Marie Curie

Marie Curie ary 1903-pe

Marie Salomea Sklodowska Curie, ojeikuaavéva Marie Curie-ramo, heñóiva’ekue 7 jasypateĩ 1867-me, Varsovia, Polonia-pe, química ha física Polonia-ygua, upéi oñemohetã pyahu francés-ramo. Omotenonde radiactividad rehegua ñehesa’ỹijo, ha’e raẽteve oipyhy mokõi premios Nobel ha mbo’ehára kuña peteĩha oikéva Universidad de Paris, ombo’e hag̃ua. Táva Varsovia-pe heñói ha oiko ohupyty peve 24 ary. Upéima ary 1891-pe oho Parĩ-pe ombojoapývo iñemoarandu. Omopyenda Instituto Pierre Curie, imembykuña héra Irene Joliot-Curie, iména ndive oipyhýva avei Premio Novel oñondive, avei imembykuña ambue héra Eva Curie.

Oñepyrũ iñemoarandu Facultad de Ciencias Matemáticas y Naturales, Universidad de la Sorbona ary 1891-me. Upe guive Marie oñembohéra pyahu Marie Sklodowska, jepéramo ha’e ijehegui oñemoarandu mbarete, omombarete ñe'ẽ francés, matemáticas ha física, oñembojoja hag̃ua iñirũnguéra ndive.

Licenciatura Físca-pe ha’e itenonde ijatýpe, ary 1894 ohupyty kuatia’atã Licenciatura Matemáticas rehegua, upévape osẽ mokõiha ikatupyryvéva apytépe. Ikatuhag̃ua ohepyme’ẽ iñehekombo’e facultad-pe ohupyty peteĩ beca Fundación Alexandrowitch-pegua. Omenda Pierre Curie ndive, omanóva 11 ary rire, hendive ary 1895 ñehesa’ỹijo rupive oikuaa Rayos X ha upéi ary 1896 oikuaa radiactividad natural. Pierre he’i Marie-pe ojapo hag̃ua tesis doctoral ko mba’epyahu ojuhúva hikuái.

Elsa Neumann Alemania-ygua añónte upérõ oipyhy kuatia’atã Doctora rehegua, ha’e upéva oikuaa ha upévare oñeha’ã ojapo avei tesis. Oiporavo ñe’ẽrã tesis-pe g̃uarã, oipyhy “Naturaleza de las radiaciones que producían las sales de Uranio”, 25 jasypokõi 1903-pe omyasãi hembiapo, hérava “Investigaciones sobre las sustancias radiactivas”, ohupyty Kuatia’atã Doctora rehegua ha mención Cum Laude reheve.

Iména omano rire ohupyty cátedra Física rehegua, Universidad la Sorbona-pe, ohejáva iména, opavave oha’arõ imbo’epy, upe ára peve ndojehechái kuña ombo’éva universidad-pe, upérõ ha’e oñe’ẽ radiactividad rehe. Oikórõguare Primera Guerra Mundial ha’e he’i ikatuha ojejapo radiografía móvil, umi pysyrõhárape g̃uarã. Ary 1921-me og̃uahẽ Estados Unidos-pe, oñeha’ãrõhápe tory reheve, oho upépe ohekávo pytyvõ pirapire rehe tembikuaarekarã.

Ohechakuaa oĩha físicos ha productores de cosméticos apytépe umi oipurúva material radiactivo ohechakuaa’ỹre hapykuere. Ojapyhy chupe mba’asy hérava anemia aplástica, opyta ohechave’ỹre, ojeguerovia upéva oiko hese omba’apo haguére radiactividad rehe, upérõ ne’irã ojeikuaa ha’eha mba’evai. Oñeñotỹ París-pe.

Imembykuña Eva Curie, periodista, pianista omba’apóva mitãnguéra rehehápe ohai isy rekove rembiasa Madame Curie oñemyasãiva Hyãsia, Inglaterra, Italia, España, Estados Unidos ha ambuépe ary 1937-me, osẽ best-seller-ramo.

***

• Ohai Matilde Galeano, Ombohasa Guaraníme