|
Մոլդովայի օրհներգ
Մոլդովայի Հանրապետության պետական օրհներգ (ռումիներեն՝ Imnul de Stat al Republicii Moldova), Մոլդովայի Հանրապետության ազգային խորհրդանիշ՝ դրոշի և զինանշանի հետ միասին։ Հիմքում է «Մեր լեզուն» (ռումիներեն՝ Limba noastră) ստեղծագործությունը՝ հիմնված Ալեքսեյ Մատեևիչի (1888-1917) բանաստեղծության վրա (երաժշտությունը՝ Ալեքսանդրու Քրիստեայի, գործիքավորումը՝ Վալենտին Դինգայի[1])։ Օրհներգը ներառում էր ընդամենը հինգ տող ամբողջ բանաստեղծությունից՝ 1, 2, 5, 8 և 12։ Ստեղծագործությունը դարձել է Մոլդովայի հիմնը 1994 թվականին։ Նախկինում հիմնը եղել է «Արթնացե՛ք, ռումինացիներ» ստեղծագործությունը (ռումիներեն՝ Deşteaptă-te, române!) Անդրեյ Մուրեշանուի խոսքերով, որը Ռումինիայի հիմնն է 1989 թվականից։
«Մեր լեզուն» բանաստեղծությունը օրհներգ է մայրենի ռումիներենին, որը Մատեևիչը համարել է «ժողովրդի բուն էության, նրա պատմության, պայքարի, կյանքի, հավատքի, ստեղծագործության բարձրագույն արտահայտությունը, արժեքավոր ժառանգություն, որը պետք է պահպանել և բարելավվել[2].
«Մենք չունենք երկու լեզու և երկու գրականություն, այլ միայն մեկը, որը նույնն է, ինչ Պրուտից այն կողմ։ Սա պետք է իմանալ հենց սկզբից, որպեսզի իզուր չխոսեք։ Մենք պետք է անհապաղ մեր վատ լեզվից անցնենք ռումիներեն գրական լեզվին»![3]
Օրհներգի տեքստ
| Լատինատառ |
Կյուրեղատառ
|
- Limba noastră-i o comoară
- În adîncuri înfundată
- Un șirag de piatră rară
- Pe moșie revărsată.
- Limba noastră-i foc ce arde
- Într-un neam, ce fără veste
- S-a trezit din somn de moarte
- Ca viteazul din poveste.
- Limba noastră-i frunză verde,
- Zbuciumul din codrii veşnici,
- Nistrul lin, ce-n valuri pierde
- Ai luceferilor sfeșnici.
- Limba noastră-i limbă sfîntă,
- Limba vechilor cazanii,
- Care-o plîng și care-o cîntă
- Pe la vatra lor țăranii.
- Răsări-va o comoară
- În adîncuri înfundată,
- Un șirag de piatră rară
- Pe moșie revărsată.
|
- Лимба ноастрэ-й о комоарэ
- Ын адынкурь ынфундатэ
- Ун шираг де пятрэ рарэ
- Пе мошие ревэрсатэ.
- Лимба ноастрэ-й фок че арде
- Ынтр-ун ням, че фэрэ весте
- С-а трезит дин сомн де моарте
- Ка витязул дин повесте.
- Лимба ноастрэ-й фрунзэ верде,
- Збучумул дин кодрий вешничь,
- Ниструл лин, ке-н валурь пьерде
- Ай лучеферилор сфешничь.
- Лимба ноастрэ-й лимбэ сфынтэ,
- Лимба векилор казаний,
- Каре-а плынг ши каре-о кынтэ
- Пе ла ватра лор цэраний.
- Рэсэри-ва о комоарэ
- Ын адынкурь ынфундатэ,
- Ун шираг де пятрэ рарэ
- Пе мошие ревэрсатэ.
|
«Մեր լեզուն» բանաստեղծություն
- Limba noastră-i o comoară
- În adîncuri înfundată
- Un şirag de piatră rară
- Pe moşie revărsată.
- Limba noastră-i foc ce arde
- Într-un neam, ce fără veste
- S-a trezit din somn de moarte
- Ca viteazul din poveste.
- Limba noastră-i numai cîntec,
- Doina dorurilor noastre,
- Roi de fulgere, ce spintec
- Nouri negri, zări albastre.
- Limba noastră-i graiul pîinii,
- Cînd de vînt se mişcă vara;
- In rostirea ei bătrînii
- Cu sudori sfinţit-au ţara.
- Limba noastră-i frunză verde,
- Zbuciumul din codrii veşnici,
- Nistrul lin, ce-n valuri pierde
- Ai luceferilor sfeşnici.
- Limba noastră-i vechi izvoade.
- Povestiri din alte vremuri;
- Şi citindu-le 'nşirate, -
- Te-nfiori adînc şi tremuri.
- Limba noastră îi aleasă
- Să ridice slava-n ceruri,
- Să ne spiue-n hram şi-acasă
- Veşnicele adevăruri.
- Limba noastra-i limbă sfîntă,
- Limba vechilor cazanii,
- Care o plîng şi care o cîntă
- Pe la vatra lor ţăranii.
- Înviaţi-vă dar graiul,
- Ruginit de multă vreme,
- Stergeţi slinul, mucegaiul
- Al uitării 'n care geme.
- Strîngeţi piatra lucitoare
- Ce din soare se aprinde -
- Şi-ţi avea în revărsare
- Un potop nou de cuvinte.
- Nu veţi plînge-atunci amarnic,
- Că vi—i limba prea săracă,
- Şi-ţi vedea, cît îi de darnic
- Graiul ţării noastre dragă.
- Răsări-va o comoară
- În adîncuri înfundată,
- Un şirag de piatră rară
- Pe moşie revărsată.
|
- Наш язык, наш клад нетленный
- От безверия укрытый,
- Свет жемчужин драгоценных,
- Над отчизною разлитый.
- Наш язык — душа живая
- Пробуждённого народа.
- Он воспрянул, разрывая
- Сна мертвящие тенета.
- В нём живут огонь и дойна,
- Грусть полей и шелест хлеба,
- Полыханье белых молний,
- Рвущих тучу в чёрном небе.
- Это боль, сердец томленье,
- Тихий говор дедов наших,
- Что любили эту землю
- Правдой рук в труде угасших.
- Наш язык — узор прекрасный,
- Кодры, шорох листопада.
- Плёс Днестра, в котором ясно
- Догорают звёзд лампады.
- Наш язык — скрижаль былого,
- Голос многих поколений.
- Это их святое слово
- Пробуждает в нас волненье.
- Словом предков мы по праву
- Воспеваем в час урочный
- Вековечных истин славу
- В светлом храме, в доме отчем.
- Потому он свят до боли,
- Что на нём в отцовском крае
- И оплакивают долю,
- И застолье воспевают.
- Нет ему в веках забвенья,
- Что забыто — воскресите,
- Пыль эпох с него сотрите, —
- Жаждет он освобожденья.
- Соберите свет жемчужин
- С ярким радужным отливом —
- И пред вами хлынет дружный
- Новых слов поток бурливый.
- Нет, роптать вам не придётся
- На язык свой с укоризной, —
- Он щедрее струй в колодцах
- Нашей матери-отчизны.
- Да пребудет он нетленным
- От безверия укрытый,
- Свет жемчужин драгоценных
- Над отчизною разлитый[4].
|
Ստեղծման պատմություն
«Մեր լեզուն» պոեմն առաջին անգամ տպագրվել է «Kuvynt Moldovenesk» («Մոլդովական խոսք») թերթում 1917 թվականի հունիսի 21-ին։ Մատեևիչը խոսել է նույն տարվա գարնանը «մեր լեզվի» մասին բանաստեղծություն գրելու ցանկության մասին Ռումինական ճակատից (ռումինական Մերաշեստի գյուղից՝ Կարպատներում) իր նամակներից մեկում։ Պլանն իրականացվել է 1917 թվականի հունիսին։ 17-ին բանաստեղծությունն ավարտվեց, հաջորդ օրը հեղինակը այն կարդաց Քիշնևում՝ մոլդովացի ուսուցիչների դասընթացների բացմանը։ Բանաստեղծությունը տպագրվել է նաև «Kuvynt Moldovenesk» ամսագրում (1917, No 49, հունիսի 21, էջ 2)՝ համանուն թերթի անվճար հավելված, «Skoala Moldovenesk» ամսագրում (1917, No. 2-4, հուլիս-սեպտեմբեր, էջ 94)։ Նույն թվականին աշխատությունը լույս է տեսել ռումինական «Neamul Românesc» թերթում օգոստոսի 29-ին։ Հետագա տարիներին այն ներառվել է Մատեևիչի ստեղծագործությունների բացարձակապես բոլոր հրատարակություններում, որոնք իրականացվել են Ռումինիայի Բեսարաբիայում, ապա՝ Խորհրդային Մոլդովայում։ Ձևավորված ավանդույթի համաձայն՝ յուրաքանչյուր նոր հրատարակություն բացվում է նրանց կողմից։ 1930-ական թվականներին կոմպոզիտոր Ալեքսանդրու Քրիստեան բանաստեղծության համար երաժշտություն դրեց։ Ներկայումս այն ունի բազմաթիվ հրատարակություններ և հրատարակություններ, ներառյալ առանձին գրքեր, և ուսումնասիրվում է Մոլդովայի միջնակարգ դպրոցներում։
Բանաստեղծության ռուսերեն թարգմանության հեղինակը Դմիտրի Օլչենկոն է[4]։
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
Արտաքին հղումներ
| |
|---|
| | Բառարաններ և հանրագիտարաններ | |
|---|
|
|
|
