Ռիչարդ Սարաֆյան

Ռիչարդ Սարաֆյան
Ծնվել է	ապրիլի 28, 1930(1930-04-28)[1]
Ծննդավայր	Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Մահացել է	սեպտեմբերի 18, 2013(2013-09-18)[1][2] (83 տարեկան)
Մահվան վայր	Սանտա Մոնիկա, Լոս Անջելես շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Կրթություն	Նյու Յորքի համալսարան
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	Դերասան, Ռեժիսոր, Սցենարիստ, Պրոդյուսեր, Մոնտաժոր
Ակտիվ շրջան	1954–այժմ
Ժանրեր	Դրամա, Մարտական, Քրեական
Ընտրանի	"Դոն Ժուան դե Մարկո", "Ադամանդե ոստիկանը", "Կապ"
Երեխա(ներ)	Թեդի Սարաֆյան և Դերան Սարաֆյան
Անդամություն	Ամերիկա Ուեսթի գրողների գիլդիա

Ռիչարդ Սարաֆյան (անգլ.՝ Richard Caspar Sarafian, ապրիլի 28, 1930(1930-04-28)^[1], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ - սեպտեմբերի 18, 2013(2013-09-18)^[1][2], Սանտա Մոնիկա, Լոս Անջելես շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), ամերիկահայ դերասան, ռեժիսոր, սցենարիստ, պրոդյուսեր, մոնտաժորդ^[3]։ Հանդիսատեսին հայտնի է «Դոն Ժուան դե Մարկո», «Ադամանդե ոստիկանը», «Կապ» և «Բագսի» ֆիլմերից։ Կինեմատոգրաֆիայի ասպարեզում նրա ստեղծագործական գործունեությունը ձգվել է կես դարից ավելի։ Լայն ճանաչման է արժանացել հատկապես 1971 թվականին իր նկարահանած «Անհետացող կետ» (Vanishing Point) ֆիլմի շնորհիվ^[4][5]։

Կենսագրություն

Սարաֆյանը ծնվել է 1930 թվականի ապրիլի 28-ին, Նյու Յորք քաղաքում, ներգաղթյալ հայ ընտանիքում։ Նյու Յորքի համալսարանում սկզբնական շրջանում իրավունք ու բժշկագիտություն է ուսումնասիրել, ապա անցել է կինոգործի ուսումնասիրման, որտեղ գերազանց արդյունքներ է ցուցաբերել։ Այնուհետև քոլեջը լքելով՝ ծառայության է անցել Միացյալ Նահանգների զինված ուժերում՝ որպես լրագրող^[6]։ Ծանոթացել ու մտերմացել է ապագա հոլիվուդյան կինոռեժիսոր Ռոբերտ Ալտմանի հետ^[7], միասին ֆիլմեր են նկարահանել արդյունաբերական թեմաներով։ Սարաֆյանը նաև դերակատարմամբ հանդես է եկել Ալտմանի բեմադրած թատերախաղում^[7], 1960-ական թվականների սկզբներին էլ, որպես նրա օգնական, աշխատակցել է հեռուստատեսությունում^[6][7]։ Կարճ ժամանակ անց սկսել է հենց ինքը հեռուստաշոուներ, հեռուստատեսային ներկայացումներ ու սերիալներ բեմադրել։ 1963 թվականին «Կենդանի խաղալիք» («Living Doll») սերիալի «Մթնշաղի գոտին» («The Twilight Zone») դրվագի նրա նկարահանումը ջերմ ընդունելության ու դրվատանքների է արժանացել՝ արձանագրելով Սարաֆյանի առաջին լուրջ ձեռքբերումը որպես ռեժիսորի։ 1965 թվականին նա նկարահանել է իր առաջին գեղարվեստական կինոնկարը՝ «Էնդին»։ Որպես գեղարվեստական ֆիլմի ռեժիսորի՝ նրա ամենամեծ հաջողությունն առնչվում է Vanishing Point-ին. չնայած քննադատների ոչ այնքան բարեհաճ ընդունելությանը՝ այն ճանաչվեց ու դարձավ արվեստի նշանակալի գործ, կուլտային հիթ^[7]։ Սարաֆյանի նկարահանած գեղարվեստական կինոնկարներից հիշատակման են արժանի նաև «Run Wild, Run Free»-ն (1969), «Man in the Wilderness»-ը (1971), «The Man Who Loved Cat Dancing»-ը, հեռուստատեսային ռեժիսորական աշխատանքներից՝ Gunsmoke և Batman սերիալների առանձին դրվագները։ Դերասանական առանձնապես ուշագրավ աշխատանքներից են գանգստերը՝ Bugsy, հիթմենը՝ Bulworth գեղարվեստական ֆիլմերում, God Beaver կերպարի հնչյունավորումը Dr. Dolittle 2 անիմացիոն կինոնկարում^[7], սրճարանատիրոջ դերը 1985–1986 թթ. CBS հեռուստաընկերության ցուցադրած Foley Square սիտկոմ-հեռուստասերիալում^[8][9]։

Անձնական կյանք

Սարաֆյանն ամուսնացել է իր մտերիմ գործընկերոջ՝ Ռոբերտ Ալտմանի քրոջ՝ Հելենի հետ։ Որոշ ժամանակ անց ամուսնալուծվել են, ապա կրկին միացել։ Ունեցել են հինգ զավակ. դերասան Ռիչարդ Սարաֆյան կրտսերը, դերասան և ռեժիսոր Դերեն Սարաֆյանը, հատուկ էֆեկտների փորձագետ Դամոն Բ. Սարաֆյանը,սցենարիստ Թեդի Սարաֆյանը, Քեթրին Սարաֆյանը^[7][10]։

Մահը

Սարաֆյանը մահացել է 83 տարեկան հասակում, Կալիֆոռնիայի Սանտա Մոնիկա քաղաքում, թոքախտից, որով վարակվել էր մեջքի կոտրվածքը բուժելու ընթացքում^[7][11]։

Ֆիլմագրություն

Որպես դերասան

Կինոյում

Տարին	Վերնագիրը	Դերը	Նշումներ
1956	The Magic Bond		Կարճամետրաժ
1976	The Next Man	Գրեգորի Զոլնիկով	Տիտրերում չի նշվել:/Նաև ռեժիսորն է։
1984	Songwriter	Ռոդեո Ռոքի
1986	Alien Predator	Կապիտան Ջ. Ջ. Ուելս (հնչյունավորում)	Տիտրերում չի նշվել։
1987	Street Justice	Տաքսու վարորդ	Նաև ռեժիսորն է։
1989	To Die For	Բարմեն
1991	Bugsy	Ջեք Դրագնա
1992	Ruby	Փրոբի
1994	Gunmen	Շեֆ, Չավես
1994	Roadflower]	Բեռնատարի վարորդ
1995	Don Juan DeMarco	Դետեկտիվ Թոբիաս
1995	The Crossing Guard	Սըննի Վենտուրա
1996	Bound	Ջինո Մարցոնե
1998	Bulworth	Վիննի
1999	Blink of an Eye	Էրիկ
1999	Blue Streak	Քեռի Լո
2000	Picking Up the Pieces	Ուինո
2001	Dr. Dolittle 2	God Beaver (հնչյունավորում)
2002	Hitters
2003	Masked and Anonymous	Նախագահ
2007	Reeling	Teeth (հնչյունավորում)	Կարճամետրաժ

Հեռուստատեսությունում

Տարին	Վերնագիրը	Դերը	Նշումներ
1985–1986	Foley Square սերիալ	Սպիրո Պապադոպոլիս	14 դրվագ
1986	Long Time Gone	Օմար	Հեռուստաֆիլմ
1986	Liberty	Ֆիլբերթ Էվանս	Հեռուստաֆիլմ / Նաև ռեժիսորն է։
1989	Wiseguy		"Le Lacrime D'Amore: 2-րդ մաս" դրվագը
1990	MacGyver	Կասպար Կասաբյան	"Bitter Harvest" դրվագը
1993	Sex, Love and Cold Hard Cash	Էբի	Հեռուստաֆիլմ / Տիտրերում չի նշվել։
1996	Miami Hustle	Հենրի Կրոնֆելդ	Հեռուստաֆիլմ
1996	Gotti	Փոլ Կաստելլանո	Հեռուստաֆիլմ
1997	Michael Hayes	Ռեստորանատեր	"Retribution" դրվագը

Որպես ռեժիսոր

Կինոյում

Տարին	Վերնագիրը	Նշումներ
1962	Terror at Black Falls	Նաև պրոդյուսերն ու սցենարիստն է։
1965	Andy	Նաև պրոդյուսերն ու սցենարիստն է։
1969	Run Wild, Run Free
1970	Fragment of Fear
1971	Vanishing Point
1971	Man in the Wilderness
1973	Lolly-Madonna XXX
1973	The Man Who Loved Cat Dancing'
1976	The Next Man	Նաև սցենարիստն է։
1979	Sunburn
1981	Gangster Wars
1984	The Bear
1986	Eye of the Tiger
1987	Street Justice
1990	Solar Crisis'	Տիտրերում նշվել է որպես Ալան Սմիթի։

Հեռուստատեսությունում

Տարին	Վերնագիրը	Նշումներ
1961	Maverick	"The Forbidden City" դրվագը
1961	Bronco	"Guns of the Lawless" դրվագը
1961	Surfside 6	"Count Seven!" դրվագը
1961	The Roaring 20's	"Blondes Prefer Gentlemen" դրվագը
1961–1962	Lawman	22 դրվագ
1961–1962	Cheyenne	2 դրվագ
1962	Hawaiian Eye	2 դրվագ
1962–1963	The Dakotas	3 դրվագ
1962–1963	The Gallant Men	9 դրվագ
1962–1963	77 Sunset Strip	3 դրվագ
1963	Redigo	"Lady War-Bonnet" դրվագը
1963	The Great Adventure	"Six Wagons to the Sea" դրվագը
1963	The Twilight Zone	"Living Doll" դրվագը
1963	Bonanza	"The Waiting Game" դրվագը
1963–1965	Ben Casey	3 դրվագ
1964	Dr. Kildare	"An Exchange of Gifts" դրվագ
1965	Slattery's People	4 դրվագ
1965	The Wild Wild West	2 դրվագ
1965	Convoy	"Lady on the Rock" դրվագ
1965	The Long, Hot Summer	"Home Is a Nameless Place" դրվագը
1965	The Big Valley	"Winner Lose All" դրվագ
1965	The Wackiest Ship in the Army	"The Stowaway" դրվագը
1965–1968	Gunsmoke	4 դրվագ
1966	The Trials of O'Brien	"Alarums and Excursions" դրվագը
1966	Batman	2 դրվագ
1966	Jericho	5 դրվագ
1966	The Girl from U.N.C.L.E.	"The Romany Lie Affair" դրվագը
1966–1968	I Spy	8 դրվագ
1967	Iron Horse	"Consignment, Betsy the Boiler" դրվագը
1967	The Guns of Will Sonnett	3 դրվագ
1967	Cimarron Strip	"The Battle of Bloody Stones" դրվագը
1967–1968	The Danny Thomas Hour	2 դրվագ
1968	Premiere
1968	Shadow on the Land	Հեռուստաֆիլմ
1975	One of Our Own	Հեռուստաֆիլմ
1975	Doctors' Hospital	"One of Our Own" դրվագը
1977	The African Queen	Հեռուստաֆիլմ
1977	A Killing Affair	Հեռուստաֆիլմ
1979	Disaster on the Coastliner	Television film
1980	The Golden Moment: An Olympic Love Story	Հեռուստաֆիլմ
1981	The Gangster Chronicles	Television miniseries / 13 դրվագ
1981	Splendor in the Grass	Հեռուստաֆիլմ
1981	Shannon	2 դրվագ
1982	The Mississippi	"The Mississippi" դրվագը
1985	Wildside	3 դրվագ
1986	Liberty	Հեռուստաֆիլմ
1990	Zorro	"Zorro: The Legend Continues" դրվագը (չհեռարձակված հեռուստանախագիծ)

Առաջադրում

Ռիչարդ Սաֆարյանի «The Next Man» («Հաջորդ մարդը») ֆիլմը (1976) առաջադրվել է Չիկագոյի միջազգային կինոփառատոնի «Ոսկե Հուգո» մրցանակի «Լավագույն գեղարվեստական ֆիլմ» անվանակարգում։

Ծանոթագրություններ

1. Internet Movie Database — 1990.
2. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
3. Patten, Dominic (1970 թ․ հունվարի 1). «Richard Sarafian Dies - Director Of Iconic Film 'Vanishing Point'». Deadline.com. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
4. Greenspun, Roger (1971 թ․ մարտի 25). «Vanishing Point (1971) A Lot of Speed and Loads of Hair». The New York Times. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 20-ին.
5. Gilbey, Ryan (2013 թ․ սեպտեմբերի 20). «Richard C Sarafian obituary». The Guardian. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
6. Dyess-Nugent, Phil (2013 թ․ սեպտեմբերի 18). «R.I.P. Richard C. Sarafian, director of Vanishing Point». The A.V. Club. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
7. Chawkins, Steve (2013 թ․ սեպտեմբերի 23). «Richard C. Sarafian, Hollywood Director, Dies at 83». The Washington Post. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
8. McNeil, Alex, Total Television: The Comprehensive Guide to Programming From 1948 to the Present, New York: Penguin Books, 1996, p. 293.
9. Brooks, Tim, and Earle Marsh, The Complete Directory to Prime-Time Network and Cable TV Shows, 1946-Present, Sixth Edition, New York: Ballantine Books, 1995, 0-345-39736-3, p. 364.
10. «Richard C Sarafian». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.
11. «Richard C. Sarafian, Director of 'Vanishing Point,' Dies at 83». The New York Times - Art. 2013 թ․ սեպտեմբերի 22. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.

Արտաքին հղումներ

• Ռիչարդ Սարաֆյան Internet Movie Database կայքում