Սկլեպ

Ֆ․ Բրեդխինի սկլեպ մատուռ, Ռուսաստանի մշակութային ժառանգության օբյեկտ, գյուղ Բրդեխինո

Սկլեպ (դամբարան), շինություն նախատեսված ներսում դագաղ կամ գերեզման դնելու համար կամ էլ առանձին տեղակայված՝ որպես թաղման շինություն^[1]։ Ընդհանուր առմամբ սկլեպը ընտանիքի անդամների գերեզման է (ընտանեկան սկլեպ) կամ էլ մեկ տոհմի (տոհմական սկլեպ), կոչվում է գերեզմանատուն^[2]։

Ստուգաբանություն և նշանակություն

Առաջացել է լեհերեն sklep ՝ «հեռանալ, նկուղ, նստարան» բառից։ Քանի որ բացակայում է «ё» («склёпка»՝ «անշունչ») տառի անցումը, Ֆասմերը առաջարկել է անուղղակի փոխառել բառը, բայց օգտագործել ուկրաիներեն^[3] ձևով։

Ռուսերենում «սկլեպ» բառը շատ լայն կիրառություն ունի։ Այն երբեմն օգտագործվում է թաղման խցի իմաստով կամ էլ ամբողջությամբ շինությունը՝ ինչպես վերին մասում (գերեզմանոց, նեկրոպոլ, առանձին տեղակայված), այնպես էլ ստորգետնյա (եկեղեցու, ամրոցների տակ)։

Միևնույն ժամանակ` «կրիպտե» բառը եկեղեցական արտահայտություն է (օգտագործվում է եկեղեցում վանականների թաղման ժամանակ)։ Հեռուստասերիալ «Բայքերները սկլեպից» հենց այդպես է կոչվել ինչպես անգլիական բնօրինակում, այնպես էլ նույնանուն կատակերգությունում, կոչվում է Tales from the Crypt (բառացի «Պատմություններ կրիպտեից»)։

«Ընտանեկան սկլեպ», «տոհմական սկլոպ» և գերեզմանատուն տերմինները, հաճախ օգտագործվում են նույն ենթատեքստում և ավելի շատ ոճային տարբերություն ունեն։

Պատմություն

Առանձին շինություններում թաղման գաղափարը շատ հին է, սակայն սկլեպը նրա նոր տեսակն է և նրա նշանակությունը վերաբերվում է Նոր ժամանակաշրջանին։ Սկզբնապես ծագել են Եվրոպայում հարուստ արիստոկրատ ընտանիքների անդամների համար, քարերով փակված սկլեպը պաշտպանված էր գերեզմանագողերից, քանի որ հանգուցյալները հաճախ թաղված էին հարուստ հագուստով, թանկարժեք իրերով, զրահով և զենքով։ Գաղափարն անմիջապես ընդունվել է գերեզմանատների ծառայության կողմից, քանի որ գերեզմանները ժամանակի ընթացքում ծածկվում էին հողով և սկլեպը միաժամանակ լուծեց նաև այդ հարցը^[4]։

Հոգեբանական գործոն է հանդիսանում այն միտքը, որ մահից հետո մարմինը «չանհանգստանա», պաշտպանված լինի վատ եղանակից, որդերից և երկրային մարմիների հետ շփումից^[4]։

Պատկերասրահ

• 
  Կրիպտե (ոչ սկլեպ) թաղման խուցերով, Սինտ Տրյույդեն աբբայություն, Բելգիա, 11-րդ դար
• 
  Սերյակովի փորագրությամբ կոմս Պոլյի սկլեպը, կառուցվել է Բրյուլլովի նախագծով Շուվալովի այգի, Ռուսաստան, 1830
• 
  Բրիսբեննեի ընտանեկան սկլեպ^[en], Լարգս, Շոտլանդիա, 17-րդ դար
• 
  «Զախարի ընտանիքի գերեզմանոց» ընտանեկան սկլեպ Ֆ․ Շեխտելի նախագծով, Կուրկինո, 1900
• 
  Ֆոն Լեյսերի ընտանեկան սկլեպ, Բերգիսխյուբել, Գերմանիա, 19-րդ դար
• 
  Չերչեսովների տոհմական աշտարակ, Ցամադ գյուղի շրջակայքում, Հյուսիսային Օսիա, Ռուսաստան

Տես նաև

• Կուրգան
• Դամբարան
• Դամբարաններ
• Կրիպտե
• Ոսկրատուն

Ծանոթագրություններ

1. Книга:Ефремова Т. Ф.:Современный толковый словарь русского языка|склеп
2. Энциклопедический словарь / Гл. ред. Б. А. Введенский. — М.: Большая сов. энцикл., 1955. — Т. 3.
3. Фасмер|склеп
4. Encyclopedia of Death & Human Experience / Clifton D. Bryant, Dennis L. Peck. — US: SAGE, 2009. — P. 132, 481.