Tomás Dáibhis

Tomás Dáibhis

Beathaisnéis
Breith	(en) Thomas Osborne Davis 14 Deireadh Fómhair 1814 Mala
Bás	16 Meán Fómhair 1845 30 bliana d'aois Baile Átha Cliath
Siocair bháis	Bás nádúrtha (Eitinn agus fiabhras dearg)
Áit adhlactha	Reilig Chnocán Iaróm
Reachtaire de Chumann Staire an Choláiste
19 haois – 19 haois
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Anglacánachas
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath
Gníomhaíocht
Gairm	scríbhneoir, polaiteoir, file, iriseoir
Ainm cleite	The Celt Celt
Teangacha	An Ghaeilge agus Béarla
Saothar
Saothar suntasach (1844) A Nation Once Again
Suíomh a chartlainne	Hesburgh Libraries Rare Books & Special Collections ^(en)

Bhí Tomás Dáibhis (14 Deireadh Fómhair 1814 - 16 Meán Fómhair 1845), nó Thomas Osborne Davis, ina scríbhneoir réabhlóideach agus mór-phearsa na gluaiseachta liteartha Éire Óg (Young Ireland).

Ba náisiúnaí cultúrtha é, agus chuir sé an teanga Ghaeilge chun cinn. Eisean a dúirt "a people without a language is only half a nation".

Saol

Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath

Rugadh é i Mala i gcontae Chorcaí. Bhí a athair, Breatnach, ina mháinlia san Artléire Ríoga. Éireannach as Corcaigh ba ea a mháthair ó dhúchas. Trína mháthair, shíolraigh sé ó theaghlach Gaelach (Ó Súileabháin Bhéara).

Mí ina dhiaidh a bhreith, fuair a athair bás agus ansin, bhog a mháthair go Baile Átha Cliath. Sa bhliain 1830, bhog an bheirt acu go 67 Sráid Baggot Íochtarach sular thosaigh sé ag staidéar i Coláiste na Tríonóide.^[1] Is san áit sin, i 1836, ar bhain sé céim amach sna healaíona. Glaodh chun an bharra sa bhliain 1838.

Bhásaigh sé in aois a thriocha bliain ó fhiabhras dearg. Tá sé curtha i Reilig Chnocán Iaróm.^[2]

A chuid scríbhinní

Bhí Davis ina Protastúnach, ach mhol sé aontacht idir Caitlicigh agus Protastúnaigh agus aontacht na hÉireann.

Ba é a scríobh an dán cáiliúil A Nation Once Again,^[3] ónar tháinig an t-amhrán náisiúnach den ainm céanna. Chum sé na hamhráin, 'The West's Cailleach', agus 'In Bodenstown Churchyard'^[4]. Chomh maith le sin, scríobh sé an 'Lament for Owen Roe O'Neill'.^[5]

Bhunaigh sé nuachtán 'The Nation' le Charles Gavan Duffy^[6] agus John Blake Dillon^[7].

Gaeilge

Dúirt Davis, as Béarla:

"The Irish Language should be cherished, taught and esteemed, and that it can be preserved and gradually extended".

Bhí sé den tuairim gur chóir an teanga a theagasc, a chothú agus meas a thabhairt di agus gur chóir dúinn an teanga a chaomhnú

Oidhreacht

Dealbh Dáibhis - Sráid Dame

Ar feadh seachtaine, i Meán Fómhair, 1945, d'eagraíodh imeachtaí ar fud na tíre. Nochtadh dealbh de Dáibhis, a chruthaigh Edward Delaney ar 'College Green'^[8], Baile Átha Cliath, sa bhliain 1966, agus d'fhreastail Uachtarán na hÉireann, Éamon de Valera ar an ócáid.

Tá meánscoil ina bhaile dúchais (Mala), Cólaiste Dáibhis (Davis College)^[9] ainmnithe ina onóir. Chomh maith le sin, tá go leor clubanna Cumann Lúthchleas Gael ar fud na tíre, ainmnithe ina onóir, ceann amháin, i mBaile Átha Cliath^[10] agus ceann eile i gcontae Ard Mhaca^[11], san áireamh.

Tá 'Fort Davis' i gCuan Corcaí ainmnithe ina onóir. Tá Shráid Thomáis Dáibhis i gCorcaigh ainmnithe ina onóir.^[12]

Féach freisin

• Daniel O'Connell
• Compántas na gCaitliceach
• Gluaiseacht na hAisghairme, 1830

Tagairtí

1. "Trinity College Dublin, the University of Dublin, Ireland". www.tcd.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
2. "Mount Jerome Cemetery & Crematorium". www.mountjerome.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
3. "A Nation Once Again" (as en) (2019-02-03). Wikipedia. 
4. "Bodenstown Churchyard lyrics - Rovers Irish original song - full version on Lyrics Freak". www.lyricsfreak.com. Dáta rochtana: 2019-02-25.
5. "108. Lament for the Death of Eoghan Ruadh O’Neill by Thomas Davis. Colum, Padraic. 1922. Anthology of Irish Verse". www.bartleby.com. Dáta rochtana: 2019-02-25.
6. "Charles Gavan Duffy" (as en) (2018-12-21). Wikipedia. 
7. "John Blake Dillon". www.askaboutireland.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
8. "College Green - Dublin 2" (en). DublinTown. Dáta rochtana: 2019-02-25.
9. "Davis College". daviscollege.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
10. "Thomas Davis GAA - Official Website". thomasdavisgaa.ie. Dáta rochtana: 2019-02-25.
11. "Corrinshego - CLG Ard Mhacha" (en). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2019-12-11. Dáta rochtana: 2019-02-25.
12. "Sráid Thomáis Dáibhis/Thomas Davis Street" (ga). logainm.ie. Dáta rochtana: 2022-09-16.