A guerra cretense (-205 - -200) foi librada polo rei Filipo V de Macedonia, a Liga Etolia, varias cidades cretenses (sendo Olunte e Hierápitna as máis importantes) e piratasespartanos contra as forzas de Rodas e, máis tarde, Atalo I de Pérgamo, Bizancio, Cícico, Atenas e Cnosos. Os macedonios acababan de finalizar a primeira guerra macedónica e Filipo, vendo a oportunidade de derrotar a Rodas, formou unha alianza cos etolios e os piratas espartanos quen comezaron a atacar os navíos rodios. Filipo tamén se aliou con varias cidades importantes de Creta, por exemplo Hierápitna e Olunte.[1] Mentres a economía e a frota rodias sufrían as depredacións dos piratas, Filipo creu que a súa oportunidade de esmagar a Rodas estaba cerca. Para achegarse á súa meta, formou unha nova alianza, esta vez con Antíoco III o Grande, rei do Imperio Seléucida, contra Tolomeo V de Exipto (o Imperio Seléucida e Exipto era os outros dous estados diádocos). Filipo comezou atacando os territorios de Tolomeo e os aliados de Rodas en Tracia e as proximidades do mar de Mármara. En -201, Rodas e as súas aliadas (Pérgamo, Cícico e Bizancio) combinaron as súas frotas e derrotaron a Filipo na batalla de Quíos. Poucos meses despois, a frota de Filipo derrotou aos rodios en Lade. Mentres Filipo se atopaba saqueando o territorio de Pérgamo e atacando cidades en Caria, Atalo I de Pérgamo dirixiuse a Atenas intentando crear unha distracción e conseguiu forxar unha alianza con eles, quen de inmediato declararon a guerra aos macedonios. O rei de Macedonia non puido permanecer inactivo e atacou os atenienses coa súa armada e parte da súa infantaría. Con todo, os romanos advertíronlle que retirase as súas tropas ou se enfrontaría a unha guerra contra Roma. Tras sufrir unha derrota ante as frotas rodias e pergamenas, Filipo retirouse, aínda que non sen antes atacar a cidade de Abidos no Helesponto. Logo dun asedio prolongado, Abidos caeu e a maior parte dos seus habitantes suicidáronse. Filipo rexeitou o ultimato romano e continuou atacando os estados gregos, polo que os romanos declararon a guerra a Macedonia. Isto deixou ás cidades cretenses sen grandes aliados e a maior cidade de Creta, Cnosos, uniuse aos rodios. Ante esta combinación de forzas, tanto Hierápitna como Olunte rendéronse e deberon asinar un tratado favorable para Rodas e Cnosos.
Preludio
A primeira guerra macedónica concluíu en -205 coa firma da Tratado de Fénice que prohibía a expansión macedónica cara ao oeste. Mentres tanto, Roma estaba ocupada con Cartago e Filipo pensou aproveitarse disto para tomar o control de toda Grecia. Ademais, sabía que para concretar a súa ambición era posible unha alianza con Creta. Logo de esmagar as forzas de Pérgamo (estado grego en Asia Menor) e de formar unha alianza con Etolia, Filipo non tiña máis oposición no territorio grego que a de Rodas. Esta illa-estado, que dominaba o sueste do Mediterráneo económica e militarmente, estaba aliada a Filipo, pero tamén ao seu inimigo: Roma.
Piratería e guerra
O Tratado de Fénice prohibía a Filipo expandirse cara a occidente, a Iliria ou o mar Adriático, así que o rei xirou a súa atención cara ao leste, ao mar Exeo, onde comezou a construír unha gran frota.[2] Filipo vía dúas formas de sacudir o dominio rodio do mar: a piratería e a guerra. Decidido a empregar ambos métodos, urxiu aos seus aliados a realizar ataques de piratería contra os navíos de Rodas. Filipo convenceu aos cretenses, quen había tempo se dedicábana á piratería, aos etolios e aos espartanos. O atractivo para estas nacións era a promesa dos inmensos botíns capturados ás naves rodias. Filipo enviou ao pirata etolio Dicearco a un amplo saqueo ao longo do Exeo, que incluíu territorios das Cícladas e Rodas. A fins de -205, Rodas estaba debilitada significativamente debido a estes ataques e Filipo viu que era a súa oportunidade para seguir adiante coa segunda parte do seu plan: a confrontación militar directa. Filipo convenceu a Hierápitna, Olunte e outras cidades do leste de Creta de declarar a guerra contra Rodas. Inicialmente, Rodas respondeu á declaración de guerra en forma diplomática, pedindo a Roma axuda contra Filipo. Con todo, os romanos, que acababan de finalizar a segunda guerra púnica, non vían con bos ollos unha nova guerra. O Senado romano intentou persuadir á poboación de entrar en guerra, mesmo despois de que Pérgamo, Cícico e Bizancio se uniron aos rodios, pero puido influenciar a determinación do pobo.[3] Chegado este momento, Filipo provocou aínda máis a Rodas, ao capturar e masacrar as poboacións de Cío e Mirlea, cidades gregas da costa do mar de Mármara. Filipo entregou ambas cidades ao seu cuñado, Prusias I, rei de Bitinia, quen as reconstruíu e renomeou como Prusa e Apamea en honor a si mesmo e á súa esposa. A cambio destas cidades, Prusias prometeu que continuaría expandindo o seu reino a expensas do de Pérgamo (a súa última guerra cos pergamenos finalizara en -205). A captura destas cidades tamén enfadou aos etolios, xa que ambas eran membros da Liga Etolia. A alianza entre Etolia e Macedonia sostívose unicamente polo medo que os primeiros sentían por Filipo e este incidente empeorou a súa tensa relación.[4] A continuación, Filipo atacou e conquistou as cidades de Lisimaquia e Calcedonia, que tamén eran membros da Liga Etolia, forzando a Etolia a romper a súa alianza. Camiño a casa, a frota de Filipo detívose na illa de Tasos, ao sur da costa de Tracia. O xeneral de Filipo, Metrodoro, dirixiuse á capital da illa para reunirse con emisarios da cidade. Os enviados dixeron que renderían a cidade ante os macedonios, coa condición de que non se establecese unha gornición, que non tivesen que pagar tributo nin contribuír con soldados para o exército macedonio e que puidesen seguir utilizando as súas propias leis.[5] Metrodoro contestou que o rei aceptaba os termos e a cidade abriu as súas portas. Con todo, unha vez dentro das murallas, Filipo ordenou aos seus soldados escravizar a todos os cidadáns, que foron vendidos, e saquear a cidade.
Logo, Filipo pechou un tratado con Antíoco III o Grande, emperador dos seléucidas, esperando dividirse o territorio gobernado polo xove faraónTolomeo V da dinastía tolemaica. Filipo acordou axudar a Antíoco a tomar Exipto e Chipre, Antíoco prometeu axudar a Filipo a apropiarse de Cirene, as Cícladas e Xonia.[6] Tras asinar o tratado, o exército de Filipo atacou as posesións de Tolomeo en Tracia. A frota macedonia dirixiuse ao sur e tomou a illa de Samos, que tamén pertencía a Tolomeo, capturando a frota exipcia que se atopaba estacionada alí.[7] Logo, os macedonios viraron rumbo ao norte e cercaron a illa de Quíos. O plan de Filipo era utilizar as illas setentrionais do Exeo como chanzos ata chegar a Rodas. O asedio non marchou en favor de Filipo xa que as frotas combinadas de Pérgamo, Rodas e os seus novos aliados Cícico e Bizancio conseguiron bloquear á súa.[8] Ao non ver outra opción, Filipo decidiu arriscarse a enfrontar as súas opoñentes. A frota macedonia, duns 200 barcos, superaba á aliada nunha proporción de dúas a un.[9] A batalla comezou cando Atalo I, que comandaba a á esquerda da frota aliada, avanzou contra a á dereita macedonia mentres que o flanco dereito aliado baixo o comando do almirante rodio Teofilisco atacaba a á esquerda macedonia. Os aliados obtiveron a vantaxe no flanco esquerdo e capturaron ao navío insignia de Filipo; o almirante de Filipo, Demócrates, morreu na loita.[10] Mentres tanto, no flanco dereito dos aliados, os macedonios rexeitaron aos rodios. Teofilisco, loitando desde o seu navío, recibiu tres feridas mortais pero conseguiu reunir aos seus homes e vencer aos macedonios que intentaban abordalo.[11] No flanco esquerdo aliado, Atalo viu que un dos seus barcos era afundido e que o inimigo se aproximaba perigosamente ao seguinte,[12] polo que decidiu dirixirse ao rescate con dúas cuatrirremes e o seu barco insignia. Con todo, Filipo, cuxo navío aínda non se involucrara na batalla, viu que Atalo se separou da súa frota e lanzouse a atacalo con catro quinquirremes e tres hemiolis. Vendo que Filipo se achegaba, Atalo fuxiu aterrado e foi forzado a encallar as súas naves. Tras pisar terra firme, guindou na ponte do seu barco varias moedas, vestimentas púrpuras e outros obxectos espléndidos antes de escapar á cidade de Eritrea. Cando os macedonios chegaron á costa, detivéronse a recoller o botín. Filipo, crendo que Atalo morrera durante a persecución, comezou a facer remolcar o barco insignia pergameno. Namentres, a situación no flanco dereito aliado inverteuse e os macedonios víronse forzados a se retiraren, permitindo que os rodios tomasen os seus barcos danados e os levasen ao porto de Quíos. O centro e a esquerda aliados tamén lograran vantaxe e obrigaron aos macedonios a retirarse antes de dirixirse a Quíos sen ser molestados. O resultado da batalla foi moi grave para Filipo, 92 navíos foron destruídos e 7 capturados.[13] Ao lado dos aliados, tres navíos de Pérgamo foron destruídos e dous capturados, mentres que tres navíos rodios foron afundidos e ningún capturado. Durante a batalla, os macedonios perderon 6.000 remeiros, 3.000 mariñeiros foron mortos e 2.000 homes capturados. As baixas dos aliados foron moitísimo menores, cos pergamenos sufrindo a perda por morte de 70 homes e os rodios, 60; en total 600 homes dos aliados foron capturados. Peter Green describe este fracaso como "unha derrota severa e custosa". A derrota puxo fin á frota macedonia e salvou ás illas do Exeo doutra invasión. Logo desta batalla, os almirantes de Rodas decidiron deixar Quíos e volver a casa. No camiño, Teofilisco morreu das feridas recibidas durante o enfrontamento, pero antes de morrer designou a Cleoneo como o seu sucesor.[14] Mentres a frota rodia navegaba polo estreito entre Lade e Mileto na costa de Asia Menor, foi atacada polos barcos de Filipo. O triunfo de Filipo forzou a que a frota se retirase a Rodas. Impresionados pola vitoria, os habitantes de Mileto entregáronlles adornos de vencedores a Filipo e Heráclides cando entraron no seu territorio.[15]
A campaña en Asia Menor
Antes de emprender a campaña contra a frota de Filipo no mar Exeo, Atalo I, o rei de Pérgamo, fortaleceu as murallas da capital para protexela de calquera asalto. Con esta e outras medidas adoptadas, Atalo esperaba evitar que Filipo lograse un gran botín dentro do seu territorio. Cando Filipo decidiu atacar Pérgamo e chegou á cidade co seu exército, observou que esta non contaba con demasiadas defensas e ordenou algunhas escaramuzas que foron repelidas con facilidade.[16] Vendo que as murallas eran demasiado fortes, retirouse tras destruír algúns templos, incluíndo o templo de Afrodita e o santuario de Atenea Nicéfora («que leva á vitoria»). Logo de capturar Thyatira, os macedonios avanzaron para saquear as planicies de Thebe, pero o botín foi menor do esperado. Cando chegou a Thebe, esixiu alimento ao gobernador seléucida da rexión, Zeuxis. Con todo, Zeuxis nunca tivo planeado dar grandes provisións a Filipo.
Decepcionado polo conseguido en Misia, Filipo continuou avanzando cara ao sur e saqueou as vilas e cidades de Caria. Asediou Prinaso, que se resistiu valentemente ata que Filipo dispuxo a súa artillaría e enviou un emisario á cidade para ofrecerlles abandonala ou morrer. Os cidadáns decidiron deixar a cidade.[17] Neste período da campaña, o exército de Filipo estaba quedándose sen comida, polo que capturou a cidade de Myus e cedeulla a Magnesia a cambio de provisións. Como a xente de Magnesia non tiña millo, Filipo conformouse con suficientes figos para alimentar a todos os seus homes.[18] Logo, Filipo ocupou e estableceu guarnicións nas cidades de Íaso, Bargilia, Euromo e Pédaso, todas elas en rápida sucesión. Sitiou e capturou Cauno, que se atopaba baixo o control de Rodas. As forzas combinadas de Pérgamo e Rodas, aproveitando que a frota de Filipo se atopaba ancorada en Bargylia, bloquearon o porto. A situación do campamento macedonio volveuse tan grave que estiveron a piques de se renderen. Con todo, Filipo conseguiu escapar recorrendo ao engano: enviou un desertor exipcio con Atalo e os rodios para que advertise sobre un suposto ataque que estaba preparando para o día seguinte. Ao oír as noticias, Atalo e os rodios comezaron a aprestar os seus navíos para o ataque. Mentres os aliados realizaban os seus preparativos, Filipo, que deixara varias fogueiras acesas para aparentar que permanecía no seu campamento, escorreuse entre eles coa súa frota. Mentres Filipo estaba abocado a esta campaña, os seus aliados de Acarnania levantáronse en pé de guerra contra Atenas logo que os atenienses asasinasen a dous atletas acarnanianos.[19] Tras recibir os reclamos dos acarnanianos sobre esta provocación, Filipo decidiu enviar un grupo de soldados baixo o comando de Nicanor o Elefante para axudalos no seu ataque sobre Ática. Os macedonios e os seus aliados saquearon Ática e logo atacaron Atenas. Os invasores chegaran ata a Academia de Atenas cando os embaixadores romanos da cidade ordenaron aos macedonios retirarse ou enfrontar unha guerra con Roma. A frota de Filipo acababa de escapar do bloqueo e este ordenou que un escuadrón se dirixise a Atenas. O escuadrón macedonio navegou ao Pireo e capturou catro naves atenienses. Pero, cando se retiraban, a frota rodia e pergamena que seguira os navíos de Filipo a través do Exeo apareceu desde a base aliada en Exina e atacou os macedonios. Os aliados obtiveron a vitoria e recapturaron as naves atenienses, devolvéndollas aos seus donos. Os atenienses estiveron tan compracidos co rescate que substituíron as tribos abolidas recentemente (as tribos de Demetrias e Antagonis) pola tribo atálida en honor a Atalo.[20] Atalo e os rodios convenceron á asemblea ateniense de declarar a guerra a Macedonia.[21] A frota de Pérgamo regresou á súa base en Exina e os rodios lanzáronse á conquista de todas as illas macedonias desde Exina ata Ceos,[22] capturando todas agás Andros, Paros e Citnos. Filipo ordenou ao seu prefecto de Eubea, Filocles, que volvese atacar Atenas con 2.000 efectivos de infantaría e 200 de cabalaría.[23] Filocles non conseguiu capturar Atenas pero arrasou os campos circundantes.
Namentres, as delegacións de Rodas, Pérgamo e Atenas viaxaron a Roma para falaren ante o Senado. Cando a audiencia lles foi concedida, informaron acerca do tratado entre Filipo e Antíoco e presentaron unha queixa respecto dos ataques de Filipo dentro dos seus territorios. En resposta, os romanos enviaron a Exipto tres embaixadores, Marco Emilio Lépido, Caio Claudio Nerón e Publio Sempronio Tuditano, con ordes de dirixírense a Rodas unha vez que falasen con Tolomeo. Mentres isto ocorría, Filipo atacaba e tomaba posesión das cidades de Maronea, Cipselos, Doriscos, Serrheum e Aemus, que pertencían a Tolomeo. Os macedonios avanzaron logo sobre o Quersoneso tracio, onde capturaron as cidades de Perinto, Sestos, Elaeus, Alopeconnesus, Kallipolis e Madito. A continuación, Filipo baixou ata a cidade de Abidos, que era defendida polas guarnicións combinadas de pargamenos e rodios. Filipo comezou o asedio bloqueando a cidade por terra e por mar, evitando que recibisen reforzos e provisións. Os habitantes, cheos de confianza, repeleron varias das armas de asedio coas súas propias catapultas mentres que outras das maquinarias de Filipo eran incendiadas polos defensores.[24] Coa súa maquinaria de asedio esnaquizada, os macedonios comezaron a socavar as murallas da cidade e finalmente tiveron éxito, derribando a parede externa. Agora, a situación era grave para os defensores, quen decidiron enviar a dous dos cidadáns máis destacados a negociar con Filipo. Estes homes ofreceron render a cidade ante el baixo dúas condicións: que as guarnicións de Rodas e Pérgamo puidesen abandonar a cidade baixo unha tregua e que todos os cidadáns tivesen permiso de irse a onde desexasen co posto. Filipo contestou que deberían "renderse a discreción ou pelexar como homes". Os embaixadores, incapaces doutra cousa, volveron á cidade levando a resposta de Filipo. Os líderes da cidade organizaron unha asemblea para decidir o seu curso de acción. A decisión alcanzada foi a de liberar a todos os escravos para asegurarse a súa lealdade, trasladar a todos os nenos ao ximnasio xunto coas súas neneiras, e levar a todas as mulleres ao templo de Artemisa. Tamén solicitaron que todos levasen o seu ouro, prata e obxectos de valor para cargalos nos botes de Rodas e Cícico.[25] Para levar a cabo estas tarefas, foron elixidos cincuenta dos homes máis anciáns e dignos de confianza. Logo, todos os cidadáns fixeron un xuramento mediante o cal, e segundo Polibio
... en caso de ver que a muralla interna fose capturada polo inimigo, matarían aos nenos e as mulleres e incendiarían os barcos xa mencionados, e, de acordo coas maldicións que invocaran previamente, lanzarían a prata e o ouro ao mar.
Tras recitar o xuramento, aproximáronse os sacerdotes e cada un xurou que derrotaría ao inimigo ou morrería no intento. Cando caeu a muralla interna, os homes, fieis á súa promesa, saltaron desde as ruínas e loitaron con gran coraxe, obrigando a Filipo a enviar tropas de refresco á fronte de combate. Á noitiña, os macedonios retiráronse ao seu campamento, mentres que os habitantes de Abidos resolveron salvar ás mulleres e os nenos. En consecuencia, cando amenceu, enviaron a algúns sacerdotes e sacerdotisas con adornos de vencedores para os macedonios, rendendo a cidade ante Filipo. Mentres tanto, Atalo atravesaba o Exeo ata chegar á illa de Ténedos. O máis novo dos embaixadores romanos, Marco Emilio Lépido, oíra algo acerca do sitio de Abidos cando estaba en Rodas e dirixiuse a Abidos para ver a Filipo. Durante un encontro co rei nos arredores da cidade, Lépido informoulle dos desexos do Senado.[26] Polibio escribe:
Estatua de Marco Emilio Lépido na municipalidade de Reggio Emilia.
"O Senado resolvera ordenarlle non entrar en guerra con ningún estado grego, nin interferir dentro dos dominios de Tolomeo, e someter a un arbitraxe os danos inflixidos sobre Atalo e os rodios, e que en caso de cumprir con isto podería haber paz, pero se se negaba a obedecer entraría en guerra con Roma". Cando Filipo intentou demostrar que Rodas dera o primeiro golpe, Marco interrompeuno dicindo: "E que hai dos atenienses? E dos habitantes de Cío? E dos de Abidos, agora? Algún deles tamén deu o primeiro golpe?" O rei, sen saber que responder, dixo: "Vou perdoarlle o seu atrevemento por tres razóns: primeiro, porque é novo e inexperto nestas cuestións; segundo, por ser o home máis atractivo da súa época" (o cal era verdade) "e terceiro, por ser romano. En canto a min, a miña primeira esixencia é que os romanos non deberían romper os seus tratados nin entrar en guerra comigo; pero se o fan, defendereime o mellor que poida, apelando aos deuses para que defendan a miña causa.
Camiñando por Abidos, Filipo viu que a xente se suicidaba logo de matar os seus familiares a puñaladas, con lume, aforcándose e saltando dentro de pozos e desde os tellados. Filipo sorprendeuse ao ver isto e publicou unha proclama anunciando que "outorgaba tres días de graza a aqueles que desexasen colgarse ou apuñalarse". O pobo de Abidos, que estaba disposto a cumprir co seu xuramento, pensou que aceptar a proposta de Filipo sería unha traizón para os que xa morreran e negáronse a vivir baixo estes termos. Excepto os que estaban encadeados ou limitados dalgún modo similar, cada familia apresurou a súa morte. Foi entón cando Filipo ordenou outro ataque contra Atenas; o seu exército fracasou en tomar Atenas e Eleusis, pero someteu a Ática ao peor saqueo na zona desde as guerras médicas.[27] Como resposta, os romanos declararon a guerra a Filipo e invadiron os seus territorios en Iliria. Filipo viuse obrigado a abandonar a súa campaña en Rodas e Pérgamo para enfrontar aos romanos e a nova situación en Grecia, dando inicio á segunda guerra macedónica. Trala retirada de Filipo da súa campaña contra Rodas, os rodios puideron atacar libremente Olunte, Hierápitna e as demais cidades cretenses aliadas a Macedonia. Cando Rodas buscou aliados en Creta, Cnosos, vendo que a guerra se inclinaba a favor de Rodas, decidiu unírselle para intentar gañar a supremacía da illa. Moitas outras cidades do centro de Creta uníronse a Rodas e Cnosos en contra de Hierápitna e Olunte. Sufrindo un ataque desde dúas frontes, Hierápitna rendeuse.
Resultado
Baixo os termos do tratado que se asinou trala guerra, Hierápitna acordou romper todo tipo de relación e alianza con poderes estranxeiros e poñer todos os seus portos e bases a disposición de Rodas. Os termos do tratado para Olunte atopáronse entre as ruínas da cidade, que tivo que aceptar o dominio rodio. Como resultado, logo da guerra Rodas quedou ao mando dunha parte importante da rexión oriental de Creta. O fin das hostilidades permitiu que os rodios axudasen aos seus aliados na segunda guerra macedónica. A guerra non tivo ningún outro efecto a curto prazo sobre o resto de Creta. Os piratas e mercenarios da rexión continuaron coas súas antigas ocupacións ao finalizar a guerra. Tres anos despois, na batalla de Cinoscéfalos, durante a segunda guerra macedónica, os arqueiros mercenarios cretenses pelexaron tanto ao lado dos romanos como do de Macedonia.[28] A guerra tivo un alto custo para Filipo e os macedonios, xa que perderon unha frota que custara tres anos armar e ademais as Ligas Aquea e Etolia cambiaron de bando, uníndose aos romanos. Durante o período inmediatamente posterior á guerra, os dardanios, unha tribo bárbara, ingresaron ao norte de Macedonia, pero Filipo puido repeler o ataque. Con todo, en -197, Filipo foi derrotado polos romanos na batalla de Cinoscéfalos e tivo que se render.[29] Esta derrota custoulle a maior parte dos seus territorios fóra de Macedonia e tivo que pagar a Roma 1.000 talentos de prata.[30] Rodas recuperou o control sobre as Cícladas e confirmou a súa supremacía marítima no Exeo. As posesións rodias do leste de Creta permitiron eliminar a piratería na área, aínda que os piratas seguiron atacando as embarcacións rodias, o que levou á segunda guerra cretense. Atalo morreu en -197 e foi sucedido polo seu fillo, Eumenes II, quen continuou coa política antimacedonia do seu pai. Mentres tanto, Pérgamo obtivo trala guerra varias illas exeas que pertenceran a Filipo, converténdose no maior poder de Asia Menor xunto con Antíoco.
Tito Livio, traducido ao inglés por Henry Bettison, (1976). Rome and the Mediterranean. Londres: Penguin Classics. ISBN 0-14-044318-5. *Polibio, traducido ao inglés por Frank W. Walbank, (1979). The Rise of the Roman Empire. Nova York: Penguin Classics. ISBN 0-14-044362-2.
Theocharis Detorakis, (1994). A History of Crete. Heraklion: Heraklion. ISBN 960-220-712-4. *Peter Green, (1990). Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age, (2nd edition). Os Angeles: University of California Press. ISBN 0-500-01485-X. *Matyszak, Philip (2005). Os inimigos de Roma: de Aníbal a Atila o huno. Madrid: Oberón. ISBN978-84-96052-90-1.
Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!
