Roinnean far a bheil Spàinntis ga bruidhinn; Dearg: Spàinntis mar cànan oifigeil a-mhàin, Gorm: Spàinntis mar cànan oifigeil còmhla ri cànain eile
'S e cànanInnd-Eòrpach a`tha ann an Spàinntis, ainm bho thùs: castellano. Thàinig an cànan bho thaobh tuath na Spàinne. Tha freumhan cumanta aig an Spàinntis agus am Portagailis. Tha Spàinntis ga bhruidhinn anns an Roinn Eòrpa, ann am corra àite ann an Àisia is Afraga, agus gu h-àraidh air feadh Aimearaga.
Eachdraidh
Thathar ag ràdh gun do nochd an Spàinntis agus Am Portagailis mar chànain rè linntean na cogaidhean an aghaidh nan Arabach. Aig toiseach tòiseachaidh an ghnothaich, fhad' s a bha làmh an uachdair fhathast leis na Arabaich, bha sreath dhe Rìoghachdan beaga neo-eisimeileach ann, is iad uile ann an ceann a thuath na Spàinne. Anns A' Ghàilis, bha cànan le freumhan Laideann ga bhruidhinn. Beag air bheag, rinneadh na Crìostaidhich an gnothaich air na h-Arabaich, gan sguabadh a-mach às an dùthaich. Mu dheireadh thall, nochd dà stàit, An Spàinn agus A' Phortagail, far an robh dà chànan coltach ann: Spàinntis agus Portagailis.
Laideann ga Bhruidhinn
Cha robh Laideann ga bhruidhinn ann am Iberia mus do ràinig feachd na Ròimh ann am 318 RO is rinn iad an gnothaich mu dheireadh thall ann an 18 RO, fo Chaesar Augustus. Sgaoil an cànan fad is farsaing gu luath, agus an ceann beagan ghinealach, bha na cànanan tùsail air a bhàsachadh ach ann corra àite. Thathar a' creidsinn gu robh na daoine deiseil airson a ghabhail ri cultar agus cànan na Ròimh leis gu robh cultaran adhartach mar na Greugaich ann bho thùs. Anns a' chiad linn thuit ìompaireachd na Ròimh a-mach a chèile agus thoisich leasachadh neo-eisimeileachd a' chànain anns na beanntan ann an thaobh mu thuath na dùthcha. Tha iomadh ainm-àite Laideann anns an Spàinn gus an latha an-diugh. Cha do leig na cànanan tùsail ach facal neo dhà.
Turas na Visigoths
Bha làmh an iuchair aig na Visigoths, treudan às a' Ghearmailt, rè iomadh linne an dèidh dha na Ròmanaich Hispania fhàgail. Thug iad facal neo dhà dhuibh, ach cha do chuir an cànan aca air an dùthaich, leis cho pròiseil a bha cultar agus cànan na Ròimh, ged nach robh a saighdearan nas motha. 'S e clas flathail a chruthaich iad anns an Spàinn. An dìleab aca: na sloinnidh. 'S e ainmean Visigoth a th' ann na sloinnidh Spàinnteach le -ez: Martínez = Mac Mhàrtainn, Rodríguez = Mac Ruaraidh (Martin's/Roderick's).
A' Bhuaidh Arabach
Ann am 711 Ràinig airm Muslamach an ceann a deas na Spàinne, le ceann-feachda ris an canadh Tariq Ibn Ziyad os a chionn. Bha Arabais na chànan làitheil beò anns an dùthaich gu ruige 1592, nuair a cheannsaich feachdan Rìgh Fernando agus Banrighinn Isabel an Rìoghachd Mhuslamach mu dheireadh ann an Granada, is na Muslamaich nam fògarraich anns na beanntan neo thall thairis ann am Maroco. 'S e Al Andalus an t-ainm a bha air na tìrean Muslamaich far a bheil An Spàinn agus A' Phortagail an latha an-diugh. Rè 881 bliadhna bha cultar Arabach, saidheans, ionnsachadh, àiteachas, smuaintean agus cleachdaidhean ma sgaoil air feadh na dùthcha agus gu ruige an Roinn Eòrpa. Chruthaich rìghrean na Spàinne Sgoil Eadar-Theangaidh ann an Toledo, an dèidh am baile a thoirt bho na Muslamaich ann am 1085. Le sin, fhuair an Roinn Eòrpa beartas mòr bhuapa. A bharrachd air Muslamaich, bha coimhearsnachdan Iùdhaich agus Crìostaidh nan tàmh gu sìtheil còmhla.
Seo sreath fhacail le tùs Arabach ann an Spàinntis. Mar as àbhaist, tha iad uile faclan foghlaimte, àiteachail, biadh bho thall thairis neo cogail.
Ann an 1592, ràinig loingeas Spàinnteach eileanan anns a' Chairib. Le sin, thoisich ceannsachadh mòr a thug an tìr-mòr Aimearaga fo bhuaidh na Spàinne neo A' Phortagail bho Chalifornia mu thuath gu ruige Patagonia ann an ceann a deas. Cha do chaill An Spàinn an colonaidh mu dheireadh aice gus 1898, nuair bhuannaich na Stàitean Aonaichte ann an Cuba. Rinn na Spàinntich droch mhilleadh an siud, agus thuit an àireamh-shluaigh gu mòr, leis nach robh iad deiseil airson gan dìon bho tinneasan na Roinn Eòrpa is an droch làimhseachaidh a fhuair iad. A bharrachd air sin, nochd iomadach fhacal ann an Spàinntis: faclan airson rudan nach fhaiceadh a-riamh ann an Roinn Eòrpa, rudan a-nis cho làitheil dhuinn, mar a' bhuntàta neo an tomàto.
Seo sreath dhe na faclan a thàinig dhan Spàinntis bho na Cànainean tùsail ann an Aimearaga, gu h-àraidh bho na cultaran adhartach. Gu tric, tha faclan tùsanach eadar-dhealaichte anns gach uile dùthaich ann an Aimearaga Laideannach. Mar eisimpleir, ann am Meagsago, tha na faclan bho Nauhatl, cànan nan Aztec, uabhasach pailt. Ann am Pearù, tha a' mhòr-chuid dhuibh a' tighinn bho Quechua, teanga oifigeil Tawantinsuyu. An latha an diugh, 's e Piri-Piri (Guaranaidh) an t-ainm ann am Paraguaidh agus Braisil air an stuth ris an canar chile (nahuatl) ann am Meagsago, ach 's e ají (taino) am facal a tha aca air feadh na Mara Chairibianach.
An-diugh tha eadar 322 agus 400 millean duine a' bhruidhinn Spàinntis mar prìomh-chànan.
Dùthchannan far a bheil Spàinntis ga bhruidhinn
Cànan Oifigeil
'S e Cànan fa-leth eadar-nàiseanta a th' ann an Spàinntis, leis gu bheil e ga bhruidhinn ann a bharrachd air 20 dùthchannan. 'S an teanga oifigeil anns na dùthchannan a leanas. Tha iad uile dùthchannan a bha fo bhuaidh ìompaireachd na Spàinne o shean:
'S an teanga co-oifigeil anns na dùthchannan a leanas a th' ann an Spàinntis, is iad uile dùthchannan ann an Aimearaga-Laideannach far a bheil sluagh làidir tùsanach, neo fada falbh bhon na sgìrean a bha fo bhuaidh na Spàinne, mar Afraga neo Aisia. A bharrachd air sin, tha an Spàinntis na chànan co-oifigeil ann am Puerto Rico, air sgàth gu bheil ceanglaichean làidir aige ris na Stàitean Aonaichte:
Boilibhia (Tha Spàinntis aig 90% na dùthcha is e na chànan co-oifigeil ri taobh na cànainean tùsail fo lagh ùr bho 2000)[4]
Braisil (Ged nach e cànan oifigeil a th ’innte san dùthaich fhèin, tha Spàinntis ga bruidhinn gu farsaing mar mhion-chànan ann an sgìrean crìche Bhrasil le Argentina, Paraguay agus Uruguaidh)[7]
A bharrachd air sin, tha iomadh mhuillean dhe daoine le Spàinntis mar chiad cànan anns na Stàitean Aonaichte, seadh ann an coimhearsnachdan Spàinntich traidiseanta air feadh na stàitean a chaill Meagsago ann an cogadh an aghaidh Riaghaltais Washington (Texas agus California, mar eisimpleir), seadh in-imrich anns na bailtean-mòra.
Suidheachadh Cànanach anns an Spàinn
An Spàinne Aon Mòr Saor
Tha an suidheachadh cànanach air atharrachadh gu mòr bho chaochail an deachdaireFrancisco Franco ann an 1975. 'Se an aon chànan oifigeil na dùthcha a bh' ann an Spàinntis, is an tìr fa-leth fo bhratach na Spàinntis. Mar a leughadh air gach uile bonn airgid o shean España:, Una, Grande, Libre (An Spàinn: Aon, Mòr, Saor). Ach Bhàsaich e agus dh'atharraich an dùthaich gu tùr. Ghlaodh Bun-Reachd na Spàinne (1978):
Is e Cànan oifigeil na Stàit a th' ann an Spàinntis Castellanach. Tha dleastanas aig gach uile Spàinnteach a bhith eòlach air agus tha còir aca a bhith ga chleachdadh. Is e cànainean Spàinntich oifigeil anns na Roinnean aca le fèin-ùghdarras a th' ann na cànainean eile cuideachd, a-rèir na Aontaidhean a th' ann. 'S e dìleab chultarail a th' ann am beartas aig an caochlach dòighean labhairt na Spàinne is bidh iad fo mheas agus dìon sònraichte.[8]
A-nis, tha na cànanan roinneil (Basgais, Catalanais agus Gailìsis a' dol bho neart gu neart, tha stèiseanan telebhisein rim faotainn ann gach fear dhuibh, tha iad gam cleachdadh anns na soighnichean rathaid agus, gu h-àraidh, tha foghlam tro mheadhan na mion-chànain ga sgaoileadh air feadh na roinnean sin. Thathar ag aithneachadh na daoine le dà chànan anns an Spàinn, oir 's e Spàinntis brìghmhor soilleir a th' acasan, leis cho soirbheachail a tha poileasaidhean dà chànanach na dùthcha.
