A análise sobre a desigualdade, escravitude e, polo tanto, a explotación ten a súa orixe nun período anterior á modernidade. Con todo, as primeiras ideas sobre explotación social como categoría de análise atópase no pensamento utópico de Robert Owen e Saint-Simon; este último forxador da base do socialismo a través da súa idea de igualdade social e emancipación.
Con todo, quen desenvolverían unha completa teoría filosófica e científica na materia serían Karl Marx e Engels. Dentro desta teoría xeral, destácase a idea da explotación.
Explotación social no pensamento de Marx e Engels
Aínda que podemos atopar no primeiro tempo do pensamento de Marx ideas relacionadas coa explotación social, non é senón en O Capital que desenvolve unha acabada proposta sobre a materia. Iso por dúas razóns; unha porque profunda unha idea filosófica madura respecto diso e segundo porque constrúe por primeira vez unha oposición de tipo científica á razón capitalista/burguesa.
Sen deixar de lado a idea de explotación como continuo histórico, aborda en detalle o xeito en que se manifesta a dominación no período moderno. Pódense expoñer tres elementos fundamentais desta análise da explotación social
- A dinámica producida pola propiedade privada dos medios de produción
- Unha sociedade dividida en dous bandos antagónicos nos cales a minoría-dominante constrúe mecanismos de explotación permanente para asegurar a reprodución do capital. Destaca aquí a idea de tempo de traballo como control social.
- Alleamento; o capital para reproducirse permanentemente crebará a relación capital/traballo para extraer plusvalía do proletariado sendo a relación contractual capitalista-empregado sempre unha relación que irá variando en diversos graos de explotación segundo unha serie de factores.
A solución á trama que posibilita a explotación en Marx atopábase na tese de produción sinxela de mercancías na cal téndese a equiparar o salario co tempo de traballo. En todo sistema capitalista, o prezo da forza de traballo véndese baixo o seu valor polo que a abolición da explotación significaría un proceso histórico revolucionario e de cambios violentos en todos os ámbitos.
Explotación avanzada
Desde o século XX a explotación social ten unha dobre dimensión; local no sentido que o sistema económico capitalista adquire novas estratexias para profundar a doiminación sobre os tempos de produción do obreiro en relación ás características de cada rexión (principalmente divididas en zonas centrais e periféricas). A outra dimensión é global, e ten que ver coa prolongación da tendencia imperialista do capitalismo. Desde a acumulación orixinaria (primeiras cruzadas económicas) completouse, a través do proxecto da globalización, a expansión da dominación dos mercados e persoas. Doutra banda tamén se profunda a explotación local o que fai que o proletariado estea cada vez máis desprotexido e as consecuencias da explotación social sexan cada vez máis devastadoras.
Bibliografía
- Marx, Karl, Manuscritos de economía y filosofía, Alianza Ed.
- Marx, Karl, Elementos fundamentales para la crítica de la economía política (Grundrisse), I-III, Ed. Siglo XXI
- Marx, Karl, El Capital, Ed nuevo tiempo, Bos Aires, Arxentina
- Zygmut Bauman, "Trabajo, consumisno, y nuevos pobres" Gedisa, Bos Aires, 2004
- Goldthorpe, J.H "Orden y Conflicto en el Capitalismo Contemporáneo". Madrid: Ministerio de Trabajo y Seguridad Social.
- Wright, E. O. (1983): Clase, crisis y Estado, Madrid: Siglo XXI.
Véxase tamén
