիկլի բարելավման առումով[18]։ Սակայն սա համարվում է դեղորայքի ցուցումներին անհամապատասխան դեղի կիրառում[19]։

Դեպրեսիա

ԳՆՊ-1 ագոնիստները նաև հակադեպրեսանտ և նեյրոպրոտեկտիվ ազդեցություն են ցուցաբերում։ Դրանք կարող են օգտագործվել նաև երկրորդ սերնդի հակապսիխոտիկ դեղամիջոցների բացասական մետաբոլիկ հետևանքների բուժման համար[20][21]։

Անցանկալի երևույթներ

ԳՆՊ-1 ագոնիստների ամենատարածված անցանկալի երևույթներից են ստամոքսաղիքային երևույթները[13]։ Այս անցանկալի երևույթները սահմանափակում են առավելագույն տանելի դեղաչափը և պահանջում են դեղաչափի աստիճանական բարձրացում[22]։ Հաճախ հանդիպող անցանկալի երևույթներից են՝ սրտխառնոցը, փսխումը, փորլուծությունը և փորկապությունը[13]։ Սրտխառնոցն անմիջականորեն կապված է շիճուկում ԳՆՊ-1 ագոնիստի կոնցենտրացիայի հետ և հանդիպում է կարճատև ԳՆՊ-1 ագոնիստներ ստացողների երեք չորրորդի շրջանում, իսկ երկարատև ագոնիստներ ստացող անձանց շրջանում ավելի հազվադեպ է առաջանում։ Ներարկման վայրի անցանկալի երևույթներ նույնպես հաճախ են առաջանում, հատկապես կարճ ազդեցության դեղամիջոցները ներարկելիս[23]։

Փորձարկումները և մետավերլուծությունները չեն գտել որևէ կապ դեղամիջոցի և ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղի ու պանկրեատիտի միջև։ Այնուամենայնիվ, դեղորայքի հետմարկետինգային զեկույցներում հայտնվել են ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքման մասին որոշ հաղորդումներ, ուստի Կլինիկական էնդոկրինոլոգների ամերիկյան ասոցիացիան խորհուրդ է տալիս պանկրեատիտի պատմություն ունեցող մարդկանց շրջանում ցուցաբերել զգուշավորություն։ Սուր պանկրեատիտի առաջացման դեպքում, խորհուրդ է տրվում դադարեցնել դեղորայքի կիրառումը։ Սննդի և դեղերի վարչությունը նախազգուշացնում է նաև վահանաձև գեղձի C բջջային ուռուցքի առաջացման վերաբերյալ։ Դեղամիջոցներն հակացուցված են, եթե ընտանիքում կամ անձի մոտ եղել է վահանագեղձի մեդուլյար քաղցկեղի կամ բազմակի էնդոկրին նեոպլազիա տիպ 2a կամ 2b-ի պատմություն[6]։ Մկների մոտ կատարված հետազոտություններում ԳՆՊ-1 ագոնսիտների երկարատև կիրառումը խթանում է կալցիտոնինի արտազատումը, հանգեցնելով C բջիջների հիպերտրոֆիայի և վահանաձև գեղձի քաղցկեղի ռիսկի բարձրացման։ Այնուամենայնիվ, մարդկանց մոտ կալցիտոնինի արտազատման ավելացում չի նկատվե[23]։

Ինսուլինի նման, ԳՆՊ-1 ագոնիստները կարող են առաջացնել ռետինոպաթիա կամ սրել դրա ընթացքը, բայց ենթադրվում է, որ դա անուղղակիորեն պայմանավորված է գլյուկոզի մակարդակի արագ անկմամբ, այլ ոչ թե դեղորայքի ուղղակի ազդեցությամբ[6]։ Որոշ հիվանդների մոտ կարող են առաջանալ դեղորայքի հանդեպ հակամարմիններ, որն ավելի բնորոշ է էքսենատիդին, քան այլ ԳՆՊ-1 ագոնիստներին։ Հակամարմինների առաջացումը կարող է նվազեցնել դեղորայքի արդյունավետությունը[23]։ ԳՆՊ-1 ագոնիստները բարձրացնում են նաև լեղաքարերի առաջացման ռիսկը[13]։

Որոշ դեպքերում, այն հիվանդներն ովքեր ստանում են ԳՆՊ-1 ագոնիստներ անեսթեզիայի ընթացքում՝ ունեն ասպիրացիայի բարձր ռիսկ, ինչը պայմանավորված է ստամոքսի դատարկման դանդաղմամբ։ 2023 թվականին Անեսթեզիոլոգների ամերիկյան միությունն առաջարկեց ԳՆՊ-1 ագոնիստները չկիրառել վիրահատության/միջամտության օրը կամ վիրահատությունից/միջամտությունից մեկ շաբաթ առաջ[24]։

Դեղորայքի ներմուծում

Էնդոգեն՝ ստամոքսի կողմից արտադրվող ԳՆՊ-1-ը պեպտիդ է, որի կիսատրոհման պարբերությունը 2 րոպե է, քանի որ այն արագորեն քայքայվում է դիպեպտիդիլ պեպտիդազ 4 ֆերմենտով (ԴՊՊ-4/ DPP-4)[23]։ Արդյունքում ԳՆՊ-1 ագոնիստների տարբեր դեղամիջոցներ այնպես են մշակվել, որ երկարացել է դեղորայքի կիսատրոհման պարբերությունը, հանգեցնելով այնպիսի դեղորայքների ստացման, որոնք կարելի է ներմուծել օրը մի քանի անգամ, մեկ անգամ, շաբաթը մեկ անգամ, հաճախ նույնիսկ ավելի հազվադեպ[23]։ ԳՆՊ-1 ագոնիստները ներմուծվում են ենթամաշկային ներարկման ճանապարհով, որն հանդիսանում են դրանց կիրառման խոչընդոտ և դադարեցման պատճառ[25]։ Ինքնաներարկվող դեղարայքները հատկապես դժվարություն են առաջացնույմ տեսողության կամ շարժողական խնդիրներ ունեցող հիվանդների շրջանում, իսկ այս խնդիրները տիպ 2 դիաբետի ժամանակ հաճախ են հանդիպում[23]։ Բերանացի ներմուծվող կենսաակտիվ ԳՆՊ-1 ագոնիստներ ստեղծելու փորձերը, ինչպիսին օրալ սեմագլյուտիդն է[25], ստեղծել են դեղերի լրացուցիչ թեկնածուներ[22]։ Այլ ընկերություններ փորձարկում են ինհալացիոն կամ վերմաշկային ներմուծման ուղիներ[23]։

Արժեք

ԳՆՊ-1 ագոնիստներն ավելի թանկ են, քան տիպ 2 դիաբետի ժամանակ կիրառվող այլ դեղամւջոցները։ Մեկ ուսումնասիրություն Թայվանում համեմատել է ԳՆՊ-1 ագոնիստների ծախսարդյունավետությունը երկարատև գործող ինսուլինի համեմատ՝ տիպ 2 շաքարային դիաբետով հիվանդների շրջանում։ Ըստ ուսումնասիրության՝ սրտանոթային հիվանդություններով տառապող անձանց շրջանում, ԳՆՊ-1 ագոնիստները՝ ավելի քիչ սրտանեթային պատահարներով պայմանավորված, ավելի շատ գումար են խնայում[26]։ Միացյալ Նահանգներում ԳՆՊ-1 ագոնիստների բարձր արժեքը օգտագործման ամենամեծ խոչընդոտն է և այն ԱՄՆ-ում հիվանդների 48,6 տոկոսի շրջանում հանդիսացել է դեղամիջոցի օգտագործման դադարեցման պատճառ[27]։

Հաստատված դեղամիջոցներ

  • Էքսենատիդ (վաճառքային անվանում՝ Byetta կամ Bydureon, արտադրվում է AstraZeneca ընկերության կողմից), հաստատվել է՝ 2005/2012 թվական։
  • Լիրագլյուտիդ (Victoza-ն դիաբետի համար է կիրառվում, իսկ Saxenda-ն՝ ճարպակալման, արտադրող՝ Novo Nordisk), հաստատվել է՝ 2010թ․[28]
  • արբիգլյուտիդ (Tanzeum, արտադրող՝ GSK), հաստատվել է՝ 2014թ․[29]
  • դուլագլյուտիդ (Trulicity, արտադրող՝ Eli Lilly), հաստատվել է՝ 2014թ․[30]
  • լիքսիսենատիդ (Եվրոպայում՝ Lyxumia, ԱՄՆ-ում՝ Adlyxin, արտադրող՝ Sanofi), հաստատվել է՝ 2016թ․[31]
  • սեմագլյուտիդ (Ozempic և Rybelsus՝ կիրառվում է դիաբետի ժամանակ, Wegovy՝ ճարպակալման, արտադրող՝ Novo Nordisk), հաստատվել է՝ 2017թ․[32]
  • տիրզեպատիդ (կրկնակի ԳՆՊ-1 և ԳԻՊ ագոնիստ; Mounjaro՝ կիրառվում է դիաբետի ժամանակ, Zepbound՝ ճարպակալման, արտադրող՝ Eli Lilly), հաստատվել է՝ 2022թ․[33]

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Latif, Wafa; Lambrinos, Katerina J.; Rodriguez, Rolando (27 March 2023), «Compare and Contrast the Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists (GLP1RAs)», StatPearls, Treasure Island, Florida: StatPearls Publishing, PMID 34283517, Վերցված է 26 December 2023-ին – via NCBI Bookshelf
  2. ↑ Drucker, Daniel J. (2022). «GLP-1 physiology informs the pharmacotherapy of obesity». Molecular Metabolism (Review). Elsevier. 57: 101351. doi:10.1016/j.molmet.2021.101351. ISSN 2212-8778. PMC 8859548. PMID 34626851.
  3. ↑ Brunton, Stephen. «GLP-1 Receptor Agonists vs. DPP-4 Inhibitors for Type 2 Diabetes». International Journal of Clinical Practice (Review). Wiley. 68 (5): 557–567. doi:10.1111/ijcp.12361. PMC 4238422. PMID 24499291.
  4. ↑ Shao, Weijuan; Jin, Tianru (2022). «Hepatic hormone FGF21 and its analogues in clinical trials». Chronic Diseases and Translational Medicine (Review) (անգլերեն). Wiley. 8 (1): 19–25. doi:10.1016/j.cdtm.2021.08.005. ISSN 2589-0514. PMC 9126297 – via Wiley Online Library.
  5. ↑ Brown, Emily; Heerspink, Hiddo J L; Cuthbertson, Daniel J; Wilding, John P H (2021). «SGLT2 inhibitors and GLP-1 receptor agonists: established and emerging indications» (PDF). The Lancet (Review). 398 (10296): 262–276. doi:10.1016/S0140-6736(21)00536-5. PMID 34216571. S2CID 235691785 – via University of Groningen.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Nachawi, Noura; Rao, Pratibha PR; Makin, Vinni (2022). «The role of GLP-1 receptor agonists in managing type 2 diabetes». Cleveland Clinic Journal of Medicine (Review). 89 (8): 457–464. doi:10.3949/ccjm.89a.21110. PMID 35914933. S2CID 251227696.
  7. ↑ American Diabetes Association Professional Practice Committee (January 2022). «9. Pharmacologic Approaches to Glycemic Treatment: Standards of Medical Care in Diabetes-2022». Diabetes Care. American Diabetes Association. 45 (Suppl 1): S125–S143. doi:10.2337/dc22-S009. PMID 34964831. S2CID 245538347.
  8. ↑ American Diabetes Association (January 2012). «Standards of medical care in diabetes--2012». Diabetes Care (Position Statement). 35 (Suppl 1): S11–S63. doi:10.2337/dc12-s011. PMC 3632172. PMID 22187469.
  9. ↑ Sattar, Naveed; Lee, Matthew M Y; Kristensen, Søren L; Branch, Kelley R H; Del Prato, Stefano; Khurmi, Nardev S; Lam, Carolyn S P; Lopes, Renato D; McMurray, John J V; Pratley, Richard E; Rosenstock, Julio; Gerstein, Hertzel C (2021). «Cardiovascular, mortality, and kidney outcomes with GLP-1 receptor agonists in patients with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of randomised trials» (PDF). The Lancet Diabetes & Endocrinology. 9 (10): 653–662. doi:10.1016/s2213-8587(21)00203-5. PMID 34425083. S2CID 237281403 – via Enlighten: Publications.
  10. ↑ Sohn, Minji; Dietrich, Johannes W.; Nauck, Michael A.; Lim, Soo (2023). «Characteristics predicting the efficacy of SGLT-2 inhibitors versus GLP-1 receptor agonists on major adverse cardiovascular events in type 2 diabetes mellitus: a meta-analysis study». Cardiovascular Diabetology (Research). BioMed Central. 22 (1): 153. doi:10.1186/s12933-023-01877-6. PMC 10303335. PMID 37381019.
  11. ↑ DeFronzo, Ralph A. (2017). «Combination therapy with GLP-1 receptor agonist and SGLT2 inhibitor». Diabetes, Obesity & Metabolism (Review). Wiley. 19 (10): 1353–1362. doi:10.1111/dom.12982. ISSN 1463-1326. PMC 5643008. PMID 28432726.
  12. ↑ Pedrosa, Maurício Reis; Franco, Denise Reis; Gieremek, Hannah Waisberg; Vidal, Camila Maia; Bronzeri, Fernanda; de Cassia Rocha, Alexia; de Carvalho Cara, Luis Gabriel; Fogo, Sofia Lenzi; Eliaschewitz, Freddy Goldberg (2022). «GLP-1 Agonist to Treat Obesity and Prevent Cardiovascular Disease: What Have We Achieved so Far?». Current Atherosclerosis Reports (Review) (անգլերեն). Springer Nature. 24 (11): 867–884. doi:10.1007/s11883-022-01062-2. ISSN 1534-6242. PMID 36044100. S2CID 251934466.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Wharton, Sean; Davies, Melanie; Dicker, Dror; Lingvay, Ildiko; Mosenzon, Ofri; Rubino, Domenica M.; Pedersen, Sue D. (2022). «Managing the gastrointestinal side effects of GLP-1 receptor agonists in obesity: recommendations for clinical practice». Postgraduate Medicine (Commentary) (անգլերեն). 134 (1): 14–19. doi:10.1080/00325481.2021.2002616. ISSN 0032-5481. PMID 34775881. S2CID 244116070.
  14. ↑ Müller, Timo D.; Blüher, Matthias; Tschöp, Matthias H.; DiMarchi, Richard D. (March 2022). «Anti-obesity drug discovery: advances and challenges». Nature Reviews Drug Discovery (Review) (անգլերեն). 21 (3): 201–223. doi:10.1038/s41573-021-00337-8. ISSN 1474-1784. PMC 8609996. PMID 34815532.
  15. ↑ Grill, Harvey J (2020). «A Role for GLP-1 in Treating Hyperphagia and Obesity». Endocrinology (Article). Oxford Academic. 161 (8). doi:10.1210/endocr/bqaa093. PMC 7899438. PMID 32516384.
  16. ↑ Gu, Yunpeng; Sun, Lei; He, Yining; Yang, Luping; Deng, Chaohua; Zhou, Run; Kong, Tingting; Zhang, Wei; Chen, Yutong; Li, Jie; Shi, Junping (2023 թ․ մարտի 4). «Comparative efficacy of glucagon-like peptide 1 (GLP-1) receptor agonists, pioglitazone and vitamin E for liver histology among patients with nonalcoholic fatty liver disease: systematic review and pilot network meta-analysis of randomized controlled trials». Expert Review of Gastroenterology & Hepatology (Systematic Review and Meta-analysis). Taylor & Francis. 17 (3): 273–282. doi:10.1080/17474124.2023.2172397. PMID 36689199.
  17. ↑ Harrison, Stephen A.; Loomba, Rohit; Dubourg, Julie; Ratziu, Vlad; Noureddin, Mazen (July 2023). «Clinical Trial Landscape in NASH». Clinical Gastroenterology and Hepatology (Review). Elsevier. 21 (8): 2001–2014. doi:10.1016/j.cgh.2023.03.041. PMID 37059159. S2CID 258115543.
  18. ↑ Siamashvili, Maka; Davis, Stephen N. (2021). «Update on the effects of GLP-1 receptor agonists for the treatment of polycystic ovary syndrome». Expert Review of Clinical Pharmacology (Review) (անգլերեն). Taylor & Francis. 14 (9): 1081–1089. doi:10.1080/17512433.2021.1933433. ISSN 1751-2433. PMID 34015974. S2CID 235073455.
  19. ↑ Hopkins, Caroline (2023 թ․ հունիսի 24). «Researchers keep discovering new uses for Ozempic. Proving it works isn't easy». Health News. NBC News (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  20. ↑ Cooper, Daniel H.; Ramachandra, Ranuk; Ceban, Felicia; Di Vincenzo, Joshua D.; Rhee, Taeho Greg; Mansur, Rodrigo B.; Teopiz, Kayla M.; Gill, Hartej; Ho, Roger; Cao, Bing; Lui, Leanna M. W.; Jawad, Muhammad Youshay; Arsenault, Juliet; Le, Gia Han; Ramachandra, Diluk; Guo, Ziji; McIntyre, Roger S. (2023). «Glucagon-like peptide 1 (GLP-1) receptor agonists as a protective factor for incident depression in patients with diabetes mellitus». Journal of Psychiatric Research (Systematic review). Elsevier. 164: 80–89. doi:10.1016/j.jpsychires.2023.05.041. ISSN 0022-3956. PMID 37331261. S2CID 259193871.
  21. ↑ Pozzi, Marco; Mazhar, Faizan; Peeters, Gabriëlla G. A. M.; Vantaggiato, Chiara; Nobile, Maria; Clementi, Emilio; Radice, Sonia; Carnovale, Carla (2019). «A systematic review of the antidepressant effects of glucagon-like peptide 1 (GLP-1) functional agonists». Journal of Affective Disorders (Systematic review). Elsevier. 257: 774–778. doi:10.1016/j.jad.2019.05.044. ISSN 0165-0327. PMID 31153593. S2CID 173994595.
  22. ↑ 22,0 22,1 Knerr, Patrick J.; Mowery, Stephanie A.; Finan, Brian; Perez-Tilve, Diego; Tschöp, Matthias H.; DiMarchi, Richard D. (2020). «Selection and progression of unimolecular agonists at the GIP, GLP-1, and glucagon receptors as drug candidates». Peptides (անգլերեն). 125: 170225. doi:10.1016/j.peptides.2019.170225. PMID 31786282. S2CID 208331348.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 23,6 Yu, Minzhi; Benjamin, Mason M.; Srinivasan, Santhanakrishnan; Morin, Emily E.; Shishatskaya, Ekaterina I.; Schwendeman, Steven P.; Schwendeman, Anna (2018). «Battle of GLP-1 delivery technologies». Advanced Drug Delivery Reviews. 130: 113–130. doi:10.1016/j.addr.2018.07.009. PMC 6843995. PMID 30009885.
  24. ↑ American Society of Anesthesiologists Consensus, 2023.«American Society of Anesthesiologists Consensus-Based Guidance on Preoperative Management of Patients (Adults and Children) on Glucagon-Like Peptide-1 (GLP-1) Receptor Agonists».
  25. ↑ 25,0 25,1 Antza, Christina; Nirantharakumar, Krishnarajah; Doundoulakis, Ioannis; Tahrani, Abd A.; Toulis, Konstantinos A. (2019). «The development of an oral GLP-1 receptor agonist for the management of type 2 diabetes: evidence to date». Drug Design, Development and Therapy (English). 13: 2985–2996. doi:10.2147/DDDT.S166765. PMC 6709822. PMID 31686781.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  26. ↑ Yang, Chun-Ting; Yao, Wen-Yu; Ou, Huang-Tz; Kuo, Shihchen (April 2023). «Value of GLP-1 receptor agonists versus long-acting insulins for type 2 diabetes patients with and without established cardiovascular or chronic kidney diseases: A model-based cost-effectiveness analysis using real-world data». Diabetes Research and Clinical Practice. 198: 110625. doi:10.1016/j.diabres.2023.110625. ISSN 1872-8227. PMID 36924833. S2CID 257572519.
  27. ↑ Moore, Peyton W.; Malone, Kevin; VanValkenburg, Delena; Rando, Lauren L.; Williams, Brooke C.; Matejowsky, Hannah G.; Ahmadzadeh, Shahab; Shekoohi, Sahar; Cornett, Elyse M.; Kaye, Alan D. (2023). «GLP-1 Agonists for Weight Loss: Pharmacology and Clinical Implications». Advances in Therapy. 40 (3): 723–742. doi:10.1007/s12325-022-02394-w. PMID 36566341. S2CID 255117019.
  28. ↑ «FDA Approves New Treatment for Type 2 Diabetes» (Press release). Food and Drug Administration. 2010 թ․ հունվարի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 28-ին.
  29. ↑ Busko, Marlene (2014 թ․ ապրիլի 15). «FDA Approves Weekly Injectable Diabetes Drug: Albiglutide». Medscape (News, FDA Approvals).
  30. ↑ «FDA approves Trulicity to treat type 2 diabetes» (Press release). Food and Drug Administration. 2014 թ․ սեպտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  31. ↑ «FDA approves Adlyxin to treat type 2 diabetes» (Press release). Food and Drug Administration. 2016 թ․ հուլիսի 28.
  32. ↑ Tibble CA, Cavaiola TS, Henry RR (2014 թ․ հունվարի 10). «Longer acting GLP-1 receptor agonists and the potential for improved cardiovascular outcomes: a review of current literature». Expert Review of Endocrinology & Metabolism. Taylor & Francis. 8 (3): 247–259. doi:10.1586/eem.13.20. eISSN 1744-8417. ISSN 1744-6651. PMID 30780817. S2CID 73313508.
  33. ↑ Frías JP, Davies MJ, Rosenstock J, Pérez Manghi FC, Fernández Landó L, Bergman BK, և այլք: (August 2021). «Tirzepatide versus Semaglutide Once Weekly in Patients with Type 2 Diabetes». The New England Journal of Medicine. 385 (6): 503–515. doi:10.1056/NEJMoa2107519. PMID 34170647. S2CID 235635529.

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!