Հնդկաստանի կայսր

Հնդկաստանի կայսր/կայսրուհի (Kaisar-i-Hind, ուրդու՝ قیصر اہند, Հինդի՝ कैसर-ए-हिंद)^[1], 1876 թվականի մայիսի 1-ից (տես 1876 թվականի Արքայական տիտղոսների մասին ակտ) մինչև 1948 թվականի հունիսի 22-ը բրիտանական միապետերի կողմից օգտագործվող տիտղոս^[2][3][4]։

Պատմություն

Տե՛ս նաև՝ Բրիտանական ինքնիշխանության եղանակը

Նոր թագեր ծերերի համար, մուլտֆիլմի վերնագիրն անդրադառնում է «Ալադին»-ի տեսարանին, որտեղ լամպերը փոխանակվում են: Վարչապետ Բենջամին Դիզրայելին թագուհի Վիկտորիային առաջարկում է կայսերական թագ՝ կոմսի թագի դիմաց: Այդ ժամանակ թագուհին նրան դարձրեց Բիկոնսֆիլդի կոմս^[5]

Մոնղոլական կայսրության անկումից հետո, որը տեղի ունեցավ 1857 թվականի Հնդկաստանի ապստամբության (1857 թվականի մայիսի 10-ից մինչև 1857 թվականի նոյեմբերի 1) ավարտից հետո, Միացյալ Թագավորության կառավարությունը որոշեց Բրիտանական Հնդկաստանի և նրա արքունական նահանգների հսկողությունը փոխանցել առևտրային Արևելյան Հնդկաստանի ընկերությունից Crown-ին, որով նշանավորվեց Բրիտանական Ռաջի սկիզբը։ Արևելյան Հնդկաստանի ընկերությունը պաշտոնապես լուծարվեց 1874 թվականի հունիսի 1-ին, իսկ Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Բենջամին Դիզրայելին որոշեց անմիջապես հետո Թագուհի Վիկտորիային առաջարկել «Հնդկաստանի կայսրուհի» տիտղոսը։ Վիկտորիան ուրախությամբ ընդունեց այս պատվարժան ոճը 1876 թվականի մայիսի 1-ին։ Առաջին Դելիի թագադրումը (որը ծառայում էր որպես Միացյալ Թագավորության թագավորների և թագուհիների թագադրություն) իր պատվին անցկացրեց ութ ամիս անց 1877 թվականի հունվարի 1-ին^[6]։

Վիկտորիային Հնդկաստանի կայսրուհի հայտարարելու գաղափարը նոր չէր, քանի որ Լորիս Էլենբորոն արդեն առաջարկել էր այն 1843 թվականին Հնդկաստանի գեներալ-նահանգապետ դառնալուց հետո։ 1874 թվականին թագուհու անձնական քարտուղար, գեներալ-մայոր Հենրի Փոնսոնբին անգլիական օրենսդիրներին հանձնարարեց ուսումնասիրել կայսերական կոչումները, Էդգարն ու Ստեֆանը նշվեցին որպես հիմնավոր նախադեպեր։ Թագուհին, հնարավոր է, զայրացած հանրապետականների պոռթկումներից, ժողովրդավարության ձգտումից և այն գիտակցումից, որ նրա ազդեցությունն ակնհայտորեն անկում էր ապրում, ստիպված էր արագ գործել^[7]։ Մեկ այլ հանգամանք կարող է լինել, որ թագուհու առաջին երեխան՝ Վիկտորիան, ամուսնացել էր գերմանական կայսրության թագաժառանգ Ֆրեդերիկի հետ։ Կայսրուհի դառնալուց հետո արքայադուստրը «մոռացավ» իր մայրիկին^[8]։ 1876 թվականի հունվարին թագուհու համառությունն այնքան մեծ էր, որ Բենջամին Դիզրայելն զգում էր, որ այլևս չի կարող երկար ձգել^[7]։ Սկզբում Վիկտորիան փաստորեն քննարկեց «Մեծ Բրիտանիայի, Իռլանդիայի և Հնդկաստանի կայսրուհի» ձևը, սակայն Դիզրայելին համոզեց թագուհուն սահմանափակվել Հնդկաստանի տիտղոսով հակասություններից խուսափելու համար^[9]։

Մեծ Բրիտանիայում շատերն, այնուամենայնիվ, տիտղոսի ընդունումը համարեցին որպես ակնհայտ զարգացում 1858 թվականի Հնդկաստանի կառավարության որոշումից հետո, ինչը հանգեցրեց Բրիտանական Հնդկաստանի հիմնադրմանը։ Հանրությունն այն կարծիքին էր, որ «թագուհու» տիտղոսը այլևս համարժեք չէր հնդկական կայսրության (հաճախ ոչ ֆորմալ անվանվող) ձևական ղեկավարման համար։ Նոր ոճը ընդգծեց այն փաստը, որ տեղական նահանգները այլևս ոչ միայն կուտակումներ էին, այլև հավաքական միավոր^[10]։

Բրիտանական կայսրության մետաղադրամները և նրա տիրապետությունները սովորաբար ընդգրկում էին Հնդկ. կայսր. գրառումը, օրինակ, այս կանադական հինգ սենթանոցը:

Երբ Էդուարդ VII-ը 1901 թվականի հունվարի 22-ին գահ բարձրացավ, նա շարունակեց իր մոր՝ թագուհի Վիկտորիայի կողմից ամրագրված կայսերական ավանդույթը՝ ընդունելով «Հնդկաստանի կայսր» կոչումը։ Հաջորդ երեք բրիտանացի միապետները հետևեցին նրան, և այն շարունակում էր կիրառվել այն բանից հետո, երբ 1947 թվականի օգոստոսի 15-ին Հնդկաստանն անկախացավ։ Դա մինչև 1948 թվականի հունիսի 22-ը չէր, որովհետև այդ ձևը պաշտոնապես վերացվել է Ջորջ VI-ի օրոք։

Հնդկական գործարքների ստորագրման ժամանակ բրիտանական թագավոր-կայսրերն ու թագուհի-կայսրուհիներն օգտագործել են RI (Rex/Regina Imperator/Imperatrix) կամ Ind. Imp. հապավումը (Հնդկաստանի Imperator / Imperatrix) իրենց անունից հետո (այն ժամանակ, երբ գահակալող թագուհի-կայսրուհի Վիկտորիան օգտագործում էր RI սկզբնատառերը, թագավոր-կայսրերի կանայք պարզապես օգտագործում էին R): Երբ տղամարդ միապետը տիտղոս էր կրում, նրա կինը օգտագործում էր թագուհի-կայսրուհի ձևը, չնայած այն հանգամանքին, որ նա չի մասնակցում միապետի իրավունքների իրականացմանը։

Բրիտանական մետաղադրամները, ինչպես նաև կայսրության և համագործակցության երկրների մետաղադրամները, սովորաբար ներառում էին Ind. Imp. հապավումը։ Մետաղադրամները Հնդկաստանում հատվում էին «Կայսրուհի» բառով, իսկ ավելի ուշ` «Թագավոր-կայսր» բառերով։ Երբ Հնդկաստանն անկախացավ 1947 թվականին, բոլոր հատված մետաղադրամները պետք է փոխվեին, որը մեկ տարի տևեց և որոշ խնդիրներ առաջացրեց։ Կանադական մետաղադրամները, օրինակ, 1948 թվականին են հատվել, բայց դրոշմվել են «1947», նոր տարում թողարկվածները նշվեցին մի անկյունում փոքրիկ թխկու տերևով։ Գրառումը Միացյալ Թագավորությունում մետաղադրամների վրա հայտնվել է 1948 թվականին։

Հնդկաստանի կայսրերի/կայսրուհիների ցանկ

Դիմանկար	Անուն	Կյանքի տևողություն	Գահակալության տարիներ	Դելիի թագադրում	Դինաստիա
	Վիկտորիա	24 մայիսի 1819 – 22 հունվարի 1901 (81 տարի, 7 ամիս, 4 շաբաթ և 1 օր)	1 մայիսի 1876 – 22 հունվարի 1901 (24 տարի, 8 ամիս և 3 շաբաթ)	1 հունվարի 1877	Հանովերի դինաստիա
	Էդուարդ VII	9 նոյեմբերի 1841 – 6 մայիսի 1910 (68 տարի, 5 ամիս, 3 շաբաթ և 6 օր)	22 հունվարի 1901 – 6 մայիսի 1910 (9 տարի, 3 ամիս և 2 շաբաթ)	1 Jհունվարի 1903	Սաքսո-կոբուրգյան և Գոթական դինաստիա
	Գեորգ V	3 հունիսի 1865 – 20 հունվարի 1936 (70 տարի, ամիս, 2 շաբաթ և 3 օր)	6 մայիսի 1910 – 20 հունվարի 1936 (25 տարի, 8 ամիս և 2 շաբաթ)	12 December 1911	Սաքսո-կոբուրգյան և գոթական դինաստիա. 6 մայիսի 1910 – 17 հուլիսի 1917 (տարի, 2 ամիս, 1 շաբաթ և 4 օր) Վինձորի դինաստիա։ 17 հուլիսի 1917 – 20 հունվարի 1936 (18 տարի, 6 ամիս և 3 օր)
	Էդուարդ VIII	23 հունիսի 1894 – 28 մայիսի 1972 (77 տարի, 11 ամիս և 5 օր)	20 հունվարի 1936 – 11 դեկտեմբերի 1936 (10 ամիս և 3 շաբաթ)		Վինձորի դինաստիա
	Ջորջ VI	14 դեկտեմբերի 1895 – 6 փետրվարի 1952 (56 տարի, 1 ամիս, 3 շաբաթ և 2 օր)	11 դեկտեմբերի 1936 – 22 հունիսի 1948 (11 տարի, 6 ամիս, 1 շաբաթ և 4 օր)		Վինձորի դինաստիա

Ծանոթագրություններ

1. Kaisar-i-Hind Medal, Kaisar literally meaning “Emperor/Empress” in Hindustani
2. Royal Proclamation of 22 June 1948, made in accordance with the Indian Independence Act 1947, 10 & 11 GEO. 6. CH. 30.('Section 7: ...(2)The assent of the Parliament of the United Kingdom is hereby given to the omission from the Royal Style and Titles of the words " Indiae Imperator " and the words " Emperor of India " and to the issue by His Majesty for that purpose of His Royal Proclamation under the Great Seal of the Realm.'). According to this Royal Proclamation, the King retained the Style and Titles 'George VI by the Grace of God, of Great Britain, Ireland and the British Dominions beyond the Seas King, Defender of the Faith'
3. Indian Independence Act 1947 (10 & 11 Geo. 6. c. 30)
4. Titles such as "King of Canada" had been rejected in 1901. David Kenneth Fieldhouse (1985). Select Documents on the Constitutional History of the British Empire and Commonwealth: Settler self-government, 1840-1900. Greenwood Publishing Group. էջ 37. ISBN 978-0-313-27326-1.
5. Harold E. Raugh (2004). The Victorians at War, 1815-1914: An Encyclopedia of British Military History. ABC-CLIO. էջ 122. ISBN 9781576079256.
6. L. A. Knight, "The Royal Titles Act and India", The Historical Journal, Cambridge University Press, Vol. 11, No. 3 (1968), pp. 488-489.
7. L. A. Knight, p. 489.
8. Remembering Vicky, the Queen Britain never had
9. L. A. Knight, p. 488.
10. L. A. Knight, pp. 491, 496